Commissie voor Economie, Economisch Overheidsinstrumentarium, Innovatie, Wetenschapsbeleid, Werk en Sociale Economie
Vergadering van 12/12/2013
Vraag om uitleg van de heer Björn Rzoska tot de heer Philippe Muyters, Vlaams minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport, over ingenieurs in het buitenland
- 513 (2013-2014)
De voorzitter : De heer Rzoska heeft het woord.
De heer Björn Rzoska : Voorzitter, ik heb deze vraag om uitleg ingediend omdat ik me vragen stel bij het bericht dat zeven Belgische bedrijven naar Griekenland zijn getrokken, op zoek naar ingenieurs om hun vacatures in te vullen. Dit is natuurlijk niet nieuw. Het is al langer een van de knelpunten op de arbeidsmarkt. Concreet ging het om veertig beschikbare jobs. Afgelopen lente is al een dergelijke jobdating in Portugal en in Spanje georganiseerd.
Op eerdere vragen hierover heeft de minister geantwoord dat eerst acties ten aanzien van de Vlaamse werkloze ingenieurs werden georganiseerd. Hij heeft toen ook een aantal cijfers meegedeeld. Ik citeer: In 2012 hebben we een uniek project gedaan inzake ingenieurs. We hebben de 178 ingenieurs die in 2012 werkloos waren, gescreend en vergeleken met de vacatures die er waren. We hebben bekeken of er voor die mensen kansen waren in die vacatures. Per provincie hebben we dan jobdating gedaan, met de juiste vacatures. Dat heeft goede resultaten opgeleverd. We hebben ook ervaring opgedaan over wat de werklozen die niet aan een job geraken, missen. Enkel voor de jobs waarvoor toen geen kandidaten zijn gevonden, is naar het buitenland getrokken. Ik vraag me af of we op die manier geen kansen missen.
Om het aanbod aan mensen voor technische beroepen, zoals ingenieurs, in de toekomst te vergroten, is in 2011 het STEM-actieplan (Science, Technology, Engineering and Mathematics) ontwikkeld. Dat plan omvat onder meer de oprichting van een STEM-platform met onafhankelijke experts. Hoewel voor dit platform heel wat taken zijn weggelegd, zijn hier geen middelen aan gekoppeld.
Daarnaast is er een belangrijke link met het onderwijs. Daarover heeft de minister in januari 2013 verklaard dat het Vlaams afsprakenkader voor het volgend schooljaar, wat dus op dit schooljaar slaat, in de continuering van de 72 urenmaatregel voorziet en dat accenten worden gelegd die in de lijn van het STEM-actieplan liggen.
Minister, wat is er zo specifiek aan de veertig vacatures waardoor er geen kandidaten in onze eigen pool aan werkloze ingenieurs zijn gevonden?
Welke acties zijn in de aanloop naar de buitenlandse zoektocht in Griekenland ten aanzien van werkloze Vlaamse ingenieurs ondernomen? Hoeveel van die werkloze ingenieurs blijven er nu nog over? De vorige keer hebt u hun aantal op een kleine 1800 mensen geschat. Hoeveel zijn het er nu?
Hoeveel ingenieurs zijn april 2013 in Spanje en in Portugal gevonden? Heeft die actie dan veel minder succes gehad? Blijkbaar moeten we er nu nog veertig elders gaan zoeken.
Wordt binnen de beleidsdomeinen Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) en Werk en Sociale Economie (WSE) in middelen voorzien om de trajecten die binnen het STEM-platform worden gekozen, verder te ontwikkelen? Zo ja, hoeveel draagt elk beleidsdomein bij?
Welke accenten zult u in het licht van het STEM-actieplan verder leggen?
De problematiek van het tekort aan ingenieurs en andere technische kennisberoepen is al langer bekend. Wat hebben de minister van Onderwijs en u concreet ondernomen om dit probleem in de toekomst te remediëren?
De voorzitter : De heer Van Malderen heeft het woord.
De heer Bart Van Malderen : Voorzitter, het is niet de eerste keer dat we in deze commissie over de acties van de VDAB in het buitenland discussiëren. Dat is altijd een beetje dubbel. Dat we naar het buitenland moeten trekken om knelpuntvacatures in te vullen, wijst op een mismatch op onze arbeidsmarkt.
We hebben dat, bijvoorbeeld met betrekking tot verpleegkundigen, ook al elders gedaan. De heer Rzoska heeft ook verwezen naar acties elders in Zuid-Europa. Ook dat is bijzonder dubbel. We krijgen dan steeds opmerkingen in de pers en in de sociale media van ingenieurs en kandidaat-ingenieurs die hier zonder job zitten en die met lede ogen moeten aanschouwen hoe we in het buitenland trachten mensen te mobiliseren.
We weten ook dat vacatures hardnekkig niet worden ingevuld. Dat is ook een objectief feit. Bedrijven ondervinden economische schade ten gevolge van het feit dat vacatures niet worden ingevuld.
Minister, hoe worden de jobs en de regios eigenlijk geselecteerd? Ik zal het even een beetje overdrijven. Tegenwoordig is elke vacature een knelpuntvacature. Karikaturaal gesteld, zouden we in theorie heel onze database op de Zuid-Europese markt kunnen gooien. Dat doen we gelukkig en terecht niet. Mijn vraag is heel simpel: is er een aanpak, zit er een systematiek achter, waarom doen we het en waar gaan we naartoe?
De voorzitter : Mevrouw Peeters heeft het woord.
Mevrouw Lydia Peeters : Voorzitter, minister, ik wil me hier graag kort bij aansluiten. Ik heb eigenlijk ook al een schriftelijke vraag ingediend met het oog op een aantal bijkomende cijfers.
We hebben het in het verleden al een paar keer gehad over de vraag of het een taak van de VDAB is om naar het buitenland te gaan om daar mensen te rekruteren. Mijn specifieke vraag daarbij is of er al overleg geweest is met de private arbeidsmarktintermediairen om te bekijken of er voor hen geen rol is weggelegd. We hebben dit in het verleden al een paar keer gesuggereerd, vandaar mijn vraag of er al overleg over is geweest. En zo neen, hoe ziet men het rekruteren van buitenlanders voor openstaande vacatures in onze regio verder evolueren?
De voorzitter : Minister Muyters heeft het woord.
Minister Philippe Muyters : Voorzitter, mevrouw Fournier stelt straks nog een vraag om uitleg over de dubbele mismatch bij hooggeschoolde werklozen, die een element bevat, namelijk over Griekenland, dat bij deze vraag aansluit. Ik zal daar nu al op antwoorden, en in het antwoord op de vraag van mevrouw Fournier verwijzen naar deze vraag.
Ik zal eerst vertellen hoe de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) te werk gaat. De VDAB werkt met concentrische cirkels, een model waarbij eerst wordt bekeken of men geschikte krachten vindt op de Vlaamse arbeidsmarkt, daarna in de andere gewesten, en pas in laatste instantie op de Europese arbeidsmarkt. De veertig vacatures waarvoor de VDAB noodgedwongen in Griekenland op zoek is gegaan naar kandidaten, zijn vacatures uit sectoren als IT en engineering, waarvoor altijd een enorm tekort is. Er is een gebrek aan kandidaten in Vlaanderen. Het gaat dus niet om vacatures waarvoor in Vlaanderen voldoende werkzoekenden beschikbaar zijn. Er is zeker geen verdringing van Vlaamse werkzoekenden in het spel, daar ga ik straks nog dieper op in.
Bovendien, mevrouw Peeters, worden de jobbeurzen steeds opgezet in samenwerking met de bemiddelingsdiensten van het gastland. Het gaat om een gesprek van overheid tot overheid. En ja, ik meen dat dit ook een rol van de VDAB is. Die heeft immers een dubbele rol: ervoor zorgen dat de vacatures in de bedrijven ingevuld geraken en ervoor zorgen dat werklozen in die vacatures stappen.
In dit geval was het de Griekse openbare arbeidsbemiddelaar die het initiatief heeft genomen om werkgevers uit verschillende Europese landen uit te nodigen en zo kansen te bieden aan werkzoekenden die in Griekenland in langdurige werkloosheid terecht dreigden te komen.
Ik wil ook nog zeggen, voor het geval daar vragen over zouden zijn, dat de VDAB op dit moment geen nieuwe jobbeurzen in het buitenland heeft gepland. Mij leek het een goede mogelijkheid. De VDAB heeft de veertig vacatures gekozen op basis van een aantal van de competenties en ervaringen in de specifieke sector waar hier een duidelijk tekort is.
Ik benadruk dat alle vacatures waarvoor in het buitenland wordt bemiddeld, uiteraard nog altijd worden gepubliceerd op de VDAB-website zodat ze niet alleen zichtbaar zijn voor iedere werkzoekende in Vlaanderen, maar dat ze daarnaast ook meegedeeld worden aan alle geschikte profielen uit de kandidatendatabank van de VDAB. U kent het systeem van de automatische matching: de ingenieurs die vandaag geen job hebben, krijgen allemaal van tevoren de vacature toegestuurd. Daarnaast worden de werkzoekende ingenieurs in Vlaanderen uitgenodigd op sectorspecifieke events. Zo was er op 16 oktober tijdens de Werkweek, toch nog niet zo lang geleden, een jobbeurs voor ingenieurs.
U vroeg ook hoeveel niet-werkende werkzoekenden met een ingenieursdiploma er zijn. Dat zijn er 1992: master 405, industriële wetenschappen 1359 en bio-ingenieurswetenschappen 228.
Ik kan ze ook opsplitsen per leeftijdsgroep. Voor de min-25-jarigen gaat het over 280 niet-werkende werkzoekenden met een ingenieursdiploma, voor de groep tussen 40 en 45 over 173, voor de groep tussen 50 en 60 over 209, voor de groep tussen 60 en 65 over 319 en bij de 65-plussers zijn er ook nog 68. Ik zal de tabel aan u meegeven.
U vroeg naar het resultaat bij Spaanse en Portugese ingenieurs. Uit de feedback die we van de deelnemende werkgevers hebben gekregen, blijkt dat er 26 Portugese en Spaanse ingenieurs aan de slag zijn gegaan in Vlaanderen, dat is een aanwerving van de twee jobbeurzen die hebben plaatsgevonden.
Er zijn geen aparte of bijkomende middelen gekoppeld aan de uitvoering van het STEM-actieplan. Elk beleidsdomein voert dat was ook de afspraak acties uit binnen de bestaande budgetten. Op 3 oktober was er een hoorzitting en gedachtewisseling in het Vlaams Parlement over STEM. Het verslag met daarin duidelijk de accenten van het STEM-actieplan werd publiek gemaakt en is terug te vinden op de website van het Vlaams Parlement.
Een aantal resultaten springen, voor de eerste keer, in het oog. STEM is natuurlijk een langetermijnactie. De actie leidt niet tot meer ingenieurs morgen, maar het is voor de eerste keer duidelijk dat meer jongeren zijn gestart met een technische opleiding. Dat blijkt significant in een aantal sectoren in vergelijking met het verleden.
De VDAB richt de opleidingen vooral naar knelpuntberoepen, dat weet u. Wanneer kwalitatieve factoren aan de basis van het knelpunt liggen, hebben die bijna altijd te maken met technische beroepen. De VDAB voert in dat kader een hervorming door binnen het interne opleidingsaanbod.
In een eerste actie worden een aantal generieke administratieve opleidingen verminderd met 25 procent van de capaciteit om zo de capaciteit voor de technische beroepen te verhogen. Er wordt op geen enkele van de opleidingen tot technische beroepen bespaard.
In een tweede actie organiseert de VDAB binnen het kader van onderwijskwalificerende opleidingstrajecten (OKOT) een aantal specifieke trajecten naar STEM-richtingen. Met dit initiatief wil de VDAB onderwijskwalificerende opleidingstrajecten met een VDAB-opleidingscontract mogelijk maken voor het niveau professionele bachelor. De trajecten die in aanmerking komen, situeren zich binnen tweedekansonderwijs, hoger beroepsonderwijs (hbo5), het zevende jaar bso of het betreft een mixed traject van onderwijs en arbeid. De opleidingen worden verzorgd door het onderwijs en betaald door de VDAB.
Ten slotte heb ik samen met de betrokken ministers mijn schouders gezet onder het STEM-actieplan. Dat is een derde actie die genomen wordt. We kunnen zeggen dat het STEM-platform misschien een trage start heeft genomen, maar vandaag zijn de werkzaamheden volop aan de gang, er wordt richting gegeven en de eerste concrete acties worden voorbereid en uitgewerkt door het platform. Al die acties grijpen in op de problematiek van het tekort aan ingenieurs en andere technische kennisprofielen. Dit is een actie van lange adem. Daarmee heb je morgen niet de ingenieurs of de technische beroepen, maar laat ons hopen dat in de toekomst, op het moment dat we ze nog altijd nodig zullen hebben, er een stap zal zijn gezet.
De voorzitter : De heer Rzoska heeft het woord.
De heer Bjorn Rzoska : Minister, ik dank u voor het uitgebreide antwoord. U hebt een punt, het is niet helemaal uw verantwoordelijkheid, maar het is een historische vraag. Maar op dit moment krijg ik signalen vanuit bedrijven dat men al zowat vijftien jaar op zoek is en ziet dat die specifieke vacatures een probleem zouden worden en ze zijn dat ook geworden.
Ik stel vast dat er een aantal stappen in de juiste richting zijn gezet. In de toekomst kunnen we daar hopelijk beter aan remediëren. Ik zie ook dat het aantal werkloze ingenieurs ondertussen is gestegen ten opzichte van 2012. De algemene werkloosheid stijgt natuurlijk. Er zijn nu een kleine tweeduizend werkloze ingenieurs. Ik erken ieders recht op een job, ook voor iemand uit Griekenland, Portugal of Spanje, maar het lijkt me toch wel logisch dat we eerst kijken wat de problemen zijn op de eigen arbeidsmarkt.
Ik hoop met u dat we in de toekomst daar veel beter aan gaan remediëren. Ik denk dat er nog wat werk zal zijn binnen onderwijs om die mismatch weg te halen, want uiteraard zit daar een heel belangrijke opdracht.
De voorzitter : De heer Van Malderen heeft het woord.
De heer Bart Van Malderen : Het is inderdaad een zeer uitgebreid en genuanceerd antwoord. Ik ben een beetje op mijn honger gebleven over mijn bijkomende vraag over de systematiek die erachter zit. We pikken er nu de ingenieurs uit. Mijnheer Rzoska, we zien de bui daar hangen. De Vlaamse vereniging van ingenieurs brengt jaarlijks een rapport uit waaruit blijkt dat minder mensen de studie aanvatten dan er op pensioen gaan. Dan weet je dat er een tekort is. Het is heel belangrijk voor degenen die vandaag werkloos zijn om te communiceren dat het hier over zeer specifieke profielen gaat en dat het niet gaat over het containerbegrip ingenieurs. Dat is een belangrijke nuance. Maar ik ga mijn vraag nog eens stellen: wat is de strategie en de systematiek van de VDAB ten aanzien van het rekruteren in het buitenland? Het gaat nu over veertig profielen van ingenieurs, in het verleden ging het over verpleegkundigen. Vanaf wanneer maakt men de klik? U hebt verwezen naar de concentrische cirkels. Het vervalmoment tussen de twee zie ik niet. Is dat ad hoc? Zijn dat opportuniteiten die zich aanbieden? Is het de Griekse VDAB die ons contacteert om te zeggen dat ze met werklozen zitten? Hoe werkt dat? Dat kon ik niet uit uw antwoord afleiden.
De voorzitter : Minister Muyters heeft het woord.
Minister Philippe Muyters : Het laatste wat u zegt, is juist. Je hebt die concentrische cirkels. Mijnheer Rzoska, ik wil eerst zeggen dat we niet dezelfde fout mogen maken die sommigen in deze commissie al eens maken door te denken dat elke vacature kan worden ingevuld door iedereen met elke competentie. U hebt het ook naar voren gebracht: een bio-ingenieur kan niet ingezet worden in een job van een betoningenieur en omgekeerd. Ik veronderstel dat beiden hun specialiteit hebben. We mogen daar niet fout in zijn. Ik ben heel tevreden met het laatste betoog van de heer Van Malderen, die zegt dat we niet de wereld mogen insturen dat je, zelfs al ben je ingenieur, je dan niet zeker bent van een job omdat de cijfers zijn gestegen. De aard van de specialisatie van ingenieurs is zeer different. Bij ingenieurs en verpleegsters, misschien nog meer dan bij sommige andere beroepen, kan je een deel van de job alleen doen als je een diploma hebt gehaald, en niet alleen op basis van talenten en competenties, wat in andere beroepen misschien wel kan.
Uw laatste beeld was juist. Misschien heb ik het slecht naar voren gebracht. Men werkt met die concentrische cirkels. Men gaat eerst kijken binnen Vlaanderen. Dan kijkt men waar er zich dan een opportuniteit voordoet. Dat was het geval met Griekenland. De VDAB van Griekenland heeft op een bepaald moment gezegd dat ze een jobbeurs ging houden voor ingenieurs. Men is dan gaan kijken naar de concentrische cirkels van Vlaanderen en de andere gewesten. Er is nu een aanbod van ingenieurs in Griekenland. Men heeft bekeken of er bij mensen die ingenieurs vragen en die niet kunnen worden geholpen in Vlaanderen en in de andere gewesten, nog vacatures blijven openstaan. Na heel die selectie kom je dan tot slechts 40 vacatures en die kunnen dan naar Griekenland gaan. Dat zijn die concentrische cirkels. Griekenland nam een initiatief waarop is ingespeeld na die concentrische cirkels.
De voorzitter : De vraag om uitleg is afgehandeld.