Verslag plenaire vergadering
Verslag
Het antwoord wordt gegeven door minister Somers.
Mevrouw El Kaouakibi heeft het woord.
Voorzitter, minister, ik ben enorm geprivilegieerd. Ik ben uiteraard niet zo geboren. Ik ben een vrouw, met een migratieachtergrond, opgegroeid in een kansarme omgeving. Maar vandaag ben ik geprivilegieerd. En dat zijn wij hier allemaal: iedereen die hier in deze zalen mag vergaderen, die beslissingen mag maken over hoe we kansen kunnen geven aan de mensen hierbuiten.
En daarin falen wij. Wij, met onze privileges, wij falen. Als uw achternaam uw kans bepaalt om te mogen solliciteren voor een job, als uw huidskleur uw kans bepaalt om een appartement te mogen huren, als uw wijkcode uw kans bepaalt om verder te mogen studeren, dan falen wij. Dan slagen wij er niet in om elke burger te beloven: jij, jij hebt dezelfde rechten als een ander. En dan houden wij, geprivilegieerden, de privileges in stand. Dan houden wij ongelijkheid in stand.
En waartoe structureel en institutioneel racisme en uitsluiting leiden, heeft in de Verenigde Staten – weer maar eens – een gezicht gekregen: George Floyd. Hij smeekte meer dan acht minuten lang: “I can’t breathe.”
En geen enkele context is natuurlijk exact dezelfde. Maar ook in ons land, in ons Vlaanderen, zijn er veel mensen die niet kunnen ademen. De lucht die wij, Vlamingen, inademen, die is niet hetzelfde, die maakt niet gelijk en die maakt vandaag niet vrij.
En eigenlijk is mijn vraag heel eenvoudig. Een jaar na de verkiezingen, met propaganda op en over de rand van het fatsoen, die mensen ontmenselijkt, ónze mensen ontmenselijkt, met de riool van seksisme en racisme die sociale media zijn: wat zal deze Vlaamse Regering doen, concreet doen om structureel racisme en discriminatie aan te pakken? (Applaus bij Open Vld, CD&V, Groen en sp.a)
Minister Somers heeft het woord.
Mevrouw, laat me beginnen met te zeggen dat de beelden van een man die niet kan ademen, meer dan acht minuten lang, en dan sterft, schokkende beelden zijn. De manier waarop George Floyd omkomt, is afschuwelijk en onmenselijk. Het maakt velen angstig, verdrietig, woedend, ook mij en heel velen hier in de zaal. Will Smith, de acteur, tweette: “Racism isn’t getting worse, it’s getting filmed.” Wegkijken kan niet meer. We worden er met de neus op gedrukt.
En het is niet de eerste keer. Te vaak haalt racisme, halen vooroordelen het slechtste in de mens naar boven. En dat maakt veel kapot. De pijn die het veroorzaakt bij de slachtoffers, het afnemen van hun menselijke waardigheid, de vernedering, de ondraaglijke confrontatie met haat, de muur van vooroordelen, generatie op generatie, van jongs af aan, een leven lang.
Wij zijn niet de Verenigde Staten, wij zijn een andere samenleving. En elke vergelijking loopt mank. Maar ook hier bij ons – dat moeten we duidelijk en onomwonden zeggen –, ook in ons land, worden te veel mensen slachtoffer van racisme, van vooroordelen, van discriminatie vanwege hun afkomst, hun huidskleur. Mensen die geen huis kunnen huren, alleen maar vanwege hun naam. Die geen job vinden, alleen maar vanwege hun huidskleur. Die anders bekeken, anders beoordeeld en anders behandeld worden, alleen maar vanwege hun afkomst. We moeten dat onder ogen zien en erkennen, want alleen dan kunnen we het kwaad bij de wortel aanpakken.
De vraagsteller zegt terecht dat we geen woorden nodig hebben, maar daden. Maar woorden zijn ook van tel. Niemand wordt racistisch geboren; het wordt ingelepeld, stap per stap, met angst, frustratie, cynisme en haat. Wanneer we iemand anders aanspreken vanwege zijn huidskleur, dan heeft dat impact. Wanneer mensen systematisch in hokjes worden geduwd, steeds verantwoordelijk worden gesteld voor het gedrag van anderen, steeds opnieuw worden gestigmatiseerd en als probleem, als ongewenst, als gevaarlijk worden weggezet, dan heeft dat een impact, op het slachtoffer en ook op onze samenleving. Woorden maken een verschil.
Maar naast woorden is er nood aan actie. En ook al bestaat er geen wondermiddel, geen ‘silver bullet’, voor het eerst wordt er gewerkt aan een interfederaal actieplan voor racismebestrijding. Ons land had dit van Europa en op basis van zijn eigen engagementen, al heel lang, al vele jaren moeten hebben.
Collega’s Demir, Beke, Dalle en ikzelf maken deel uit van de interministeriële conferentie die daar nu eindelijk werk van maakt en dat opvolgt. Op Vlaams niveau werken we samen aan een horizontaal gelijkekansenplan. Dat is mijn verantwoordelijkheid.
De Vlaamse Regering heeft de doelstellingen ervan al goedgekeurd. Elke minister is op zijn terrein concrete acties aan het opstellen. Ik hoop dat we dit voor het zomerreces op de ministerraad kunnen goedkeuren.
Zoals u weet, komt er een nieuw gelijkekansencentrum. Maar laat daar geen misverstand over bestaan: ook dit nieuwe centrum zal de aanpak van racisme en discriminatie als een prioriteit behandelen. Want racisme is een misdrijf tegen de menselijke integriteit, tegen de menselijke waardigheid, is onverzoenbaar met de grondwaarden van onze samenleving en onverenigbaar met ons Vlaams regeerakkoord.
Mevrouw El Kaouakibi heeft het woord.
Minister, dank u wel. Ik ben heel blij te horen dat er een interfederaal racismeplan komt. Ik wist het niet, dat is nieuws. Ik ben blij met dit nieuws.
Ik was ook blij op het ogenblik van de Septemberverklaring, toen de minister-president zei dat hij van de strijd tegen racisme en discriminatie een erezaak zou maken. Het is nu echt het moment om daar een prioriteit van te maken. Voor mij betekent dat heel concreet ook praktijktesten op de arbeidsmarkt en de huurmarkt, de nadruk bij de inspectie om discriminatie op te sporen en bij het parket om discriminatie te vervolgen. Ook andere overheden zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen en komaf maken met etnische profiling, met institutionele uitsluiting. Instituten horen ons te beschermen.
We zullen ook kritisch moeten omgaan met de symbolen uit ons koloniale verleden. Ik ben heel trots op collega's in dit halfrond, zoals collega Ronse, die dat lokaal al hebben gedaan: het standbeeld van Leopold II verwijderen. Dat zet de dingen niet recht, maar het is wel een begin in de erkenning van de pijn die een groot deel van onze mensen voelt. Woorden zijn belangrijk, daden zijn in dezen nog belangrijker. We hebben genoeg gesproken. Vanaf nu moeten we hier echt een prioriteit van maken, en roep ik heel de regering en iedereen in het halfrond op om hier mee aan te werken.
De heer D’Haese heeft het woord.
‘Black Lives Matter.’ De dood van George Floyd stelt de discussie over racisme op scherp, wereldwijd. Racisme is niet alleen iets uit de VS, racisme en discriminatie zijn ook hier bij ons een enorm probleem. Racisme bestaat niet in een vacuüm. Mensen worden niet als racist geboren. Racisme wordt actief verspreid, ook door een partij in dit parlement, het Vlaams Belang. De heer D'haeseleer die het grappig vindt om zwarte mensen te vergelijken met chocomousse: wansmakelijk volgens zijn eigen voorzitter, maar volgens de persoon voor hem, Filip Dewinter, de gelegenheid om hem in de bloemetjes te zetten. De heer Dewinter, die zelf zegt dat hij er trots op is dat hij een racist is. De heer Dewinter die het heeft over schurft-, malaria- en tbc-migranten. Als we het hebben over racisme, dan moeten we een heel duidelijke oproep kunnen doen: beste mensen van het Vlaams Belang, stop met die haatzaaierij, stop met onze samenleving uit elkaar te scheuren en stop met racisme te blijven verspreiden overal waar jullie dat kunnen.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Iedereen die gisteren op de sociale media zat, zag daar die grote solidariteit tegen racisme. De foto's kleurden allemaal zwart, op enkele leden van extreemrechts, ook uit dit halfrond, na, die het nodig vonden om witte foto's te posten. Wat de bedoeling daarvan was, weet ik niet, en eerlijk gezegd interesseert die ‘white supremacy bullshit’ van jullie mij niet.
Maar voor mij is wel heel duidelijk dat elk weldenkend mens onomwonden achter de realisatie van een inclusieve samenleving moet staan. Om een echte inclusieve samenleving te krijgen, moeten wij elke vorm van racisme en discriminatie met alle mogelijke middelen bestrijden, want racisme en discriminatie leiden ertoe dat sommige groepen geen gelijke kansen krijgen en het gevoel krijgen dat ze er daardoor niet echt bij horen. Die mensen uitsluiten, brengt niet alleen schade toe aan hen maar aan onze hele samenleving. We zullen hier iedereen nodig hebben, ongeacht hoe je heet, waar je vandaan komt, van wie je houdt of waarin je gelooft.
Om hierin te slagen, heb ik een vraag aan de minister. Alle overheden moeten inderdaad samenwerken, het is heel goed dat dat gebeurt in een interministeriële conferentie. Maar naast samenwerking tussen alle overheden, ook de lokale, is het belangrijk dat ook het brede middenveld en het bedrijfsleven betrokken worden. Minister, welk overleg of welke acties plant u om samen met het brede middenveld, het bedrijfsleven en alle overheden het probleem van racisme en discriminatie aan te pakken?
Mevrouw Goeman heeft het woord.
De beelden van George Floyd uit de VS zijn keihard binnengekomen, en ik hoop bij iedereen hier. Het is voor mij opnieuw een bikkelharde reminder dat we echt veel werk hebben, heel veel werk om racisme en discriminatie te stoppen, ook in Vlaanderen. Want ook in Vlaanderen bepaalt je familienaam en je huidskleur nog veel te vaak wat je kunt maken van je leven. Dat is echt verschrikkelijk.
Ik heb ook goed nieuws. We kunnen daar meer aan doen dan alleen maar het scherm van onze telefoon op zwart zetten, ten eerste door het probleem echt te erkennen. Ik heb het dan over iedereen in dit halfrond. We moeten onder ogen durven te zien dat racisme en discriminatie vandaag anno 2020 in Vlaanderen nog altijd een realiteit zijn. We kunnen dat ten tweede ook doen door stemmen en partijen, collega's van het Vlaams Belang, die op sociale media voortdurend gif en haat spuien, aan te pakken en door daar duidelijke regels over af te spreken. We kunnen dat ten derde ook doen door effectieve maatregelen te nemen die helpen in de strijd tegen discriminatie. Dan heb ik het uiteraard over de praktijktesten, die werken, want dat is al gebleken in Gent. Rol die dus uit in de rest van Vlaanderen. Dat is de actie die we nodig hebben.
Erop vooruitgaan in je leven mag niet afhangen van je huidskleur of van je afkomst. Vechten tegen discriminatie is meer dan alleen maar je scherm op zwart zetten, dat is het probleem erkennen, dat is actie ondernemen en dat is als overheid ook concrete maatregelen durven nemen die werken, zodat iedereen in Vlaanderen die vandaag zijn best doet, er eindelijk op vooruit kan gaan.
De heer Parys heeft het woord.
Minister, ik ben zelf de trotse papa van een 5-jarig meisje met een prachtige bruine huid. Ik had stiekem gehoopt dat ik haar nooit het concept racisme zou moeten uitleggen. Ik begrijp dat die dag spijtig genoeg ooit komt. Het is om die reden, en vele andere redenen, dat ik heel blij ben met het Vlaams regeerakkoord, dat kristalhelder is, en met de Septemberverklaring van de minister-president, die zegt dat er voor racisme in Vlaanderen geen plek is.
Ik maak wel drie kanttekeningen bij dingen die hier zijn gezegd. Racisme moeten we ook in Vlaanderen aanpakken. Maar we zijn de Verenigde Staten niet, we hebben niet dezelfde geschiedenis, we hebben niet dezelfde justitie, we hebben niet hetzelfde politieke systeem. Laat ons dus ook aandacht hebben voor nuance.
Ik pas ook voor een aantal opiniemakers die menen dat racisme ingebakken zit in het DNA van de Vlamingen. Dat is het soort genetica waarvoor ik bedank.
Ik denk ook dat het verkeerd is om ons een collectief schuldgevoel aan te praten op basis van huidskleur. Ik denk wel dat het juist is om verder te bouwen aan een Vlaamse identiteit die open is, die op gedeelde waarden en normen is gestoeld, en die vanzelfsprekend racisme heel sterk veroordeelt.
De heer Annouri heeft het woord.
Minister, ik ben dit soort debatten eigenlijk grondig beu. We hebben ze keer op keer opnieuw. Iedereen weet dat structureel racisme in onze samenleving bestaat. Dan komt er een straf onderzoek of gebeurt er iets enorm aangrijpends, moet iedereen zijn mening daarover geven en gaan we daarna terug naar af, al jaren aan een stuk.
Minister, het goede nieuws is dat dat niet zo hoeft te zijn. Dit Vlaamse niveau heeft alles in handen om daadwerkelijk een beleid te voeren in acties. Praktijktesten op de arbeidsmarkt, praktijktesten op de woningmarkt, diversifiëren van het lerarenkorps om ervoor te zorgen dat het onderwijs geen ongelijkheid in stand houdt maar net tegengaat, werken met lokale besturen om etnisch profiling tegen te gaan, als overheidsapparaat zelf werk maken van diversiteitsbeleid: dat zijn de dingen die moeten gebeuren. Niet het zoveelste rondje mooie woorden, ongetwijfeld goed gemeend, en daarna geen daden. Dan gaan we als Vlaanderen geen enkele stap vooruitzetten.
Minister, ik wil een oproep doen aan u als minister van Samenleven. U hebt de verantwoordelijkheid dat wij, of de toekomstige generatie politici die na ons komt, niet meer dezelfde debatten moeten herhalen, maar dat we zien dat er effectief acties zijn opgenomen. Dat is wat ik van u verwacht: resultaten, niet enkel woorden. Ga aan de slag.
De heer Dewinter heeft het woord.
Het Vlaams Belang is uiteraard niet van plan om mee te huilen met de wolven in het bos. Wij nemen het op voor de Vlamingen en de Europeanen. Vlamingen en Europeanen zijn geen racisten. Het is te gemakkelijk om het eigen falende beleid weg te steken achter racisme en nu te zeggen: armoede, werkloosheid, leerachterstand, het is allemaal de schuld van racisme. We weten dat dat niet waar is. Het probleem is niet racisme of discriminatie, het probleem is de massa-immigratie in de falende, failliete, multiculturele samenleving.
Racisme is inderdaad een fake probleem dat er vooral voor moet zorgen dat de Vlamingen een schuldprobleem, een schuldcomplex wordt aangepraat om hen ervan te overtuigen te stoppen met kritiek te geven op de massa-immigratie, kritiek te geven op de zogenaamd superdiverse samenleving en kritiek te geven op de diversiteit tout court. Op dit moment is het zo dat iedereen die zich verzet tegen die massa-immigratie, met de vinger wordt gewezen en gemakshalve wordt weggezet als racist, terwijl die mensen uiteindelijk alleen maar opkomen voor hun eigen welvaart, voor hun eigen identiteit en voor hun eigen veiligheid.
Daarom geloof ik niet in het hele verhaal van dat zogenaamde structurele, onzichtbare racisme. Dat structurele racisme moet vooral het ultieme argument zijn om een beleid te voeren van positieve discriminatie, ‘eigen volk laatst’ en ‘vreemd volk eerst’, door een overheid en om alle bezwaren daartegen op moreel, principieel, ideologisch en politiek vlak weg te nemen. Met het Vlaams Belang hebt u echter een partij die eindelijk durft te zeggen waar het echt op staat en die misschien niet de politiek-correcte mening van dit parlement vertegenwoordigt, maar wel de mening van de man in de straat en van steeds meer Vlamingen en Europeanen, en die opkomt voor onze eigen mensen eerst. Mag het?
Minister Somers heeft het woord.
Ik dank al diegenen die positief zijn tussengekomen en de anderen omdat ze opnieuw hun maskers lieten vallen. (Opmerkingen bij het Vlaams Belang)
Door het aandragen van excuses, het minimaliseren en het vergoelijken van het misdrijf dat racisme heet.
Racisme, collega’s, is een gezamenlijke strijd, voor de hele samenleving maar ook voor elk van ons. Trouwens, naast het interfederaal actieplan en het gelijke actieplan van de Vlaamse Regering, wil ik ook werk maken van nieuwe actiepunten. Werken op de ‘unconscious biases’, meer samenwerken met de privésector en het middenveld. De privésector is daar ook vragende partij voor. We gaan ook jeugdwerkers, leerkrachten en andere gezagsfiguren empoweren om om te gaan met de confrontatie met racistische uitspraken.
Maar ook de lokale overheden maken hier het verschil. In negen, meestal grote, steden en gemeenten met de meest uiteenlopende meerderheden werden praktijktesten ingevoerd of staan ze op de politieke agenda. In die negen steden en gemeenten samen wonen 43 procent van de Vlamingen met migratieroots. Ik ga dat opvolgen. Ik ga dat monitoren. Voor mij zijn zij wegbereiders.
Deze strijd gaat over iets fundamenteels. De ultieme vraag is immers: wat voor mensen willen we zijn? In wat voor een Vlaanderen willen we wonen? Zijn we mensen die geleid worden door angst, gevangen zitten in vooroordelen, die hun frustraties – hoe terecht ze soms ook kunnen zijn – afreageren op anderen, die eigenwaarde zoeken door andere mensen te vernederen, te beschimpen? Willen we een samenleving zijn die gebouwd is op achterdocht, onverschilligheid, en die daardoor kansen ontneemt en zo ook zelf verliest? Een Vlaanderen dat zijn eigen waarden met de voeten treedt? Waarden die het koestert en waar het terecht trots op is? Die zijn geschiedenis verkwanselt en verloochent, een geschiedenis van emancipatie? Zijn traditie van verlichting? Of willen we de betere versie zijn van onszelf, een beter Vlaanderen?
Meer dan vijftig jaar al, zo lang en nog veel langer, zit dat verderfelijke virus in onze maatschappij. Martin Luther King zei: ‘We moeten voortdurend dijken van moed opwerpen tegen de stormen van angst.’ Dat is ook vandaag zo, ook hier bij ons.
Als ik de reacties zie die bijvoorbeeld onze nieuwe partijwoordvoerder krijgt bij haar aanstelling in 2020 hier bij ons in Vlaanderen, gewoon omdat haar naam anders is: ‘een bruine’, ‘landverraders’, ‘dat soort moet buiten’, ‘nog ne clochard’, ‘wat een strontwijf’… We kunnen beter, veel beter. We kunnen mensen zijn met mededogen, met empathie, die altijd op de eerste plaats hun medemens zien. Die begrijpen dat we allemaal mislukken als iemand geen huis of geen job vindt omwille van zijn of haar naam. Dat we dan allemaal vernederd worden, dat we allemaal verliezen.
Ik wil besluiten met nog een citaat van Martin Luther King: ‘Uiteindelijk zullen we ons de woorden van onze vijanden niet herinneren, maar het zwijgen van onze vrienden.’ Alleen al daarom, collega’s, zal ik niet zwijgen en altijd aan de kant staan van de slachtoffers, als mens, toen ik burgemeester was, en vandaag als minister. (Applaus bij de meerderheid)
Mevrouw El Kaouakibi heeft het woord.
Collega’s, racisme, seksisme, discriminatie, haat tegen moslims, moslims, holebi’s, dat is structureel. Inderdaad: ‘zandbakvlo’, ‘moslimhoer’, ‘strontwijf’, ‘dat soort moet buiten’, ‘de dag dat ze voor mijn voeten lopen, schop ik ze in elkaar’. Na mij heeft ook Zelfa de afgelopen week niets anders over zich heen gekregen. Dat moeten we nooit normaal vinden. Dat wordt gevoed, dat zit diep geworteld, ook in onze samenleving, omdat het er al zo lang zit. Al eeuwen leven we met racisme. En het enige vaccin tegen dat virus, dat zijn wij.
Ook wij hebben mensen als George Floyd gekend, ook hier: Semira Adamu, Mawda Shawri, Mehdi Bouda en Adil. Tenzij wij geprivilegieerde acties ondernemen, is dat niet het einde van deze lijst, en daar voel ik me heel ongemakkelijk bij. Gelukkig maar.
De actuele vraag is afgehandeld.