Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Vergadering van 17/05/2011
Vraag om uitleg van de heer Wim Wienen tot mevrouw Ingrid Lieten, viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding, over de digitalisering en ontsluiting van krantenarchieven
- 2094 (2010-2011)
De voorzitter : De heer Wienen heeft het woord.
De heer Wim Wienen : Voorzitter, minister, collegas, u weet dat ik aan de sessie over de archivering van het audiovisueel erfgoed in Vlaanderen heb deelgenomen. Ik vernam daar trouwens dat het Vlaams instituut voor de archivering en ontsluiting van het audiovisueel erfgoed stilaan in de steigers komt te staan. Het zou zijn stek krijgen op de Waalse Krook in Gent. Het is de bedoeling dat er nog voor de zomer een strategisch en operationeel plan komt. Die mensen zijn erg ambitieus, en hebben heel wat plannen. Er moeten wel nog enkele knopen worden doorgehakt. De belangrijkste is wel in welke mate de VRT zal participeren in de werking van dat instituut en hoe het DIVA-project van de VRT daarin wordt geïncorporeerd. Gezien de ambities zal dat wellicht wel lukken. Ook de samenwerking met de regionale omroepen staat op de agenda. Ik denk dus dat dit wel goed zit. De bal is blijkbaar aan het rollen en we zullen waarschijnlijk de ontwikkelingen op de voet kunnen volgen.
Op die sessie was ook een vertegenwoordiger van Concentra, en die vertelde een ander verhaal. Wat de digitalisering en ontsluiting van kranten betreft, is er Mediargus. Wij kennen dat instrument, want wij gebruiken het dagelijks. Het betreft wel enkel de krantenarchieven van de afgelopen tien jaar. Maar kranten bestaan al heel wat langer dan tien jaar. Wat het erfgoed betreft en dat gaat verder dan het professioneel gebruiken van kranten lijkt het nuttig om de digitalisering en ontsluiting van kranten uit te breiden, ook naar kranten die inmiddels niet meer bestaan.
Dat is een dure aangelegenheid. Concentra heeft de krant Het Belang van Limburg op eigen kosten gedigitaliseerd, naar aanleiding van haar 125-jarig bestaan. Logischerwijze is daarvoor een businessmodel uitgewerkt dat voor terugverdieneffecten van de investering moet zorgen. Maar in dat geval kan men moeilijk spreken van een echte ontsluiting ten bate van het grote publiek. Concentra wil de operatie herhalen voor Gazet van Antwerpen, naar aanleiding van de 125e verjaardag van de krant, die nakend is. Dat is mooi, maar de overheid heeft hier een taak. Een bredere ontsluiting en digitalisering is wenselijk, en op dat vlak heeft de overheid een rol te vervullen.
Minister, b Bent u van mening dat de verdere digitalisering en ontsluiting van de geschreven media kranten én tijdschriften noodzakelijk is? Hebt u al laten onderzoeken wat de fysieke grootte is van deze archieven en wat de mogelijke kostprijs van een dergelijk project is? Zo neen, vindt u het nuttig dat eens te laten onderzoeken? Het zou ons een beeld geven van waar we voor staan. Hebt u ter zake reeds uitgevers gecontacteerd? Zo ja, wat was het resultaat? Welke andere mogelijkheden ziet u voor de digitalisering en ontsluiting van de archieven van de Vlaamse geschreven pers?
De voorzitter : Minister Lieten heeft het woord.
Minister Ingrid Lieten : Voorzitter, collegas, uiteraard is de digitalisering en ontsluiting van de geschreven media belangrijk. Het is volgens mij een gedeelde verantwoordelijkheid van de overheid en de sector om dit geheugen te bewaren én levendig te houden voor toekomstig gebruik. De maatschappelijke meerwaarde van onze culturele en media-archieven is voor mij de voornaamste drijfveer om mee aan dit verhaal te schrijven.
De Vlaamse Regering heeft aan de vzw de Waalse Krook de opdracht gegeven om een strategisch en operationeel plan op te maken voor het Vlaams Instituut voor de Audiovisuele Archivering. In eerste instantie gaat het dus om het audiovisuele materiaal. De ontsluiting van het archiefmateriaal zal zich wellicht ook in de eerste plaats richten naar specifieke doelgroepen, zoals het onderwijs en de academische wereld. Maar het is alvast mijn ambitie om op langere termijn ook het brede publiek toegang te verlenen tot het vele archiefmateriaal dat Vlaanderen rijk is.
Ik heb hierover nog geen onderzoek ten gronde laten uitvoeren: zoals gezegd ligt de focus nu op het Vlaams archiveringsinstituut. Weliswaar hebben mijn kabinet en mijn administratie al enkele verkennende gesprekken gevoerd over de problematiek van de digitalisering van de archieven van de geschreven pers. Zoals u ook weet, stond de thematiek ook op de agenda van de Staten-Generaal van de Media van 6 mei.
De digitalisering van de krantenarchieven vergt uiteraard een substantiële financiële inspanning die we nog scherper in kaart moeten brengen, maar een groot probleem stelt zich op het vlak van de auteursrechtelijke beperkingen op het vlak van ontsluiting. Bovendien moeten we ook samen met de krantenuitgevers bekijken of zij nog businessmodellen mogelijk achten om hun archieven te valoriseren, zowel voor hun interne werking als voor hun gebruikers. Ook moet worden bekeken of er op het vlak van digitalisering en ontsluiting een samenwerking tussen de overheid en de sector mogelijk is. De hele oefening die nu gebeurt rond de Waalse Krook kan in dat verband inspirerend zijn en zal ons een denkkader aanreiken voor de geschreven pers.
Ik wil u verder nog drie initiatieven meegeven als achtergrond. De Koninklijke Bibliotheek van België beschikt over een uitgebreid archief van gedigitaliseerde kranten. Concentra heeft in samenwerking met de stad en de provincie Antwerpen, de stad Mechelen en de Universiteit Antwerpen een project lopen om de Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg te digitaliseren. De Vlaamse Erfgoedbibliotheek ten slotte beschikt met Abraham over een repertorium van de Belgische kranten die in Vlaamse instellingen worden bewaard. Abraham brengt het krantenbezit in kaart, wat eventuele toekomstige digitalisering kan vereenvoudigen.
Er is al een gesprek gevoerd met de Vlaamse Dagbladpers omtrent Mediargus. Mediargus bevat het digitale krantenarchief van de afgelopen tien jaar. Kranten die daarvoor werden gemaakt, moeten nog voor het grootste deel gedigitaliseerd worden. Na het gesprek heeft mijn kabinet samen met mijn administratie alvast enkele bestaande initiatieven van nabij bekeken. Het thema is ook meegenomen naar de staten-generaal, omdat we weten dat we nog heel wat verkennende gesprekken nodig hebben om tot een werkbaar systeem te komen.
Er dienen zich ook nog wat uitdagingen aan, zoals de auteursrechten. We moeten een duidelijk zicht krijgen op de omvang van de problematiek van de geschreven perssector. Over hoeveel materiaal gaat het? Hoe is het gesteld met de bewaartermijnen? Hoe zijn de rechten geregeld? Beschikken de uitgevers wel over alle rechten? Hoeveel zal de digitalisering en de ontsluiting kosten?
In de toekomst lijkt het mij zeer wenselijk dat ook de geschreven pers voor digitalisering en ontsluiting een beroep zal kunnen doen op de expertise die wordt opgebouwd binnen het Vlaams instituut voor de archivering van het audiovisueel erfgoed. Het lijkt mij ook wenselijk om die rol uit te breiden naar het Vlaamse erfgoed, waardoor de objecten in de verschillende archieven met elkaar gelinkt kunnen worden.
Ik heb al optimistische geluiden gehoord over de vooruitgang die men boekt. Laat ons nu even afwachten wat dat oplevert, en laten we dan bekijken hoe we ook de geschreven pers kunnen meenemen.
De voorzitter : De heer Wienen heeft het woord.
De heer Wim Wienen : Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik ben tevreden dat men ook dat luik wil meenemen. Ik heb er alle begrip voor dat men prioriteiten stelt.
Ik wil enkel nog deze overweging meegeven. De digitalisering van het VRT-archief was destijds dringend, omdat men te maken had met de verzuring van de banden. We hebben destijds het archief bezocht en konden daar echt ruiken dat dat een probleem was. De krantenarchieven hebben geen last van verzuring, maar wel van beschimmeling. Ook daardoor dreigen bepaalde stukken voor eeuwig en altijd verloren te gaan.
Ik heb er begrip voor dat dat niet allemaal onmiddellijk kan en dat ook de kostprijs moet worden bekeken, maar ik wil er toch op aandringen dat men er niet te lang mee wacht en dat de Vlaamse Regering dit idee genegen blijft, ook in de toekomst.
De voorzitter : Het incident is gesloten.