Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed
Vergadering van 11/10/2011
Vraag om uitleg van mevrouw Valerie Taeldeman tot mevrouw Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, over de resultaten van het consultatietraject en de impact van hoogspanning op de volksgezondheid
- 2886 (2010-2011)
De voorzitter : Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Mevrouw Valerie Taeldeman : Minister, op 27 juni 2011 heb ik u in deze commissie al een vraag gesteld over de stand van zaken van het consultatietraject van het wetenschappelijke consortium, bestaande uit de Universiteit Antwerpen, het Instituut voor Milieu en Duurzame Ontwikkeling en de onderzoeksgroep Wireless & Cable van de Universiteit Gent, omtrent mogelijke gevolgen van hoogspanning op de gezondheid.
U had begin januari al aangekondigd dat er zon studietraject zou worden opgezet. Daarom wil ik graag van u horen of die studie al is afgerond en of u aan de commissie al enkele resultaten kunt voorleggen, ook rekening houdend met het openbare onderzoek dat in mijn regio loopt, meer bepaald voor een nieuwe hoogspanningslijn in functie van het Stevinproject.
Wat zijn de resultaten van het consultatietraject omtrent de impact van hoogspanning op de volksgezondheid? Welke conclusies trekt de Vlaamse Regering uit dat onderzoek?
De voorzitter : Mevrouw Eerlingen heeft het woord.
Minister Tine Eerlingen : Minister, we hebben het hier in het verleden inderdaad al gehad over de hoogspanningslijnen en de studie die daarover zou worden gevoerd. Is die studie al afgerond? Hebt u al resultaten? Hebt u daar al conclusies uit kunnen trekken?
Ik zou ook graag horen wanneer u dan effectief met een actieplan zult kunnen komen. Er zijn intussen immers weer een aantal situaties bekend waarbij een crèche moest sluiten omdat het gemeentebestuur geoordeeld heeft dat het niet verantwoord was om de kinderen onder die hoogspanningskabels te laten verblijven. Het is van belang dat er op korte termijn duidelijkheid komt, zodat iedereen weet waaraan hij zich kan houden.
Waarin onderscheidt deze studie zich van andere studies? Er zijn immers al heel veel studies naar dit onderwerp gevoerd. Wat is de specifieke context van deze studie?
De voorzitter : Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Mevrouw Gwenny De Vroe : Voorzitter, minister, collegas, ik heb hierover in september al een vraag gesteld aan minister Muyters, omdat er aan de ene kant crèches gesloten worden, terwijl er aan de andere kant net een vergunning wordt afgeleverd voor een woning met kinderopvang. Er moet inderdaad duidelijkheid komen, ook op het vlak van ruimtelijke ordening. Minister Muyters heeft toen geantwoord dat de ene gemeente anders beslist dan de andere. Daar is dus ook nog werk aan de winkel voor minister Muyters.
Wat uw bevoegdheid betreft, minister, heeft mijn collega Dirk Van Mechelen u op 15 juni een schriftelijke vraag gesteld over deze problematiek. Een van zijn vragen was of u zicht hebt op het aantal gebouwen met een functie waarbij er veel kinderen aanwezig zijn, zoals kinderopvang, scholen en ziekenhuizen, binnen een perimeter van een hoogspanningsleiding. U hebt toen geantwoord dat u op dat moment niet over die info beschikte en dat de administratie zou bekijken hoe die info kon worden verzameld. Weet u daar intussen al wat meer over?
Het eindrapport over het consultatietraject zou er dit najaar aankomen. Het benieuwt mij ook te weten wat de voorgestelde maatregelen zullen zijn en of het rapport de basis zal vormen voor het verdere beleidstraject met betrekking tot de elektromagnetische velden van deze hoogspanningslijnen.
In Nederland zijn ze al een stuk verder. De heer Van Mechelen had geïnformeerd of u al overleg had gehad met Nederland. U antwoordde toen dat u ervoor zou zorgen dat uw diensten in overleg zouden treden met de collegas uit Nederland. Is dat intussen al gebeurd?
U weet misschien dat ik van beroep vastgoedmakelaar ben. In een van de laatste nieuwsbrieven van het beroepsinstituut van de vastgoedmakelaars stond te lezen dat de verkoop van woningen onder hoogspanningsleidingen zeer moeilijk gaat. Er is sprake van een waardevermindering van 15 tot 30 procent. Het is dan ook hoog tijd dat er een duidelijke regeling komt. Ik hoop echt dat u daar snel werk van maakt.
De voorzitter : Minister Schauvliege heeft het woord.
Minister Joke Schauvliege : Collegas, u vraagt naar de stand van zaken van de studie. Die is zeer recent afgerond. Het betrof eigenlijk een consultatieproces, om alles in kaart te kunnen brengen. In de eerste ronde ging het om een consultatie van inhoudelijke experten, om alle informatie en studies die wereldwijd bestaan, samen te brengen. In het tweede luik hebben we alle maatschappelijke actoren de stakeholders samengebracht, om te bekijken hoe we daar beleidsmatig een vertaling aan moeten geven.
Bij de expertenworkshop werd gediscussieerd over het mogelijke verband tussen kinderleukemie en het wonen in de omgeving van hoogspanningslijnen. De experts zijn van mening dat er in buitenlands epidemiologisch onderzoek maar dat kan uiteraard worden doorgetrokken een statistisch relevante verhoogde kans gevonden wordt voor kinderleukemie bij het wonen in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen. Dat verband wordt gevonden vanaf magneetvelden van enkele tienden microtesla. Het is echter niet duidelijk of het magnetische veld dat ontstaat door de elektrische stroom door hoogspanningslijnen, verantwoordelijk is voor dat verhoogde risico. Onderzoek kan geen uitsluitsel geven over een oorzakelijk verband tussen magnetische velden en een verhoogd risico op kinderleukemie.
Willen we dat echt uitsluiten, dan is er een ander soort onderzoek nodig, onder andere rond celculturen, maar ook met proefdieren, om te bekijken wat het effect van de magneetvelden is. Na meer dan dertig jaar onderzoek kon zon mechanisme nog altijd niet worden aangetoond.
Ondanks de onzekerheden is er volgens de experts die deelnamen aan de workshop, toch voldoende reden tot voorzorg. De experts zijn van mening dat er beleid nodig is, waarbij een onderscheid kan worden gemaakt tussen bestaande en nieuw te voorziene situaties.
De stakeholdersworkshop ging in op mogelijke beleidsmaatregelen. De stakeholders gaven ook aan dat er afspraken moeten worden gemaakt over de maximale veldsterkte waaraan mensen mogen worden blootgesteld, door middel van een norm of een aanbeveling. Daarnaast vragen ze aandacht voor andere bronnen van magnetische velden. De stakeholders geven ook aan dat het belangrijk is om rekening te houden met de betrokken actoren en de sector en pleiten voor een overlegplatform om zo tot een gedragen beleid te komen.
De stakeholders vinden het ook belangrijk om alle beschikbare informatie op een duidelijke manier te verspreiden onder het brede publiek. De stakeholders pleiten er ook voor om het onderzoek naar mogelijke gezondheidseffecten voort te zetten en die bijkomend af te toetsen.
We zijn ons ervan bewust dat er snel een reactie moet komen. We zijn nu bezig met de politieke besprekingen over het vervolgtraject. We zitten hier op het snijvlak van Volksgezondheid, Welzijn, Ruimtelijke Ordening, Leefmilieu en Energie. Het gaat dus over een heel breed spectrum. We moeten met alle bevoegde ministers tot een gedragen oplossing komen.
Het is ook belangrijk dat als er beslissingen inzake beleid worden genomen, we rekening houden met wat haalbaar, aanvaardbaar en betaalbaar is. Dat moet op korte termijn. Ik zal dan ook op korte termijn een beslissing nemen, in samenspraak met mijn collegas bevoegd voor de andere domeinen, met betrekking tot een norm of aanbeveling voor magnetische velden.
Er is een openbaar onderzoek bezig in het lopende Stevinproject. Ik wil daar niet op vooruitlopen. We proberen met alle beleidsdomeinen een algemene regeling uit te werken, wat ook effect zal hebben op bepaalde lopende projecten. Ik wil wel benadrukken dat bij keuzes die nu al gemaakt zijn voor trajecten voor hoogspanningslijnen die er niet moeten komen, of hangende zijn, bij de milieueffectenrapportage rekening werd gehouden met die 0,4 microtesla, het niveau vanaf wanneer het statistisch verband wordt gezien. Zo wordt de blootstelling daaraan vermeden. Het is cruciaal om dit mee te geven.
Er wordt dikwijls verwezen naar Nederland. Het klopt dat ons departement een overleg heeft gehad met de Nederlandse beleidsmedewerkers. De maatregel moet worden genuanceerd. Er is een briefadvies, geen regeling, van een Nederlandse staatssecretaris in 2005, die vraagt om daarmee rekening te houden bij nieuwbouw. Voor bestaande situaties is er geen regeling of oplossing. De Nederlandse elektriciteitstransporteur heeft zelf gevraagd aan de Tweede Kamer om maatregelen te nemen. Die heeft eigen voorstellen gedaan, maar er is nog geen beslissing genomen.
We hebben geprobeerd om na te gaan hoeveel woningen of openbare gebouwen onder hoogspanningslijnen er zijn, maar die informatie is niet beschikbaar. Het is heel verspreid. Dat kun je niet vinden in één loket. Misschien kan dat alleen via een bevraging bij de elektriciteitsmaatschappij.
Er is geen reden tot paniek. We zullen onze verantwoordelijkheid nemen. We zullen voortbouwen op die voorzorg en we zullen maatregelen nemen inzake magnetische velden in nieuwe situaties. Voor bestaande situaties zijn oplossingen niet zo evident. We moeten met grote omzichtigheid bekijken hoe we daarmee omgaan. Communicatie is zeker belangrijk. Beslissingen mogen we niet te lang uitstellen om onzekere situaties weg te nemen. Ik ben blij dat we al in de fase zitten dat de stakeholders en de experts een resultaat hebben afgeleverd. We zitten samen om dat in het beleid zo snel mogelijk een vervolg te geven.
De voorzitter : Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Mevrouw Valerie Taeldeman : Minister, er is een eerste ronde geweest met de inhoudelijke experts. Misschien kunt u straks nog eens vermelden wie precies die wetenschappelijke experts waren. Ze zijn het erover eens dat er geen causaal verband bestaat, maar dat statistieken wijzen in de richting van een verhoogde kans, en dat beleidsmaatregelen noodzakelijk zijn.
Er is ook een tweede ronde geweest met maatschappelijke actoren. Misschien kunt u later zeggen wie dat precies waren. Zij vragen een overlegplatform om te komen tot een gedragen beleid. De experts en de stakeholders zijn het er allebei over eens dat er nood is aan beleidsmaatregelen op korte termijn.
Minister, u bent het er ook mee eens dat er een vervolgtraject nodig is. U zult een beslissing nemen op korte termijn. Ik ben u dankbaar voor dat antwoord.
Minister, kan die studie ter beschikking worden gesteld, zodat we die nog eens kunnen nalezen?
Ik ben geen expert op het vlak van microtesla en magnetische velden. Op dit ogenblik loopt het openbaar onderzoek voor het Stevinproject in onze regio. Verschillende lokale besturen stellen voor in het kader van het openbaar onderzoek om een ondergronds tracé in plaats van een bovengrondse leiding aan te leggen. Hebben die experts zich ook gebogen over een magnetisch veld onder de grond? Veel inwoners denken dat er geen probleem meer is als je het onder de grond stopt, maar is dat wel zo eenvoudig? Zijn er statistieken die wijzen op problemen als die leidingen ondergronds worden aangelegd?
De voorzitter : Mevrouw Eerlingen heeft het woord.
Mevrouw Tine Eerlingen : Ik steun het voorzorgsprincipe dat wordt gehanteerd. De gevolgen voor bestaande bebouwingen moeten zeker ook in acht worden genomen, als er richtlijnen worden uitgevaardigd. Het is belangrijk eerst de studie af te wachten en duidelijke richtlijnen op te stellen, vooraleer initiatieven te nemen inzake ruimtelijke ordening. Ik heb er alle vertrouwen in dat er grondig overleg wordt gepleegd. De minister heeft al gezegd dat er overleg is met minister Vandeurzen en minister Muyters.
Er zijn ook magnetische velden bij hoogspanningscabines. Die staan vaak in de nabijheid van gebouwen. Wordt dat ook meegenomen in die studie, of kan dat nog?
De voorzitter : Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Mevrouw Gwenny De Vroe : Minister, het is positief te vernemen dat u hier snel werk van wilt maken. Velen zullen u daarvoor dankbaar zijn. Het is logisch dat dit bevoegdheidsoverschrijdend is, dat u overlegt met uw collega-ministers, en dat u eerst de studie afwacht. We delen dezelfde mening op dat vlak. Alleen vind ik het vreemd dat u geen zicht hebt op het aantal woningen onder die leidingen. Met de technologie die vandaag bestaat, zoals Google Maps, kun je die zaken toch vrij gemakkelijk zien. Ook de gemeenten hebben daar toch een goed zicht op.
De voorzitter : De heer Sanctorum heeft het woord.
De heer Hermes Sanctorum : Minister, mocht u ooit geen inspiratie hebben om een ontwerp van decreet te schrijven, er is een goed voorstel van decreet ingediend dat zowel over elektromagnetische stralen, als over magnetische velden gaat. Er staan veel concrete getallen in en voorstellen van normen.
Minister, uw communicatie is positief geëvolueerd. U erkent het probleem van de hoogspanningslijnen steeds meer. Het wordt toch tijd dat er concrete deadlines worden gesteld. De statistisch significante verbanden zijn al een tijdje gekend. Ik ben blij dat men dit verder onderzoekt en in kaart brengt. In het verleden is er al heel wat onderzoek verricht en zijn er resultaten bekend. Wanneer komt er duidelijkheid? U zegt, op korte termijn, maar wat betekent dat concreet? Betekent dat dat u in het najaar met een concreet voorstel komt in het parlement? Dan is dat een goede zaak.
Als u er nog geen tijdstip op kunt plakken, maak ik me zorgen dat er niet meer duidelijkheid zal komen voor de bestaande situaties van woningen bij hoogspanningslijnen, maar vooral over de bijkomende projecten. Momenteel heeft het Stevinproject een grote lokale impact. Er zullen er waarschijnlijk nog volgen. Het zal zeker niet de laatste nieuwe hoogspanningslijn zijn in onze regio. Minister, ik krijg graag een heel concrete tijdslijn.
Minister Joke Schauvliege : Mijnheer Sanctorum, ik weet niet waar u haalt dat ik dat ontkend zou hebben. Dat heb ik nog nooit gedaan, integendeel. (Opmerkingen van de heer Hermes Sanctorum)
Neen, ik heb ook vandaag niet gezegd dat er echt een oorzakelijk verband is. Er is een statistisch verband en ik blijf dat herhalen.
De heer Hermes Sanctorum : Er is geen aangetoond oorzakelijk verband, minister, dat is iets totaal anders dan geen oorzakelijk verband. Als er een statistisch significant verband is, is er een mogelijk oorzakelijk verband.
Minister Joke Schauvliege : Mijnheer Sanctorum, u verwijt mij dat ik een andere boodschap breng, dat ik vroeger zei dat er geen probleem is en nu plots dat er een statistisch verband is. Ik heb altijd dezelfde lijn aangehouden. Er is een statistisch verband, maar zoals ik daarnet ook zei, loopt er nog verder onderzoek, en een echt oorzakelijk verband tussen beide kan men nog niet aantonen aan de hand van die magneetvelden. Ik heb nog nooit ontkend dat er een statistisch verband is. Ik heb trouwens zelf een resolutie ingediend en mijn beleid daarop afgestemd. (Opmerkingen van de heer Hermes Sanctorum)
Mag ik? Elk opgemaakt MER houdt rekening met die 0,4 microtesla. We houden er al rekening mee! Dat is heel belangrijk. Zomaar zeggen dat ik het niet belangrijk vond en nu opeens wel, is heel kort door de bocht.
Mevrouw Taeldeman, u stelt de heel interessante vraag of er nog magneetvelden zijn als we onder de grond gaan. Ja, er zijn nog magneetvelden. Een heel zware hoogspanningslijn onder de grond kan nog een magnetisch veld van 0,4 microtesla geven. Het zal een stuk afgezwakt zijn, maar als het een zware lijn is, kan het nog effect hebben. De studie zelf komt heel binnenkort op de website.
Mevrouw De Vroe, ik moet me enigszins corrigeren. U hebt een punt dat we aan de hand van geografische informatie kunnen nagaan waar de hoogspanningslijnen lopen en waar er woningen onder staan. Maar we hebben geen zicht op de bestemming van die gebouwen. We kunnen vanuit de lucht niet zien of die gebouwen worden gebruikt voor kinderopvang of een school.
Als u mij toestaat, vraag ik de expert van onze administratie naast mij om toe te lichten wie er in de expertenwerkgroep zat en welke stakeholders we hebben geraadpleegd.
De heer Hans Reynders , dienst Milieu en Gezondheid: De studie is in onze opdracht uitgevoerd door de professoren Ilse Loots en Lieve Goorden van de Universiteit Antwerpen en de professoren Luc Martens en Wout Joseph van de Universiteit Gent. Het zijn experten die weten wie daarover kennis heeft in Vlaanderen en Nederland.
Voor de expertenworkshop zijn we te rade gegaan bij mensen in Vlaanderen en Nederland. Het is dezelfde taalgroep en het aantal experten in Vlaanderen is vrij beperkt. In totaal is een achttal experten geraadpleegd, met zeer uiteenlopende meningen. Zo was er professor Luc Verschaeve, voorzitter van de Hoge Gezondheidsraad, van de werkgroep niet-ioniserende straling, maar bijvoorbeeld ook professor Van Gool van de K.U.Leuven of professor Van Larebeke en dokter Maurits De Ridder van de Universiteit Gent. Dokter Eric Van Rongen, voorzitter van de Nederlandse Gezondheidsraad, professor Wim Passchier van de Universiteit van Maastricht en dokter Mathieu Pruppers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hebben in Nederland dat beleid grotendeels vormgegeven. Ook Gilbert Decat was er, die vroeger bij de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) heeft gewerkt en rond dat thema in het verleden veel werk heeft verricht.
Het was een heel breed scala aan experten, die ook over de onzekerheden in die risico-inschatting hebben gediscussieerd. Dat is heel goed verlopen. Ze waren daarover achteraf ook allemaal heel tevreden.
De stakeholders zijn gecontacteerd door de opdrachtnemers in samenspraak met de stuurgroep. Er zijn er heel veel gecontacteerd, eigenlijk iedereen die daar op gewestelijk niveau een belang bij heeft. Dat was de sector zelf uiteraard: Elia, Eandis en Infrax. Daarnaast denk ik aan Kind en Gezin, de Vlaamse Liga tegen Kanker, de Stichting tegen Kanker en Test-Aankoop vanuit consumentenbelang. Gezondheid.be was er ook: een site die heel veel informatie verschaft over gezondheid. Beperk de straling vzw was er ook. Ik wil maar aangeven hoe breed het was.
Uiteindelijk waren er tien of twaalf mensen aanwezig op de workshop. Er zijn er ook die het huiswerk hebben doorgegeven, om aan te geven welke maatregelen zij nodig achten, maar die niet aanwezig waren. Ook mensen van Ruimtelijke Ordening zijn aangeschreven. Ook daar is op een heel respectvolle manier gediscussieerd tussen voor- en tegenstanders van verschillende soorten maatregelen. Dat staat mooi weergegeven in het rapport. U kunt daarin lezen wie gecontacteerd is en wie aanwezig was.
De voorzitter : Als het rapport online staat, kunt u de hyperlink doorgeven aan de secretaris, die dat kan doorsturen naar de leden van de commissie. Zo kan iedereen die het wenst, het downloaden. (Opmerkingen van de heer Hermes Sanctorum)
Minister Joke Schauvliege : De algemene regeling? Dat was ook nog uw vraag. Het moet dit najaar gebeuren.
Mevrouw Valerie Taeldeman : Bedankt voor uw antwoord, minister. Ik wil vanuit onze fractie benadrukken dat u degelijk werk hebt geleverd. U hebt aangekondigd dat u een consultatietraject zou uitschrijven. Dat is allemaal volgens de planning gebeurd, zoals u hebt geantwoord op een van mijn schriftelijke vragen. Het is volgens de timing goed opgevolgd en uitgevoerd. We wachten nu ook op uw concrete maatregel in het najaar. Ook bedankt, mijnheer Reynders, voor de uitleg over het expertenpanel en de stakeholders. We wachten de studie af.
De voorzitter : Het incident is gesloten.