Commissie voor Economie, Werk en Sociale Economie Vergadering van 03/02/2005
Vraag om uitleg van de heer Jan Laurys tot de heer Frank Vandenbroucke, vice-minister- president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Werk, Onderwijs en Vorming, over vacatures in de bouwsector
De voorzitter: Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Laurys tot de heer Vandenbroucke, vice-minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Werk, Onderwijs en Vorming, over vacatures in de bouwsector.
De heer Laurys heeft het woord.
De heer Jan Laurys: Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, deze vraag hangt samen met de vorige. De Vlaamse Confederatie Bouw uitte onlangs in de pers haar verbazing over het feit dat, ondanks het toenemen van de bouwactiviteiten sinds het voorjaar van 2003, het moeilijk is om geschikte mensen te vinden. De jongste cijfers inzake die activiteiten zouden minder gunstig zijn, maar misschien is dat een kleine inzinking. De sector heeft meer mensen nodig, maar het blijkt ontzettend moeilijk deze vacatures in te vullen. De VCB verwees naar het feit dat de VDAB in zijn bestanden 30.000 werkzoekenden heeft die in principe in aanmerking zouden moeten komen voor een baan in de bouwsector. Ook verwees ze naar lokale studies die ze zou hebben verricht. Ik heb niet kunnen nagaan waar of in welke omstandigheden dat is gebeurd. De conclusie van die studies zou zijn dat slechts 5 percent van de 8.000 geregistreerde mensen geschikt en gemotiveerd zijn om te werken in de sector. De confederatie komt tot de conclusie dat in heel Vlaanderen dus geen 30.000, maar slechts enkele honderden kandidaten gemotiveerd en geschikt zijn.
Ze verwees ook naar de vroegere commissie-Maris. Ik denk dat dit een gemengde commissie was, bestaande uit vakbonden en werkgevers, die in de jaren negentig studiewerk verrichtte inzake de bouw- en houtsectoren en regelmatig de vacatures updatete. Naargelang de conjunctuur kwam die commissie uit op een cijfer van 5.000 tot 12.000 kandidaten.
De werkgevers in de bouwsector vragen een betere screening van die 30.000 kandidaten, zodat er een soort van selectie kan worden gemaakt. Ook pleiten ze voor opleiding en vorming in de sector. Voor de resterende knelpunten vragen ze, mijnheer de minister, dat u het toekennen van arbeidskaarten zou versoepelen. Ze willen immers een beroep doen op buitenlandse arbeidskrachten en verwijzen specifiek naar Oost-Europa. Hun stelling is dat die mensen hier nu ook werken, zij het illegaal. Volgens hen zouden we door een versoepeling inzake het toekennen van arbeidsvergunningen dat illegale circuit kunnen droogleggen.
Geruchten uit de bouwsector doen vermoeden dat het bewuste circuit groter is dan alom wordt gedacht. Die mensen werken aan 10 euro per uur, zo wordt gezegd. Precieze cijfers bestaan er niet. Toevallig heb ik echter kennis kunnen nemen van een uiteenzetting die het diensthoofd van de sociale inspectie in Limburg, de heer Loenders, voor de vakbonden heeft gegeven over de problemen waarmee deze federale inspectie wordt geconfronteerd in de bouwnijverheid. Zo kampt ze met personeelsgebrek en zijn de dossiers waarvan sprake is, uiterst moeilijk, vooral door problemen inzake taal en internationale wetgeving. Er is geen eenvormigheid qua wetgeving in Europa. Ook zou er bijvoorbeeld geen overzicht zijn van de uitzonderingen die momenteel bestaan op het vrij verkeer van personen en goederen. Wij kennen een overgangsperiode van 2 jaar. In andere landen is dat op een andere wijze opgelost. De inspectie zou hiervan geen echt overzicht hebben. Ze heeft ook geen internationale contacten. De conclusie van de heer Loenders was dat er in deze sector eigenlijk vrijwel geen controle meer bestaat. Dat wilde ik nog even aanhalen als aanvulling op de argumentatie van de VCB voor het versoepelen van het systeem van arbeidsvergunningen.
Ik verwijs nogmaals naar een eerdere discussie. Die versoepeling is niet meteen onze oplossing. Wij kiezen er veeleer voor de werkzoekenden die hier zijn, door middel van opleiding en vorming aan bod te laten komen. Het probleem van de migratie zal wellicht nog meermaals aan de orde worden gesteld. Ook in andere sectoren wordt migratie en het toekennen van een soort green cards steeds meer aangehaald als oplossing voor het probleem van de knelpuntberoepen.
Mijnheer de minister, bent u op de hoogte van de problemen van de bouwsector wat het screenen en het kennen van de tekorten op de arbeidsmarkt betreft? Zijn er eventueel plannen om die problemen te verhelpen?
De voorzitter: De heer Vrancken heeft het woord.
De heer John Vrancken: Mevrouw de voorzitter, ik kan alleen maar herhalen wat ik daarnet al zei, naar aanleiding van de eerste vraag. De bouwsector kampt inderdaad met een probleem. Heel wat werklozen vinden geen toegang tot de bouwsector, die net werknemers nodig heeft. Mijn praktijkvoorbeeld bevestigt dit.
De voorzitter: Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Mevrouw Annick De Ridder: Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, ik begrijp de bekommernis in de bouwsector. Ik heb terzake ook al geluiden opgevangen. Die verontrusting is heel terecht. Er moet echter ruimer worden gekeken dan alleen naar de bouwsector. Zoals de vraagsteller schreef, geldt dit ook voor andere sectoren. We mogen ons niet eng toespitsen op het probleem in de bouwsector, waar het werklozenbestand niet overeenstemt met de werkelijk werkzoekenden. We moeten durven kijken of in andere sectoren een gelijkaardig probleem rijst. Hoe is het in het algemeen gesteld met het werklozenbestand en de zoekmachines die voorhanden zijn? Komt dat overeen met de realiteit van het aanbod aan werkzoekenden?
De voorzitter: Minister Vandenbroucke heeft het woord.
Minister Frank Vandenbroucke: Mevrouw de voorzitter, net als bij de vorige vraag bevat de schriftelijke versie van mijn antwoord nogal wat opsommingen, lijsten van beroepen en cijfers. Ik stel voor dat ik dat document laat ronddelen en me alleen toespits op de conclusies.
Statistisch zijn er heel wat nuances aan te brengen. De VDAB telde eind vorig jaar 32.696 niet-werkende werkzoekenden ingeschreven in een beroep in de bouwsector, meer bepaald 26.008 mannen en 6.688 vrouwen. Die groep omvat een heel aantal nogal uiteenlopende beroepen, zoals u kunt zien op de lijst die ik heb laten ronddelen. Het is belangrijk de leeftijdsverdeling in die groep van naderbij te bekijken. Er zijn bijvoorbeeld 2.812 mensen beneden de 20 jaar en 4.769 mensen tussen 20 en 25 jaar, terwijl er anderzijds 5.898 mensen 50 jaar en ouder zijn.
Wat arbeidsgeschiktheid betreft, kunnen een aantal duizenden mensen eigenlijk niet als normaal geschikt worden beschouwd. Ze zijn dus slechts gedeeltelijk geschikt of zeer beperkt geschikt. Het gaat hierbij toch over bijna 6.000 mensen. Enige omzichtigheid bij het hanteren van globale cijfers uit onze werkzoekendenstatistieken, is dus geboden. Niet alle werkzoekenden die voor een bepaald beroep zijn ingeschreven, kunnen voor de totaliteit van de vacatures in dat beroep worden ingezet. Men moet rekening houden met het feit dat het om nogal wat verschillende werkzaamheden gaat binnen de bouwsector, met het feit dat er medische beperkingen zijn en met leeftijden. Toch is het ook niet zo dat een werkzoekende die, bijvoorbeeld, om medische redenen of om redenen van leeftijd niet in aanmerking komt voor een welbepaalde vacature, voor geen enkele andere vacature voor dat specifiek beroep meer in aanmerking zou komen.Ik wil ook nog vermelden dat het voor ons heel belangrijk is dat de consulenten hierbij optreden. Het zijn de consulenten die uiteindelijk voor de matching moeten zorgen tussen vraag en aanbod.
Dan wil ik vervolgens een blik werpen op de tabel met de vacatures van 2000 tot en met 2004. Zoals u kunt zien, is het vervullingspercentage, de verhouding tussen het aantal ingevulde vacatures en de vacatures die zonder invulling werden afgesloten, eigenlijk vrij hoog. Dat vervullingspercentage loopt op van 76,7 percent in het jaar 2000 tot 81,6 percent in 2003 en 81 percent in 2004. Ik wil hierbij wel vermelden dat deze tabel als meetpunt het aantal jobs hanteert en niet de vacaturedossiers.
Het vervullingspercentage voor de vacatures uit de bouwsector wijkt eigenlijk niet significant af van het algemene vervullingspercentage voor het geheel van alle vacatures, noch van het te realiseren objectief dat in de beheersovereenkomst werd afgesproken tussen de VDAB en de Vlaamse overheid. We hebben dat objectief immers vastgelegd op 80 percent en het algemeen resultaat voor 2004 voor alle vacatures uit het Normaal Economisch Circuit zonder interim bedraagt 82,8 percent.
De cijfers van de lopende werkaanbiedingen en van de ingeschreven niet-werkende werkzoekenden als inzetbare arbeidsreserve lineair naast elkaar plaatsen en daaruit conclusies trekken in verband met invullingsproblematieken, geeft dus een beeld dat afwijkt van de realiteit. De volgende elementen spelen hierbij een rol. Als rekening wordt gehouden met zowel de arbeidsgeschiktheid als met de leeftijd van de werkzoekenden, dan wordt de beschikbare arbeidsreserve gereduceerd. Verder omvat de algemene benaming beroep uit de bouwsector niet minder dan 23 onderverdelingen aan beroepsgroepen. Hierdoor levert een vergelijking tussen vraag en aanbod op basis van algemene cijfers minder relevante beleidsinformatie op. Ook zorgen geografische verschillen tussen vraag en aanbod ervoor dat een overaanbod in een bepaalde regio de tekorten in andere regios niet compenseert.
Wat kunnen we doen om onze prestaties in dit verband te verbeteren? Onlangs werden ter gelegenheid van het Vlaams Werkgelegenheidsakkoord een drietal maatregelen onderschreven ter versterking van het beleid rond knelpuntvacatures. Het gaat ten eerste om een versterkte toeleiding van werkzoekenden naar opleidingen ten behoeve van knelpuntvacatures en het verhogen van de opleidingscapaciteit met 1.000 opleidingen per jaar. De selectie van de opleidingen die voor deze stijging van de opleidingscapaciteit in aanmerking komen, is gebaseerd op het aantal wachtende kandidaten en het aantal vacatures voor de beroepen waartoe de opleiding leidt. Voor de bouwsector gaat het hierbij om de opleidingen metselaar, torenkraanbestuurder en bouwplaatsmachinist. De manier waarop de toeleiding van werkzoekenden naar deze opleidingen gebeurt, wordt bepaald in overleg met de sectororganisaties.
Een tweede maatregel is de nieuwe formule van de instap-opleiding, waarbij werkzoekenden die met succes een opleiding hebben gevolgd, gedurende 2 maanden een werkplekgerichte afronding van hun opleiding in een bedrijf krijgen. De doelstelling is om hiermee op 2 jaar tijd 10.000 cursisten aan een job te helpen. Technisch-administratief gesproken, passen we hier de formule toe van de IBO of de Individuele Beroepsopleiding.
De derde maatregel uit het recente Werkgelegenheidsakkoord houdt het volgende in. Openbare opleidingsverstrekkers die opleidingen voor knelpuntberoepen aanbieden, krijgen een premie die ze kunnen besteden aan beroepsmateriaal, aan de persoonlijke uitrusting van de cursisten of aan kosten verbonden aan het behalen van beroepsattesten of -certificaten.
Momenteel zijn we deze maatregelen op punt aan het stellen. Deze acties zullen mee worden opgevolgd door de sectoren in het kader van de sectorconvenants.
Zowel het systeem van de Individuele Beroepsopleiding als dat van opleidingen in de competentiecentra van de VDAB wordt op grote schaal toegepast om de tekorten op de arbeidsmarkt en de spanningen ten gevolge van het niet op elkaar afgestemd zijn van vraag en aanbod op te vangen. Ik geef u enkele cijfers uit de bouwsector. Wat de Individuele Beroepsopleiding betreft, zijn er in 2004 in Vlaanderen 2.583 IBOs gestart in een beroep dat ressorteert onder de noemer bouwsector. Dat is iets meer dan 21 percent van het totaal aantal IBOs, terwijl het aantal vacatures voor de bouwsector in 2004 slechts 7,51 percent bedroeg van het totaal aantal vacatures uit het Normaal Economisch Circuit. Dat is dus eigenlijk een proportioneel heel belangrijke inspanning voor de bouwsector. Drie vierde van de in 2004 beindigde Individuele Beroepsopleidingen resulteerden in een tewerkstelling. Dit resultaat is lager dan de tewerkstelling voor het geheel van de IBOs, wat te wijten is aan de specifieke arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden.
Ten slotte, er worden door de VDAB 45 verschillende opleidingen georganiseerd die zich in de brede zin van het woord binnen de bouwsector situeren. Deze bevatten naast de opleidingen in de klassieke beroepen, zoals metselaar, bekister- ijzervlechter en vloerder-tegelzetter, ook meer gespecialiseerde opleidingen in de wegenbouw, de afwerking, het schilderen en dakdekken, brandertechnieken en taalopleidingen Nederlands op de werkvloer. In 2004 stond dit zo voor meer dan 337.000 cursistenuren.
De voorzitter: De heer Laurys heeft het woord.
De heer Jan Laurys: Ik dank de minister uiteraard voor zijn antwoord. Ik denk dat de maatregelen uit het Vlaams Werkgelegenheidsakkoord inderdaad voor een stuk tegemoet zullen komen aan deze problematiek. We hebben het reeds gehad over opleidingen op de werkvloer, zoals die IBO-light.
Minister Frank Vandenbroucke: Dat is een term die we niet meer gebruiken, we noemen dat nu de instap- opleiding.
De heer Jan Laurys: Dat klopt inderdaad. Ik geloof in een soort van opleiding op de werkvloer, omdat ik denk dat die inderdaad, zeker voor dit soort beroepen, de meest aangewezen vorm is. Hierop komt wel veel kritiek, omdat het een soort van loonsubsidie zou zijn. Als we de zaak echter een beetje nuchter bekijken, denk ik dat het inderdaad tegemoet kan komen aan een nood aan bijkomende opleidingen die op de werkplek zelf gebeuren.
Mag ik nog even iets opmerken in verband met het vervullingspercentage van de VDAB. Ik heb daarnet in mijn eerste vraag om uitleg al verwezen naar de studie van het HIVA, waarin wordt gesteld dat slechts 31 percent van de vacatures wordt gemeld aan de VDAB. Men zegt wel dat het vervullingspercentage 80 percent bedraagt, maar het gaat dus enkel om 80 percent van die 31 percent van de vacatures die worden gemeld, terwijl er in de kwartaire sector dikwijls een beroep wordt gedaan op externe relaties van bedrijven. Ik vermoed dus dat het subjectieve aanvoelen van geen werknemers te vinden ook te maken heeft met het feit dat men wel overal mensen zoekt en geen reactie krijgt maar slechts een derde van de vacatures doorgeeft aan de VDAB. Misschien kan het verplicht melden van vacatures en de controle daarop dat verhelpen.
De voorzitter: Het incident is gesloten.