Commissie voor Binnenlandse Aangelegenheden, Huisvesting en Stedelijk Beleid Vergadering van 17/06/2003
Vraag om uitleg van de heer André-Emiel Bogaert tot de heer Paul Van Grembergen, Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden, Cultuur, Jeugd en Ambtenarenzaken, over het veralgemenen van het elektronisch stemmen
De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Bogaert tot de heer Van Grembergen, Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden, Cultuur, Jeugd en Ambtenarenzaken, over het veralgemenen van het elektronisch stemmen.
De heer Bogaert heeft het woord.
De heer André-Emiel Bogaert : Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, dames en heren, de aanleiding tot deze vraag is de houding van de federale overheid in de huidige regeringsonderhandelingen. Er bestaan tussen de federale en de gewestelijke overheid heel wat misverstanden over het algemeen elektronisch stemmen. Zowel de jongste als de voorgaande formateursnota heeft het over de veralgemening van het elektronisch stemmen in 2007. Dat is na de volgende gemeenteraadsverkiezingen van 2006. Dit is geen optie van de Vlaamse regering.
Verder vertelt de nota ons weinig, alleen dat een overlegcomité met vertegenwoordigers van federale en regionale regeringen vaker moet vergaderen om communautaire problemen terzake te bespreken. Dit staat in vrij schril contrast met de serene debatten die we hier kunnen voeren met de minister. De algemene invoering van het elektronisch stemmen vanaf 2004 kon niet omwille van financiële administratieve en inhoudelijk politieke redenen. In de Vlaamse regering bestond een vrij grote consensus over de veralgemeende invoering. Duaal stemmen zou omwille van allerlei redenen, zowel inhoudelijke als democratische, niet meer kunnen in Vlaanderen vanaf oktober 2006.
Mijn vraag 180 van 2002-2003 werd in deze commissie behandeld. De minister antwoordde op 12 november 2002 op dezelfde manier. Ook de krantenkoppen logen er niet om. Op 6 november 2002 titelde De Standaard : 'Heel Vlaanderen stemt elektronisch in 2006'.
Bij de federale verkiezingen van 18 mei kon 44 percent van de kiezers elektronisch stemmen. Dat gebeurde in 201 van de 589 gemeenten. Dat betekent dat 56 percent van de kiezers hiervan verstoken bleef. Het duale systeem is niet democratisch. Zo is er een groot verschil in het aantal voorkeurstemmen op naam naargelang elektronisch of handmatig wordt gestemd. Bovendien is een duaal stemsysteem in een democratie in de 21ste eeuw niet langer houdbaar.
Men heeft me ervan overtuigd dat het veralgemenen van het elektronisch stemmen nog niet mogelijk is in 2004. Ik heb daarmee geen problemen. Vanaf 2006 zou het wel moeten kunnen volgens de Vlaamse regering. Dit staat in schril contrast met een formateursnota, waarin de formateur voorstelt om niet vanaf 2006, maar vanaf 2007 overal elektronisch te stemmen. Dit gaat volkomen in tegen de formele mededeling van de Vlaamse minister in deze commissie.
Mijnheer de minister, blijft de Vlaamse regering bij haar toezegging dat het veralgemenen van het elektronisch stemmen uiterlijk vanaf de verkiezingen van 2006 moet zijn ingevoerd?
Waarom verschuift de federale formateur, ondanks de aanwezigheid van onderhandelaars van het Vlaams niveau en niet het minst van de gewezen minister-president, plots de invoeringsdatum van 2006 naar 2007 of later?
Is de Vlaamse regering bereid om zich tijdens de onderhandelingen tussen de federatie en de gewesten sterk te maken en de invoering van de veralgemening van het elektronisch stemmen te eisen tegen 2006?
Blijft u bij uw standpunt en zal heel Vlaanderen zeker vanaf de gemeenteraadsverkiezingen - en dus ook de Europese verkiezingen - in 2006 elektronisch kunnen stemmen?
De voorzitter : De heer Van Hauthem heeft het woord.
De heer Joris Van Hauthem : Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, u wilt het elektronisch stemmen invoeren voor de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2006. Het is maar de vraag of de afspraken die worden gemaakt tijdens de formatiegesprekken tot een verschuiving van die datum zullen leiden. Wij zijn immers bevoegd om de gemeenteraadsverkiezingen te organiseren.
Sinds de invoering van het elektronisch stemmen in 1991 in twee experimentele kantons, hebben experts zich over deze zaak gebogen. Uit hun verslagen blijkt dat we ons minstens een paar vragen moeten stellen over de betrouwbaarheid van het elektronisch stemmen. Het is belangrijk om hierover na te denken voor het elektronisch stemmen overal wordt ingevoerd.
Mijnheer de minister, hebt u die verslagen gelezen? Werd er rekening mee gehouden?
In de twee experimentele kantons Waarschoot en Verlaine werd nu het systeem toegepast waar onze fractie al van in het begin voor pleit. Het gaat over een soort ticketing-systeem waarbij een stem wordt uitgebracht op de computer en de kiezer een bevestiging van zijn stem op een ticket ontvangt en die dan in een urne deponeert. Bij betwisting blijft controle mogelijk.
Mijnheer de minister, in het licht van het invoeren van het veralgemeend elektronisch stemmen, is de betrouwbaarheid van het systeem belangrijker dan het absoluut willen veralgemenen op zich.
De voorzitter : Minister Van Grembergen heeft het woord.
Minister Paul Van Grembergen : Mijnheer de voorzitter, mijnheer Van Hauthem, de discussie over de betrouwbaarheid moet zeker worden gevoerd. We zullen daarover praten met de federale overheid. Het eindresultaat van de verkiezingen mag niet onderworpen zijn aan een voortdurende twijfel waardoor de democratische legitimering van de verkiezingen in opspraak komt. Het voorstel over het systeem van ticketing en controle lijkt me goed, maar uit het experiment in Waarschoot blijkt dat ook dat systeem verre van betrouwbaar is. Sommige tickets waren slecht of niet goed leesbaar. Ook dat moet worden onderzocht.
Mijnheer Bogaert, ik heb inderdaad reeds meerdere keren gezegd dat in 2006 de gemeente- en provincieraadsverkiezingen in heel Vlaanderen geautomatiseerd zouden moeten verlopen. Op 22 maart 2003 heeft de Vlaamse regering de formele beslissing genomen om bij de voorbereiding van een Vlaams gemeente- en provinciedecreet uit te gaan van een veralgemening van het geautomatiseerd stemmen in alle gemeenten van het Vlaams Gewest. De verkiezingen zullen in 2006 op basis van dit decreet worden georganiseerd. Het is de bedoeling om de betrokken ontwerpen van decreet in het najaar aan het Vlaams Parlement voor te leggen.
De Vlaamse regering heeft zich principieel akkoord verklaard om de gemeenten te subsidiëren voor de noodzakelijke aankoop van nieuwe stemapparatuur. De Vlaamse regering is niet bereid het volledige bedrag te betalen, maar verklaarde enkel haar deel van deze lasten te willen dragen.
De Vlaamse regering wil een overleg met het ministerie van Binnenlandse Zaken opstarten over de standaarden, de procedures, de veiligheids- en technische normen en de algemene principes van het geautomatiseerd stemmen. De resultaten van dit overleg moeten in een samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid en de gewesten worden geformaliseerd. Aangezien de Vlaamse regering haar standpunt hierover niet heeft gewijzigd, geldt dit standpunt nog steeds onverkort.
Formateur Verhofstadt heeft verklaard dat de automatisering van de kiesverrichtingen pas in 2007 zal plaatsvinden. Krachtens artikel 6, paragraaf 1, hoofdstuk 8, vierde alinea van de Bijzondere Wet tot Hervorming van de Instellingen van 13 juli 2001 is de federale overheid niet meer bevoegd voor de organisatie van de verkiezingen voor de gemeenteen de provincieraden van 2006.
Aangezien deze organisatie uitsluitend tot de bevoegdheden van het Vlaams Gewest behoort, heeft de formateur zich correct gedragen. Hij heeft het immers enkel over de automatisering van de federale kiesverrichtingen van 2007 gehad. Indien hij zich over het verloop van de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2006 had uitgesproken, zou hij zich hebben uitgesproken over een materie die niet tot de federale bevoegdheden behoort. Hoewel dit soms gebeurt, kan ik enkel vaststellen dat dit in dit geval niet is gebeurd. (Gelach)
Het Vlaams Gewest beslist autonoom over de invoering van het geautomatiseerd stemmen tijdens de verkiezingen die ze zelf organiseert. In het kader van het federaal regeerakkoord moeten of kunnen hierover dan ook geen onderhandelingen worden gevoerd.
In uitvoering van de beslissing van de Vlaamse regering van 22 maart 2003 heb ik de minister van Binnenlandse Zaken al op 24 april 2003 schriftelijk verzocht een overleg op te starten over de organisatie van geautomatiseerde verkiezingen.
Het is niet de bedoeling om tijdens dit overleg de organisatie van de betrokken verkiezingen te bespreken. Het gaat vooral om het gezamenlijk dragen van de kosten die aan de automatisering van de kiesverrichtingen zijn verbonden. We moeten eens nagaan welke middelen het federale niveau, de Vlaamse regering en de gemeenten kunnen inbrengen. Het financiële draagvlak voor de noodzakelijke investeringen staat los van de verantwoordelijkheid voor de organisatie van de verkiezingen. Ik veronderstel dat ik niemand hoef te vertellen dat we voor de verschillende verkiezingen in dit land best zoveel mogelijk gemeenschappelijke apparatuur en procedures gebruiken.
Ik heb nog steeds geen antwoord van de minister van Binnenlandse Zaken ontvangen. Ik verwacht dit antwoord overigens niet meer van de huidige minister. Ik veronderstel dat ik zal moeten wachten tot vlak na de nieuwe invulling van de federale bevoegdheden.
Wat de veralgemeende automatisering voor de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2006 betreft, blijft de Vlaamse regering bij haar standpunt. De Vlaamse regering zou het opnemen van het veralgemeend geautomatiseerd stemmen in het federaal regeerakkoord dan ook verwelkomen. Wat dit betreft, steunen we het opzet van de formateur volledig.
Ik denk dat ik alle vragen heb beantwoord. De Vlaamse regering heeft een beslissing genomen. Deze beslissing is ondertussen niet gewijzigd. De Vlaamse regering draagt de volledige verantwoordelijkheid. Indien we ervoor kunnen zorgen dat andere bestuursniveaus de financiële lasten die uit de aankoop van de nodige apparatuur voortvloeien, helpen dragen, hebben we ons evenwel als goede huisvaders gedragen. Indien de veralgemening in 2007 moet worden doorgevoerd, zal de federale regering sowieso een beslissing over deze financiële lasten moeten nemen.
De voorzitter : De heer Bogaert heeft het woord.
De heer André-Emiel Bogaert : Ik dank de minister voor zijn antwoord. Dit antwoord komt overigens tegemoet aan een aantal vragen die we hier al jaren stellen.
Als ik het goed heb begrepen, zal het Vlaams Parlement in de loop van het komende najaar een ontwerp van decreet behandelen over de automatisering van de verkiezingen. Eigenlijk ligt de nota van de minister van 30 januari 2003 aan de basis van de beslissing van de Vlaamse regering van maart 2003 en van het advies van de Hoge Raad voor het Binnenlands Bestuur.
In 2006 vinden twee verschillende verkiezingen plaats, namelijk de gemeente- en provincieraadsverkiezingen en de Europese verkiezingen. Als ik me niet vergis, worden de Europese verkiezingen evenwel door de federale overheid georganiseerd.
Minister Paul Van Grembergen : De Europese verkiezingen vinden volgend jaar plaats.
De heer André-Emiel Bogaert : Dat klopt. Zullen die verkiezingen volgens het oude systeem worden georganiseerd? (Opmerkingen van minister Paul Van Grembergen)
Indien het Vlaams Parlement het desbetreffende ontwerp van decreet goedkeurt, zal de automatisering van de verkiezingen in 2006 worden veralgemeend. Die veralgemening zou in 2007 dan ook voor de federale verkiezingen gelden.
De voorzitter : Het incident is gesloten.