Commissie voor Woonbeleid, Stedelijk Beleid en Energie
Vergadering van 30/06/2011
Vraag om uitleg van de heer Carl Decaluwe tot mevrouw Freya Van den Bossche, Vlaams minister van Energie, Wonen, Steden en Sociale Economie, over de afbouw van energiescans
- 2445 (2010-2011)
Interpellatie van de heer Hermes Sanctorum tot mevrouw Freya Van den Bossche, Vlaams minister van Energie, Wonen, Steden en Sociale Economie, over de REG-openbaredienstverplichtingen van de netbeheerders, inzonderheid wat betreft de energiescans
- 196 (2010-2011)
De voorzitter : De heer Decaluwe heeft het woord.
De heer Carl Decaluwe : Voorzitter, minister, collegas, het Energiebesluit legt de elektriciteitsdistributienetbeheerders een aantal actieverplichtingen op. Zo moeten de elektriciteitsdistributienetbeheerders in de periode 2009-2011 energiescans uitvoeren bij specifieke doelgroepen, minstens 1 per 200 huishoudelijke toegangspunten. De gemeente bepaalt de doelgroepen waaraan de energiescans worden aangeboden. De voorkeur gaat uit naar maatschappelijk kwetsbare doelgroepen. Ook beschermde afnemers behoren tot de doelgroep. Vanaf 2010 moeten de distributienetbeheerders ook 1 energiescan per 100 huishoudelijke toegangspunten uitvoeren. Jaarlijks gaat het in totaal over ongeveer 25.000 scans.
Het nieuwe voorliggende besluit, dat we hebben zien passeren op de ministerraad, zal het aantal scans afbouwen naar ongeveer 9000. Die beslissing is het resultaat van de evaluatie van de openbaredienstverplichtingen. Samengevat zou het erop neerkomen dat de afbouw van het verplicht quotum energiescans start vanaf 2012. De afbakening van de kwetsbare doelgroepen start ook vanaf 2012. De criteria voor de afbakening van de kwetsbare doelgroepen zouden worden bepaald door het gewijzigd besluit. Er zouden ook inspanningen gebeuren om de doelgroep effectief te bereiken men noemt die broodnodig. Maar dat wordt nergens echt gewaarborgd. Ook de rol van de gemeenten zou worden afgeschaft.
Hoofdreden van deze beslissing is dat de maatschappelijk kwetsbare doelgroepen onvoldoende worden bereikt. Op het eerste zicht lijken de energiescans met aanwijzing door de gemeente mij nochtans een geschikt middel om een specifieke doelgroep te bereiken en bovendien sociaal en ecologisch efficiënt. Ook via wijkwerking kennen de gemeentebesturen de kwetsbare groepen. Het is het dichtste niveau, dat er het best de nodige aandacht aan kan geven. De regierol van de gemeenten lijkt me dus cruciaal bij het aanduiden van de uitvoerders van de energiescans, om de kwetsbare doelgroepen effectief te bereiken.
De energiearmoede blijft stijgen, daar zien we ongeveer wekelijks cijfers van. Het blijft een ernstig probleem. Er moeten structurele maatregelen worden genomen om tot een resultaat te komen. Het is vaak gemakkelijker gezegd dan gedaan, om de kwetsbare huishoudens echt te leiden naar die energiescan. Bij een stijgende energiearmoede lijkt het vreemd dat er een afbouw van die energiescans komt, maar er zal waarschijnlijk wel een grondige reden zijn.
Minister, wat is de werkelijke reden voor de afbouw van de scans? Er is een stijging van de energiearmoede en tegelijk een afbouw van de scans. Was een correctie van het systeem niet beter geweest?
Met welke middelen wenst men die maatschappelijk kwetsbare doelgroep, die misschien nog fijner moet worden gedefinieerd, te bereiken?
Ik weet vanuit mijn streek dat het ook gevolgen kan hebben voor de tewerkstelling in de sociale economie. Zo brengt men een kwetsbare groep in de verdringing.
De voorzitter : De heer Sanctorum heeft het woord.
De heer Hermes Sanctorum : Minister, evalueren is altijd een goede zaak. Net als de heer Decaluwe heb ik ook de regeringsbeslissing flink doorgenomen. Er staan opvallende besluiten in. Men wil verschuiven van resultaatsverbintenissen naar actieverplichtingen. Er zijn een heleboel aanpassingen. Dat is een discussie op zich.
Hier gaat het over de energiescans. Het viel in die beslissing toch op dat men de energiescans wil afbouwen. Dat verbaast mij, minister, want in notas opgesteld door u of door uw voorganger of in resoluties, wordt er telkens gesproken van een uitbreiding van het instrument energiescan. Dat staat ook in uw beleidsnota en in uw laatste beleidsbrief. Dat u dat wilt verfijnen of corrigeren, kan ik wel begrijpen, maar het afbouwen van energiescans is zeer eigenaardig en vraagt om enige verduidelijking.
Het eerste doel van de energiescans is het bereiken van kwetsbare doelgroepen, omdat het een energiebesparend effect heeft. Maar het is ook een belangrijke sector in de sociale economie. De sector van de energiesnoeibedrijven is bezorgd. Zaken die in het verleden werden toegejuicht, staan nu plots onder druk.
Minister, hebben de distributienetbeheerders, die daarbij een grote verantwoordelijkheid dragen, de voorbije jaren aan hun verplichtingen met betrekking tot energiescans voldaan? Ik heb begrepen dat het een actieverplichting is die er geleidelijk is bijgekomen. Het is niet zozeer een resultaatsverbintenis, denk ik.
Om welke redenen wordt de jaarlijkse quotumverplichting voor de energiescans aangepast en, zoals ik heb begrepen, vanaf 2014 afgevoerd? Ik lees in die beslissing voornamelijk over 2012 en 2013.
Vindt u dat de energiescans de maatschappelijk kwetsbare groepen onvoldoende bereiken? Wat we meermaals horen in de sector is dat de maatschappelijk kwetsbare groepen te strikt zijn afgelijnd. Je kunt dat heel breed bekijken. Welke groep willen we uiteindelijk bereiken met dit instrument? Werd de energiescan volgens u ook uitgevoerd bij mensen voor wie het initieel niet bedoeld was? Nochtans was niet echt gespecificeerd waar het precies moest gebeuren. Bent u van oordeel dat ze ook onterecht werden uitgevoerd? Welke maatregelen wilt u nemen om de maatschappelijk kwetsbare groepen beter te bereiken inzake rationeel energiegebruik?
De voorzitter : Minister Van den Bossche heeft het woord.
Minister Freya Van den Bossche : Het is niet zo dat de regering zomaar een beslissing tot afbouw neemt. Een energiescan is en blijft voor ons een heel nuttig instrument voor zover het gericht wordt ingezet om via tips, kleine ingrepen of gedragswijziging energiebesparing te realiseren.
Wat de Vlaamse Regering wel heeft goedgekeurd, is dat het verplichte quotum wordt afgebouwd. Die principiële beslissing van 10 juni 2011 verlaagt de opgelegde quota stelselmatig van 26.000 scans per jaar naar 13.000 in 2012, tot 6.500 in 2013, vanaf 2014 gevolgd door een afschaffing van het verplicht te halen quotum door de netbeheerder. Dat is niet hetzelfde als een afschaffing van de energiescan.
In het ontwerp van wijzigingsbesluit voorzien wij erin dat een aantal doelgroepen in elk geval altijd een scan moeten krijgen als ze daarom verzoeken. Het gaat specifiek om de meest kwetsbare energieafnemers onder ons: de beschermde afnemers, de afnemers die genieten van een minimale levering van aardgas en mensen die via het OCMW of een lokale adviescommissie worden begeleid. Het gaat om mensen van wie enigszins kan worden vermoed dat de energiefactuur voor hen zwaar weegt en moeilijk om dragen is, mensen dus die kwetsbaar zijn in heel die thematiek. Dat geldt ook voor de afnemer die is geselecteerd in het kader van de sociale dakisolatieprojecten. We gaan 3000 daken per jaar isoleren bij de private huurwoningen. Ook daar zullen systematisch scans worden uitgevoerd.
Het aantal scans zal in de toekomst heel erg afhangen van de vraag van mensen uit die categorieën, eerder dan van vooraf vastgelegde quota.
In het verleden zijn soms energiescans uitgevoerd louter en alleen om dat quotum te bereiken, vaak ten koste van de kwaliteit van de uitgevoerde scan of van de extra aandacht die de zwakkere doelgroepen nodig hadden, voor wie de scans toch vooral bedoeld waren. Oproepen in gemeentelijke infobladen en magazines van netbeheerders naar iedereen tegelijk, hebben geresulteerd in voldoende vragen, maar in realiteit kwamen die vaak van mensen die niet zoveel baat hebben gehad bij de energiescan en waarbij het relatieve voordeel voor de aanvrager zelf maar ook voor de maatschappij erg klein was. De energiescan is echt op maat gesneden van de kwetsbare doelgroepen die via kleine haalbare maatregelen en gedragswijzigingen toch een belangrijk effect kunnen hebben op de factuur. Vaak gaat het om maatregelen die gezinnen die er financieel wat beter voorstaan, al lang hebben genomen. Het komt er dus op aan die mensen effectief te bereiken. Ik heb daarover een overleg gepland met de minister van Welzijn, met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), specifiek de OCMWs, en met de armoedeorganisaties.
Voor wat betreft de eerste batch 2007-2009 hebben twee van de twaalf netbeheerders de opgelegde quota niet gehaald. Ze hebben daarvoor een boete gekregen. Voor wat betreft de jaarlijkse batch 2010 ziet het ernaar uit dat opnieuw twee netbeheerders de quota niet zullen hebben gehaald. Voor wat betreft de batch 2009-2011 en de jaarlijkse batch 2011 is het nog te vroeg om dat exact te weten, maar ons wordt gesignaleerd dat alle netbeheerders deze keer problemen ondervinden om voldoende scans te kunnen uitvoeren. Steeds meer netbeheerders geraken in moeilijkheden om simpelweg het opgelegde quotum te behalen en zien zich verplicht om scans uit te voeren op manieren die niet wenselijk zijn, gewoon om het cijfer te halen en om sancties te vermijden. Die scans veroorzaken wel kosten bij de maatschappijen.
Mijnheer Sanctorum, de maatschappelijk kwetsbare groepen zijn inderdaad onvoldoende bereikt in het verleden. Het quotum heeft er niet toe geleid dat de scans steeds bij de mensen zijn terechtgekomen die er het meeste baat bij hebben, de mensen waar u en de heer Decaluwe naar hebben verwezen.
Het huidige besluit laat de gemeenten toe om de doelgroep te bepalen. Sommige gemeenten hebben zich gehouden aan de doelgroep die wij zelf prioritair hebben geacht, en u ook in het parlement. Andere gemeenten hebben die invulling anders gedaan. Er is een lokaal verschil.
Als we de energiescans meer gaan richten naar maatschappelijk kwetsbare groepen, wat gaan we dan specifiek doen voor die mensen? Er is het sociale dakisolatieproject. We gaan zoeken naar mensen uit de doelgroep die in een huurwoning wonen waar geen dak- of zoldervloerisolatie is. Dat zal een volledige trajectbegeleiding worden, inclusief financiële ondersteuning en inclusief die scan. De bedoeling is ook dat de netbeheerder daarvoor maximaal samenwerkt met de bestaande lokale entiteiten en het Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost (FRGE).
Andere zaken die we doen voor de kwetsbare doelgroepen zijn de volgende. Bij de financiële stimuli is er bij de premies een verhoogde tegemoetkoming van 20 procent voor de beschermde afnemers. Ze krijgen ook kortingbonnen voor energiezuinigere toestellen. U weet dat wij voor de premie voor de plaatsing van een condensatieketel het meeneemeffect van de 125 euro schrappen. Daartegenover staat wel dat we voor de zeer kwetsbare groepen de premie verhogen tot 800 euro. Dat maakt het voor die mensen financieel haalbaar, als ze met een verouderd en energieverslindend systeem werken, om dat te vervangen. We spreiden het geld niet meer uit via kleine beetjes voor iedereen. Dat werkt weinig stimulerend. We benaderen nu die specifieke doelgroep.
We moeten naar de essentie met de manier waarop we de energiescans vorm willen geven. Het maatschappelijk middenveld, de armoedeorganisaties en OCMWs, zullen een belangrijke rol moeten spelen in het warm maken van een specifieke doelgroep voor de energiescan. Wat de tewerkstelling in de sociale economie betreft, hebben wij overleg met de actoren en is het de bedoeling dat, waar mogelijk, de werken ter voorbereiding van bijvoorbeeld de sociale dakisolatie, gebeuren door mensen uit de sociale economie. Waar er een afbouw is van werknemers specifiek voor de scans, zullen wij prioritair proberen die mensen om te scholen tot sociale dakisoleerders of voor andere taken die daar een rol in te vervullen hebben. We zullen vanzelfsprekend persoon per persoon moeten kijken wie we kunnen inschakelen, want in de sociale economie zijn de competenties van mensen vaak erg verschillend en is ook de afstand tot de arbeidsmarkt erg verschillend. We zullen zien wie we inschakelen in de andere projecten in dezelfde sfeer, namelijk het verlagen van de energiefactuur en het verkleinen van de ecologische voetafdruk
De voorzitter : De heer Decaluwe heeft het woord.
De heer Carl Decaluwe : Minister, ik dank u voor het antwoord. Men moet eigenlijk permanent evalueren of men effectief bereikt wat men wil. Als men de grootste moeite moet doen om aan de verplichting van het quotum te voldoen, en als men om boetes te vermijden, vanuit sociaal oogpunt minder selectief en minder efficiënt moet zijn, dan moet er inderdaad kunnen worden bijgestuurd.
Minister, als men evalueert, moet men, naast de ecologische doelstelling, zeker ook de sociale doelstelling in het oog houden. Dat betekent dat de sociaal zwakken ontzien moeten worden, en dat zal waarschijnlijk bij de globale grote evaluatie van de sociale dienstverplichtingen in al zijn aspecten worden meegenomen. Er is een perceptie gecreëerd dat dat de grote slachtoffers waren met die operatie. U hebt me deels overtuigd dat het anders in elkaar zit.
Het is positief dat die maatregel gaat van resultaatsgericht naar actiegericht. Ik denk dat we dat voor vele andere dingen in deze problematiek ook zullen moeten doen. Op die manier zullen we efficiënter kunnen werken, zeker op het ecologische en het sociale vlak.
U hebt ernaar verwezen, dat was natuurlijk ook de kritiek van het middenveld. Het is een oude kritiek of zorg, ze zeggen dat de overheid onvoldoende structurele inspanningen levert om de meest kwetsbare doelgroepen te bereiken. Het is de bedoeling om een goede energiescan te maken en de begeleidende maatregelen uit te voeren om die vaak slechte woningen te verbeteren. De regering heeft in het verleden al goede maatregelen naar voren geschoven. Misschien kan er naar die specifieke doelgroepen nog een tandje worden bijgestoken. Door een goede energiescan en de gepaste maatregelen kan de dure energiefactuur voor de zwakkere groepen worden afgebouwd. Dat is belangrijk.
Minister, we moeten inzake de verdere implementatie alles op alles zetten voor de begeleiding en ondersteuning. Ik ben ervan overtuigd dat de verenigingen waar armen het woord nemen daar een cruciale rol in kunnen spelen. Het middenveld, het OCMW, de wijk- of buurtwerking van de gemeente, tal van organisaties, kunnen eveneens die rol spelen. Buurtwerkers zijn vooral in de steden tot op wijkniveau echt ingebed. Het is de kunst om de zwakke groepen te bereiken, overtuigen en begeleiden om dat te doen. In dit rijke landschap is zo ongeveer alles voorhanden. Het zal de kunst zijn om alles efficiënt te managen. U kunt op dat vlak samen met minister Vandeurzen een initiatief nemen. Zo kunt u de doelgroep maximaal bereiken.
De voorzitter : De heer Sanctorum heeft het woord.
De heer Hermes Sanctorum : Minister, de energiescans moeten inderdaad gerichter en verfijnder worden. Ik ben het daarmee eens, met dien verstande dat de kwetsbare groepen worden bereikt. Kwetsbare groepen zijn niet alleen beschermde klanten.
Het heeft misschien met de vermoeidheid door de plenaire vergadering van gisteren te maken, maar er is me nog altijd iets niet helemaal duidelijk. Als die quota worden afgebouwd en op termijn afgeschaft, wat is dan nog de stimulans om proactief te zoeken naar die kwetsbare groepen die zon energiescan echt kunnen gebruiken? Misschien worden er nu mensen bereikt die eigenlijk niet geschikt zijn om die energiescan te ondergaan. Hoe kunt u garanderen dat de slinger naar de andere kant gaat overslaan? We mogen de woonkwetsbare groepen niet missen. Net zij hebben de energiescan nodig.
De voorzitter : Minister Van den Bossche heeft het woord.
Minister Freya Van den Bossche: Mijnheer Sanctorum, ik zou de rol van de OCMWs, het middenveld en de armoedeverenigingen niet graag onderschatten. We hebben volgende week dinsdag, 5 juli, een overleg met de volledige sector en het kabinet-Vandeurzen over dat soort vragen. We verwachten wel natuurlijk dat de armoedeorganisaties en OCMWs de mensen die een scan kunnen gebruiken, ook aansporen om hem te laten uitvoeren. Dat is toch de bedoeling. We mogen de impact van die spelers niet onderschatten. U hebt gelijk dat het een aandachtspunt is en blijft.
De voorzitter : Het incident is gesloten.