Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed
Vergadering van 23/03/2010
Vraag om uitleg van de heer Peter Reekmans tot mevrouw Freya Van den Bossche, Vlaams minister van Energie, Wonen, Steden en Sociale Economie, en tot mevrouw Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, over de aanpak van het debiteurenbeheer door watermaatschappij(en) en energieleveranciers
Vraag om uitleg van de heer Marc Hendrickx tot mevrouw Freya Van den Bossche, Vlaams minister van Energie, Wonen, Steden en Sociale Economie, en tot mevrouw Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, over de communicatie door de Antwerpse Waterwerken over achterstallige facturen
De voorzitter : Het antwoord wordt gegeven door minister Schauvliege.
De heer Reekmans heeft het woord.
De heer Peter Reekmans : Voorzitter, minister, collegas, in de media verscheen enkele weken geleden een artikel met betrekking tot de 6000 Antwerpse gezinnen die hun waterfactuur niet zouden betalen. De Antwerpse watermaatschappij AWW is het beu om op te draaien voor wanbetalers. Ze heeft deurwaarders onder de arm genomen en klopt aan bij het OCMW om niet-betaalde facturen te recupereren, zo konden we lezen. In het verleden nam de watermaatschappij de niet-betaalde facturen, tot meer dan een miljoen euro per jaar, zelf voor haar rekening. Maar dat kan de AWW niet langer doen, zegt Luc Bungeneers, voorzitter van AWW en Antwerps schepen van Begroting.
Het OCMW van Antwerpen start vandaag de behandeling van de eerste 90 dossiers van Antwerpenaren die er niet in slagen hun waterfactuur te betalen. De plaatselijke Lokale Adviescommissie (LAC), die normaal gezien bijeengeroepen wordt voor de behandeling van wanbetalingen van gas- en elektriciteitsrekeningen, buigt zich in de Scheldestad voor het eerst over betalingsproblemen van waterfacturen. In totaal zullen 6000 dossiers worden behandeld, want dat is het aantal mensen die een achterstand hebben in de betaling van hun waterfactuur sinds begin dit jaar. Volgens de Antwerpse schepen is het aantal wanbetalers door armoedeproblemen veel kleiner dan de groep mensen die de waterfactuur niet betalen door slordigheid of moedwilligheid.
Minister, hoe evalueert u dit bericht en deze feiten? Hoe staat u tegenover de situatie en huidige beslissing in Antwerpen? Is er uws inziens nood aan een gestandaardiseerd en/of eenvormig debiteurenbeheer voor alle drinkwatermaatschappijen, en/of door alle energieleveranciers? De situatie is immers schrijnend. De betalingsachterstand wordt meer veroorzaakt door slordigheid en moedwilligheid dan door financiële problemen.
De voorzitter : De heer Hendrickx heeft het woord.
De heer Marc Hendrickx : Voorzitter, minister, collegas, mijn vraag gaat in dezelfde richting. Ze heeft betrekking op de met veel bombarie aangekondigde actie die AWW zegt te gaan ondernemen ten aanzien van wanbetalers. Een tiental dagen geleden zei de voorzitter dat er alleen al voor het jaar 2010 ongeveer 6000 wanbetalers zouden zijn en dat de achterstallen om en bij de 1 miljoen euro zouden bedragen. Ik vind de communicatie hoogst ongelukkig. Zoals de heer Reekmans zegt, geeft hij zelf aan dat het niet altijd gaat om mensen die hun facturen niet kunnen betalen, maar vooral om mensen die om een of andere reden niet willen betalen. Dat is een slag in het gezicht van diegenen die, soms met heel veel moeite, hun facturen daadwerkelijk betalen. Daarnaast is het ook zo dat enkel de zon voor niets opgaat. Als die facturen niet worden betaald, dan wordt het bedrag naar alle waarschijnlijkheid onrechtstreeks toch overgemaakt door net diegenen die al hun gewone facturen betalen. Dat is heel spijtig.
Minister, wat is uw mening ten aanzien van de verklaringen van AWW? Geeft uw dienst richtlijnen aan de nutsbedrijven voor de omgang met schulden? De manier waarop hiermee wordt omgegaan, is toch hoogst ongelukkig. Werkt of denkt u aan richtinggevende decreetgeving ter zake?
De voorzitter : Mevrouw Homans heeft het woord.
Mevrouw Liesbeth Homans : Voorzitter, ik heb een soortgelijke vraag ingediend bij minister Bourgeois, die toezicht uitoefent op de intercommunales. Minister Schauvliege kan toch ook wel een antwoord geven op de gestelde vragen. Het kan ook niet dat degenen die braaf en plichtsgetrouw hun facturen betalen, onrechtstreeks moeten opdraaien voor de kosten en dat ze 1 miljoen euro moeten betalen aan AWW. Er moet vanuit de Vlaamse overheid, ongeacht door wie, minister Schauvliege of minister Bourgeois, een duidelijk signaal komen naar AWW en andere nutsbedrijven dat zulke toestanden vermeden moeten worden. Wie moeite doet om alles plichtsgetrouw te betalen, mag er echt niet voor opdraaien.
De voorzitter : Mevrouw Van den Eynde heeft het woord.
Mevrouw Marleen Van den Eynde : Enkele jaren geleden is er een enorme stijging geweest van de kostprijs van het water. Ik kan me voorstellen dat er daardoor mensen zijn die moeite hebben met de betaling van hun factuur. Ik zeg niet dat iedereen er moeite mee heeft, er zullen inderdaad wel wanbetalers zijn.
De SERV heeft een nota gemaakt over de kostprijs van het water. Ik wil vragen dat we daarover eens een gedachtewisseling houden en een serieus gesprek voeren. Het zou goed zijn om eens een doorlichting te maken van de andere waterleveranciers om te kijken of het probleem daar even groot is van al dan niet wanbetalers of mensen die hun waterfactuur echt niet meer kunnen betalen.
De voorzitter : Mevrouw Hostekint heeft het woord.
Mevrouw Michèle Hostekint : Minister, ik heb u enkele weken geleden een vraag gesteld over solidaire borgstelling van eigenaars voor niet-betaalde facturen van huurders en het compensatiefonds voor verborgen lekken. U hebt toen gezegd dat dit alles geregeld zou worden in het nieuwe waterverkoopreglement dat op handen zou zijn. Wordt dit ook meegenomen in het waterverkoopreglement en hebt u al meer zicht op de timing? Wanneer mogen we dat verwachten?
De heer Bart Martens : Minister, een goed debiteurenbeleid dat tegelijk sociaal rechtvaardig is, maakt het onderscheid tussen mensen die niet kunnen en mensen die niet willen betalen. In de energiesector hebben we een hele procedure afgesproken. D e Lokale Adviescommissie kan finaal beslissen tot afsluiting op voorwaarde dat er een duidelijke onwil is tot betalen. Dat kan niet gebeuren zolang er geen sociaal onderzoek heeft plaatsgevonden.
Ik zou ook willen voorkomen dat de drinkwatermaatschappijen de LACs of de OCMWs gaan inschakelen als incassobureau. Ze zouden een eigen debiteurenbeleid moeten voeren. Als er schrijnende sociale toestanden zijn, waarbij mensen in een schuldenspiraal zitten, kan men die gevallen doorsturen naar de OCMWs en de LACs. Zij hebben daar ervaring mee. Maar heel dat pakket van achterstallige facturen doorsturen naar het OCMW is een stap te ver. Het zou goed zijn dat de Vlaamse overheid richtlijnen zou uitvaardigen. Dat moet ook voorkomen dat goedmenende klanten die netjes elke maand hun factuur betalen en het vaak ook niet gemakkelijk hebben om de eindjes aan elkaar te knopen, finaal de dupe zijn van wanbetalers die wel kunnen, maar niet willen betalen.
Misschien moeten we een preventief beleid voeren. We hebben in de energiesector het systeem van de budgetmeters ingevoerd, al dan niet met succes. Ik bedoel dat er over de werking wel wat te zeggen valt en er is ook al heel wat over gezegd in dit parlement. Misschien moeten we toch overwegen of een vergelijkbaar systeem met een waterbudgetmeter zou kunnen voorkomen dat mensen nodeloos water verspillen en zich zo verder in de schulden steken. Het is een suggestie.
Sommige drinkwatermaatschappijen, zoals TMVW, hanteren wel een sociaal tarief, ook op de drinkwatercomponent, net zoals we een vrijstelling hebben van de bovengemeentelijke saneringsbijdrage in functie van een aantal sociale doelgroepen. Misschien kunnen daarvoor ook regels worden uitgevaardigd zodat die benadering van sociale tarieven in heel Vlaanderen hetzelfde is en zodat de financieel zwakste gezinnen overal kunnen genieten van eenzelfde sociale tegemoetkoming.
Minister Joke Schauvliege : Collegas, i n eerste instantie wil ik duiding geven bij de verschillende kostenposten die via de integrale drinkwaterfactuur door de drinkwatermaatschappijen worden gefactureerd aan hun klanten. Enerzijds is er de prijs voor de productie en levering van het drinkwater, anderzijds is er de gemeentelijke bijdrage voor de afvoer van het afvalwater en ten slotte is er de bovengemeentelijke bijdrage voor de zuivering van het afvalwater.
De maximumprijs voor de levering en productie van het drinkwater is vastgesteld per drinkwatermaatschappij, na goedkeuring door de federale minister van Economie. Ten tweede is er de bovengemeentelijke saneringsbijdrage en vergoeding. Met betrekking tot de kosten voor de zuivering van het afvalwater werden in het decreet van 24 mei 2002 betreffende water bestemd voor menselijke aanwending verschillende sociale maatregelen ingeschreven voor gezinnen die zich in een financieel zwakkere situatie bevinden. Zo kan een abonnee van de drinkwatermaatschappij, respectievelijk een gebruiker van een private waterwinning, vrijstelling of compensatie van de betaling van de bijdrage of vergoeding voor de bovengemeentelijke sanering verkrijgen, indien hij of zij of een gezinslid dat op hetzelfde adres is gedomicilieerd op 1 januari van het kalenderjaar geniet van een gewaarborgd inkomen voor bejaarden of een inkomensgarantie voor ouderen, een leefloon of levensminimum, toegekend door het OCMW, een inkomensvervangende of integratietegemoetkoming voor personen met een handicap of een tegemoetkoming hulp aan bejaarden.
Uit een evaluatie van de door de drinkwatermaatschappijen aangerekende saneringsbijdrage die ik de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) als economisch toezichthouder liet uitvoeren, blijkt dat de toekenning en verrekening van de vrijstelling van bijdrage in regel correct en klantvriendelijk verloopt. De compensatieregeling was op het moment van deze controle nog niet in werking getreden. Het eindrapport Toezicht op de aanrekening van de saneringsbijdrage door de drinkwatermaatschappijen 2006-2007 stelt dat de drinkwatermaatschappijen al aanzienlijke inspanningen hebben geleverd om de toekenning van de vrijstelling om sociale redenen maximaal automatisch te laten verlopen op basis van gegevens van de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid.
Het aantal abonnees dat niet automatisch wordt vrijgesteld van de bijdrage en bijgevolg nog een schriftelijke aanvraag moet doen, wordt op deze manier echt tot een minimum beperkt. Uit de jaarlijkse rapportering van de drinkwatermaatschappijen aan de VMM over de sociale vrijstellingen blijkt dat 14.144 of 10,9 percent van de in totaal 129.231 toegekende sociale vrijstellingen in 2008 werden toegekend op basis van een schriftelijke aanvraag, terwijl 115.087 sociale vrijstellingen of 89,1 percent via een automatische koppeling werden verkregen.
Specifiek voor de Antwerpse Waterwerken weegt de verhouding tussen automatisch toegekend en manueel aangevraagd nog sterker door in het voordeel van de automatische toekenning. In 2008 werden 3583 vrijstellingen op een totaal van 3795 vrijstellingen automatisch door AWW toegekend. Dat is 94,41 percent. Van de 15.101 toegekende compensaties verliep de toekenning van 14.578 compensaties automatisch. Dat is 96,54 percent. Voor 2009 werden, voor een nog hoger aantal toegekende vrijstellingen en compensaties, gelijkaardige percentages voorgelegd door AWW. Van de 4326 toegekende vrijstellingen in 2009 werden er 4081 94,34 percent automatisch afgehandeld, terwijl 15.345 van de in totaal 15.839 toegestane compensaties automatisch werden verrekend. Dat is 96,88 percent.
Ik kom tot de gemeentelijke saneringsbijdrage en -vergoeding. Ook voor die gemeentelijke bijdrage en vergoeding, te betalen voor de afvoer van het afvalwater, kan een vrijstelling of compensatie worden verleend. De bepalingen ter zake moeten zijn beschreven in het contract tussen de drinkwatermaatschappij en de rioolbeheerder die door de betrokken gemeente is aangesteld. De criteria tot het verkrijgen van de gemeentelijke vrijstelling of compensatie zijn in vrijwel alle gemeenten dezelfde als de decretaal bepaalde voorwaarden op bovengemeentelijk niveau. De gemeenten zijn echter vrij om die regeling uit te breiden of te beperken. Vanaf 2007 past AWW dezelfde vrijstellingsregelingen ten aanzien van gemeentelijke bijdragen en vergoedingen toe als het bovengemeentelijke niveau.
Dan kom ik tot de procedures bij wanbetaling en de nood aan een standaard debiteurenbeheer. Tijdens het VMM-onderzoek waarnaar ik daarnet heb verwezen, werd bij de drinkwatermaatschappijen ook geïnformeerd naar de incassomethoden als de betaling van de integrale drinkwaterfactuur uitblijft. Daarop bevestigden negen van de twaalf drinkwatermaatschappijen expliciet de inschakeling van de plaatselijke LAC in een bepaalde fase van de invorderingsprocedure. De LAC werd ingeschakeld in het proces om uiteindelijk over te gaan tot afsluiting van de waterlevering, bijvoorbeeld na een langdurig niet betalen van de drinkwaterrekening.
Het decreet van 20 december 1996 tot regeling van het recht op een minimumlevering van elektriciteit, gas en water en het daaraan gekoppelde besluit van 16 september 1997 betreffende de samenstelling en de werking van de lokale adviescommissie, leggen de procedures vast die voor water moeten worden gevolgd. In het ontwerp van algemeen waterverkoopreglement tussen de drinkwatermaatschappijen en de verbruiker die gebruik maakt van hun diensten, dat ik zeer binnenkort aan de Vlaamse Regering zal voorleggen, wordt beschreven welke procedure de drinkwatermaatschappijen moeten volgen in geval van wanbetaling door de klant. Na interventie van de LAC wordt een regeling getroffen met de klant voor de betaling van de openstaande factuur of facturen, veelal door het inschrijven op een afbetalingsplan.
Voor AWW wordt op dit moment niet expliciet voorzien in de inschakeling van de LAC. Na het doorlopen van de invorderingsprocedure heeft AWW enkel in uitzonderlijke omstandigheden stappen genomen tot het afsluiten van wanbetalers. AWW voorziet zoals meerdere drinkwatermaatschappijen dat trouwens doen ook in een kosteloze inschrijving op een afbetalingsplan. Ik heb kennis genomen van de beslissing van AWW om vanaf nu concrete stappen te zetten die wanbetalers aansporen tot betaling van hun drinkwaterrekening en ga ervan uit dat ook voldoende aandacht zal worden besteed aan de situatie van de sociaal zwakkeren.
Tevens heb ik AWW gevraagd een koppeling te maken met de lijst van klanten met een sociale vrijstelling of compensatie voor die saneringsbijdrage, om de groep van 6000 wanbetalers te verfijnen. Dat kan al een eerste inschatting geven van potentiële probleemgevallen. Indien geen invorderingsinitiatieven zouden worden opgestart, dreigt immers het risico dat de problematiek van wanbetaling uitdeint. Dat is een zorg die ook daarnet werd geformuleerd.
Bij de meeste Vlaamse drinkwatermaatschappijen wordt de plaatselijke LAC ingeschakeld. Dat is nu reeds geïntegreerd in het invorderingsproces. De beslissing van AWW om dat eveneens te doen, kan leiden tot een grotere uniformiteit in Vlaanderen met betrekking tot die invordering. Uiteraard moedig ik een dergelijke convergentie van de gangbare incassoprocedures in de drinkwatersector alleen maar aan. Convergentie en uniformiteit van klantgerichte processen bij de drinkwatermaatschappijen leidt immers tot een grotere klantvriendelijkheid voor alle abonnees en gebruikers van die private waterwinning.
Het uitwerken van een standaard debiteurenbeheer lijkt me, gelet op de al bestaande wettelijke kaders, niet raadzaam. Wel wil ik de drinkwatermaatschappijen oproepen om, in geval van wanbetaling, wel degelijk naar een LAC te stappen. Het tegensprekelijk onderzoek van de LAC moet uitsluitsel geven over de sociale situatie van de klant. Er moet, met andere woorden, worden nagegaan of er wel degelijk sprake is van klaarblijkelijke onwil. Dat staat uitdrukkelijk in artikel 6 van het decreet van 1996. Dit sociaal onderzoek is een cruciaal punt om sociale dramas te voorkomen. Hoe sneller er duidelijkheid is over het sociaal statuut, hoe beter.
Dan was er de vraag of dit wordt opgenomen in het reglement. Ter zake staan we al vrij ver. We zullen nagaan in welke mate er nog moet worden verfijnd, maar ik wil ook niet alles vertragen door dit echt in detail op te nemen. We zullen dat alleszins bekijken. Een aantal elementen die daartoe een bijdrage kunnen leveren, zitten er al in.
Mijnheer Martens, het inschakelen van de LAC is natuurlijk decretaal bepaald. Normaliter wordt voorzien in die inschakeling op het ogenblik dat daadwerkelijk wordt overgegaan tot verdere stappen, zoals afsluiting. De LAC moet dat onderzoek doen. Het kan inderdaad niet de bedoeling zijn dat de LAC op voorhand zomaar wordt ingeschakeld, zonder dat men al een verdere stap wil zetten. Dat lijkt me logisch en dat is ook decretaal zo bepaald.
De voorzitter : De heer Reekmans heeft het woord.
De heer Peter Reekmans : Voorzitter, minister, dank u voor uw antwoord. U hebt gevraagd een koppeling te maken met de groepen die een vrijstelling hebben. Dat is veelzeggend. Dat u dat moet vragen en dat zij dat niet zelf hebben gedaan, verklaart voor mij al veel. Het is niet de taak van een minister om aan een watermaatschappij te vragen te beginnen die koppeling te maken. Als men nog niet weet wie die vrijstelling heeft, hoe kan men dan verdomme een goede boekhouding voeren? Dat valt me op, zeker nu, in tijden van crisis. Of het nu gaat over waterintercommunales of over energie-intercommunales: qua debiteurenbeheer blinken ze niet echt uit.
Ik geef een voorbeeld, dat ik u een tijdje geleden heb bezorgd in een schriftelijke vraag. Het ging over Eandis. In 2008 heeft die maatschappij mensen aangemaand met betrekking tot rekeningen van 1998, toen dat nog Iverlek heette en er sprake was van aparte deelintercommunales. Meerdere mensen hebben dat gekregen, terwijl ze nooit een herinnering of een aanmaning hadden gekregen. Plots, 10 jaar later, hebben ze plots een brief van een deurwaarder gekregen. Als een maatschappij als Eandis 10 jaar rekeningen laat liggen en dan plots een deurwaarder loslaat op mensen, is ze niet goed bezig qua debiteurenbeheer. Dit is één voorbeeld. U hebt me geantwoord dat u daar moeilijk een standpunt over kon innemen, of minister Bourgeois heeft me dat geantwoord, ik weet het niet meer precies. Dat behoorde eigenlijk tot de taken van Eandis.
De feiten zijn wat ze zijn. Dat heeft te maken met de liberalisering van de energiemarkt. Dat heeft ook te maken met de koepelvorming waar Eandis uit ontstond. 10 jaar lang een factuur laten liggen om dan deurwaarders in te schakelen, dat is echt klantonvriendelijk. Ik vind dat er een klein beetje over.
En dan is er dit verhaal over de Antwerpse watermaatschappij. Men moet het maar kunnen: 6000 dossiers bij elkaar laten komen en de facturen dan via deurwaarders en het OCMW gaan invorderen. Hoe is dat zover kunnen komen? Eerst creëert men 6000 dossiers van wanbetalers, en dan beweert men dat het de spuigaten uitloopt en dat men iets moet doen.
Natuurlijk kan dat gedeeltelijk via wetgevend werk worden rechtgetrokken. Natuurlijk is er een eenvormig debiteurenbeheer nodig. Maar ik denk ook dat de intercommunales zelf moeten gaan beseffen dat het voor iedereen crisis is, en dat ze dringend hun mentaliteit eens moeten bijschaven en een klantvriendelijker debiteurenbeheer voeren. Dat zou al een enorme stap vooruit zijn.
De voorzitter : De heer Hendrickx heeft het woord.
De heer Marc Hendrickx : Ik dank u voor uw antwoord, minister. Ik noteer dat u de problematiek ter harte neemt en gaat opvolgen, maar dat u niet pleit voor een standaarddebiteurenbeheer, of ik heb u verkeerd begrepen. U streeft wel de verfijning van de reglementering na. U pleit er tevens voor om vaker een LAC in te schakelen. Dat is blijkbaar geen automatisme bij veel nutsvoorzieningsmaatschappijen. Ik ben benieuwd wat de opvolging van de sector zal opleveren.
De voorzitter : Minister Schauvliege heeft het woord.
Minister Joke Schauvliege : Die vraag over het gas en de elektriciteit was waarschijnlijk niet aan mij gesteld, maar aan minister Bourgeois of minister Van den Bossche.
Het is juist om alles mooi in kaart te brengen dat we aan de VMM gevraagd hebben om een rondvraag te houden bij de drinkwatermaatschappijen en hun incassomethoden. Met die informatie moeten we nagaan wat we daar verder kunnen mee doen. Het is niet zo dat we daar niet mee bezig zijn, of niet beseffen dat er verschillende mogelijkheden zijn.
Negen van de twaalf drinkwatermaatschappijen schakelen inderdaad nu al de LACs in omdat die de expertise hebben. De drie andere doen dat intussen misschien ook. We werken aan een uniform reglement. We zullen nagaan of het nodig en mogelijk is om dat op kortere termijn in te voeren.
De voorzitter : Het incident is gesloten.