Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed
Vergadering van 06/03/2012
Vraag om uitleg van de heer Mark Demesmaeker tot mevrouw Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, over het tweede expertenrapport over de werking van het zuiveringsstation AQUIRIS
- 1232 (2011-2012)
De voorzitter : De heer Demesmaeker heeft het woord.
De heer Mark Demesmaeker : Voorzitter, minister, collegas, we herinneren ons allemaal de gebeurtenissen van december 2009, toen de waterzuiveringsinstallatie Brussel-Noord van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, beheerd door AQUIRIS, een tijdlang werd stilgelegd, met zware gevolgen voor het milieu. De Zenne loopt verder stroomafwaarts, even voorbij het zuiveringsstation, de gewestgrens over, Vlaams-Brabant en Vlaanderen binnen. De gevolgen waren vrij ernstig, want het Brusselse afvalwater, afkomstig van meer dan een miljoen mensen, werd ongezuiverd in de Zenne geloosd.
Minister, u reageerde toen meteen correct met gerechtelijke stappen, die er in de eerste plaats voor zorgden dat de zuivering weer werd opgestart. Daarnaast werden zowel de nv AQUIRIS, het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) als de Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer (BMWB) gedagvaard voor de rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Die gerechtelijke procedure is bij mijn weten nog altijd hangende. Voorstellen vanuit Vlaanderen om tot een minnelijke schikking te komen, werden tot op heden nooit aanvaard door de tegenpartij.
In de nasleep van dit incident werd in november 2010 een eerste expertenrapport opgesteld, dat formeel te kennen gaf dat een sluiting van de zuiveringsinstallatie op basis van de door AQUIRIS aangehaalde redenen ongegrond was. Een andere vaststelling had betrekking op de gebrekkige technische coördinatie tussen betrokken actoren in het beheer van het zuiveringsnet in Brussel. Het rapport sprak zich niet uit over eventuele conceptuele fouten in de bouw van de waterzuiveringsinstallatie.
In december 2011 werd een tweede expertenrapport gepubliceerd, waarin dieper werd ingegaan op de oorzaken waardoor de Brusselse zuiveringsinstallatie minder performant is. Uit de pers vernemen we dat de concessieovereenkomst tussen de nv AQUIRIS en de BMWB toelaat om 20 procent van de tijd de Europese norm te overschrijden, zonder daarbij een risico op sanctionering te lopen. Blijkbaar staat er in de concessieovereenkomst dus ergens een fout, waardoor de waterzuiveringsmaatschappij één dag op vijf de strenge normen kan omzeilen.
Ook zou de capaciteit van de zuiveringsinstallatie ontoereikend zijn om piekafvoeren tijdens hevige regenval te kunnen verwerken, waardoor niet-behandeld water tijdens die periodes naar de Zenne wordt afgevoerd.
De Brusselse minister van Leefmilieu Huytebroeck reageerde al dat de waterzuiveringsinstallatie het afvalwater conform de Europese richtlijn saneert. Wel zou de capaciteit het best verhoogd worden om piekdebieten te kunnen opvangen. In een recent krantenartikel zegt de directie van AQUIRIS dat dit waterzuiveringsstation ook niet berekend is op de groeiende bevolking van Brussel. Momenteel kan men naar eigen zeggen nog altijd 98 procent van het Brusselse afvalwater zuiveren, maar als de bevolking zo blijft groeien, haalt men dat cijfer vanaf 2015 niet meer, aldus Marc Rigal, algemeen directeur van AQUIRIS. 2015 is niet meer zo veraf. Als daar bijkomende investeringen nodig zijn, moet dit dossier dus dringend worden opgestart.
De vraag is dan natuurlijk wie dat zal betalen. AQUIRIS schat de investeringen op 70 miljoen euro. Die hete aardappel wordt natuurlijk doorgeschoven van de ene partner naar de andere. En dat is meteen ook de kern van de zaak: het gaat hier om een conflict tussen een privépartner, AQUIRIS, en de Brusselse overheid. De titel van een artikel in Brussel Deze Week van enkele dagen geleden vatte het in drie woorden perfect samen: Publiek, privaat, onzuiver.
De minister beschuldigt AQUIRIS van onverantwoordelijk gedrag, zelfs van milieuchantage. Eigenlijk blijkt dat er een diepgaand verschil in interpretatie is van de concessieovereenkomst die destijds is gesloten. Dat leidt soms tot kafkaiaanse toestanden. Er is sprake van onaangepaste structuren, van Brusselse overheidsambtenaren die als vertegenwoordigers van die overheid in AQUIRIS zetelen en dan afwezig blijven op cruciale bestuursvergaderingen, waardoor ze natuurlijk niet weten wat er te gebeuren staat, zoals het stilleggen van een waterzuiveringsstation.
Minister, wij zijn daarover bezorgd, omdat Vlaanderen betrokken partij is. Het water van de Zenne overschrijdt even voorbij dit waterzuiveringsstation de gewestgrens en stroomt Vlaanderen binnen. Daarom wil ik u enkele vragen stellen.
Bent u in het bezit van het tweede expertenrapport? Kunt u bevestigen dat de conclusies uit het rapport overeenstemmen met wat er in de media over is verschenen? Beschikt u over de gegevens om vast te stellen dat de zuiveringsgraad van het Brusselse waterzuiveringsstation inderdaad aan de Europese normen beantwoordt, zoals AQUIRIS beweert? In hoeverre zullen de conclusies van het tweede expertenrapport meegenomen worden in de hangende gerechtelijke procedure die door de Vlaamse overheid en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) werd opgestart?
Kan een opvoering van de zuiveringsgraad van het Brusselse afvalwater en de capaciteit van de installatie nieuwe calamiteiten in de Zenne in de toekomst uitsluiten? Zo ja, welke stappen kan Vlaanderen zetten om aan te dringen op de noodzakelijke investeringen om dat te bewerkstelligen? In hoeverre is er regelmatig overleg tussen de twee gewestregeringen over deze problematiek?
De voorzitter : Minister Schauvliege heeft het woord.
Minister Joke Schauvliege : Mijnheer Demesmaeker, wij hebben op 21 februari een brief ontvangen van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest met de gegevens van de effluentkwaliteit van het zuiveringsstation Brussel-Noord per dag voor het volledige jaar 2011. Bij die brief was een kopie gevoegd van het rapport van het college van experts met betrekking tot de werking van het zuiveringsstation Brussel-Noord.
Ik heb dat zeer technische rapport onmiddellijk overgemaakt aan de VMM, maar ook aan Aquafin, en heb hun de opdracht gegeven om te bekijken of het voldoet aan het contract dat wij hebben afgesloten met de BMWB en Aquafin. Dat dateert trouwens al van 21 december 2007.
Er staan in dat contract specifieke kwaliteiten met betrekking tot de dienstverlening die moet worden verleend. Zo stelt artikel 4.2 dat BMWB en Aquafin zich ertoe verbinden om de BMWB-diensten, respectievelijk de Aquafin-diensten te leveren overeenkomstig de op dat ogenblik toepasselijke wetgeving en Europese richtlijnen. Het Vlaamse Gewest beschouwt de milieuvergunning voor de zuiveringsinstallatie Brussel-Noord als toetssteen voor de kwaliteit van de aan het gewest geleverde diensten conform artikel 4.2 van de overeenkomst.
De vergunning stelt een normering voorop wat de kwaliteit van het effluent betreft, zowel qua concentraties als qua verwijderingspercentages. Bovendien stelt de vergunning dat elk binnenkomend debiet kleiner dan of gelijk aan 8,2 kubieke meter per seconde door de biologische straat dient te worden behandeld. Vanaf een bepaalde hoeveelheid water moet het dus ook effectief gezuiverd worden, om het in mensentaal te zeggen.
Uit de analyse blijkt dat wij op basis van de gegevens die wij van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest gekregen hebben, niet in staat waren om na te gaan of aan de dienstverlening van de overeenkomst werd voldaan. Ik heb dan ook onmiddellijk een brief geschreven aan minister Huytebroeck, met de vraag om de vereiste bijkomende gegevens aan te leveren.
Ik heb ook de opdracht gegeven om het tweede expertiserapport goed door te lichten en te bekijken of het bruikbare gegevens bevat om een verweer op te bouwen in de rechtszaak. Die rechtszaak tegen de betrokken Brusselse instanties en de nv AQUIRIS loopt inderdaad nog altijd.
We moeten nu nog even afwachten. Men is daar volop mee bezig. De procedure loopt nog altijd. Er is nog geen definitieve uitspraak. Op basis van de expertenrapporten zal moeten worden uitgemaakt of er naar een soort minnelijke schikking kan worden gegaan, of dat wij voluit verder gaan, omdat we effectief schade hebben geleden. De grote moeilijkheid is om die schade specifiek te definiëren. De biologische kwaliteit van water is even slecht, maar herstelt zich dan. Dat is dus altijd een discussie. Dat is niet evident.
Een volgende problematiek betreft het verhogen van de zuiveringsgraad en de overstorten. Een verhoging van de zuiveringscapaciteit van de Brusselse zuiveringsstations kan de gevoeligheid voor overstorten ten gevolge van overbelasting verminderen. Dat kan ook op elk operationeel waterzuiveringsstation. De problematiek van overstortwerking is zeer complex en kan niet zomaar worden opgelost door een kleine aanpassing aan het zuiveringsstation zelf. Het heeft onder meer te maken met al dan niet gemengde rioleringsstelsels en zo meer.
Zelfs bij een perfect gescheiden en correct gedimensioneerd zuiveringsstelsel en -station kunnen zich nog steeds calamiteiten voordoen, bijvoorbeeld als gevolg van externe lozing van toxische stoffen, verstoppingen of stroompannes. We moeten alles doen om ze te voorkomen, maar calamiteiten uitsluiten is bijna onmogelijk. Maar we kunnen wel de frequentie en de impact ervan verkleinen.
In het rapport is sprake van ernstige onderdimensionering van het zuiveringsstation. Het Vlaamse Gewest heeft daarom aan het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest gevraagd naar het plan van aanpak om dat te remediëren, zoals ook contractueel afgesproken is. Ik heb hun nu de kans gegeven om mij uit te leggen hoe ze daaraan tegemoet zullen komen en die dienstverlening aan ons effectief te verzorgen.
Wij hebben geregeld overleg. Op basis van de incidenten van 2009 hebben we afspraken gemaakt over hoe wij op de hoogte moeten worden gehouden en hoe de contacten moeten verlopen. Dat gebeurt ook. Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest heeft ons correct en tijdig geïnformeerd en heeft ook het expertiserapport tijdig overgemaakt. Dat neemt niet weg dat contractuele afspraken ook effectief moeten worden nageleefd. Ik heb echter geen indicatie dat Brussel dat niet zou willen doen. We moeten er in elk geval alles aan doen dat dit snel en correct gebeurt en dat we niet naar verdere procedures gaan die eventueel nog extra wrevel met zich zouden kunnen meebrengen. We zullen dat nauwgezet opvolgen en zorgen dat wat contractueel is afgesproken, ook wordt nageleefd.
Misschien kan daar als een soort conclusie uit volgen maar dat moeten we nog eens nader bekijken dat in die afspraak die in 2007 gemaakt is, nog een aantal bepalingen worden verfijnd of duidelijker uitgewerkt. We moeten ons daar toch eens over buigen. De overeenkomst dateert van 2007. Intussen hebben we al wat ervaring en kunnen we misschien wel wat zaken bijstellen. Natuurlijk moet je om een contract te wijzigen, met twee zijn. Maar ik verwacht daar niet echt problemen. We moeten op termijn eens nadenken over hoe we dat gaan aanpakken.
De voorzitter : De heer Demesmaeker heeft het woord.
De heer Mark Demesmaeker : Minister, bedankt voor uw antwoord. Het stelt mij gerust dat de zaak van nabij wordt opgevolgd. We wachten af wat het antwoord van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest zal zijn op de vragen die zijn gesteld, zeker over het plan van aanpak, want dat is toch iets dat ons zorgen baart. Als we in het rapport lezen dat er een zeer grote onderdimensionering is, dan moet dat goed worden opgevolgd en aangepakt.
Minister, ik heb op één vraag geen antwoord gekregen. Beschikt u over gegevens om vast te stellen dat de zuiveringsgraad van Brussel-Noord inderdaad aan de Europese normen beantwoordt, zoals wordt beweerd?
Minister Joke Schauvliege : Daarop kan ik nu niet antwoorden omdat ik nog niet over alle gegevens beschik. We hebben bijkomende informatie gevraagd. Als ik alle parameters heb, kunnen we dat nagaan. Aan de hand van het rapport dat we nu hebben gekregen, kunnen we niet nagaan of in 2011 was voldaan aan de Europese normen. Ik moet dus bijkomende informatie hebben, en ik hoop die ook snel te hebben.
De voorzitter : De vraag om uitleg is afgehandeld.