Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vergadering van 04/03/2010
Vraag om uitleg van de heer Jan Roegiers tot mevrouw Hilde Crevits, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, over het verdwijnen van de kleine voorverkoopautomaten van De Lijn
Vraag om uitleg van mevrouw Marleen Van den Eynde tot mevrouw Hilde Crevits, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, over de betaalsystemen van De Lijn
Vraag om uitleg van mevrouw Liesbeth Homans tot mevrouw Hilde Crevits, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, over het verwijderen van de kleine ticketautomaten door De Lijn in Antwerpen
De voorzitter : De heer Roegiers heeft het woord.
De heer Jan Roegiers : Mijn vraag gaat over de kleine voorverkoopautomaten die aan de haltes van De Lijn in Antwerpen onbruikbaar zijn gemaakt. Dat verbaasde me omdat dit gebeurt op een moment dat De Lijn de mensen aanmoedigt om geen tickets op tram of bus te kopen omdat dit de doorstroming van het openbaar vervoer vergroot.
Volgens De Lijn zijn die twee zaken niet in tegenspraak. Wie zijn tickets vroeger aan de automaten kocht, kan die nu nog altijd kopen aan de vele voorverkooppunten van De Lijn. Ik vind dat wat vreemd want voor mensen die tram of bus willen nemen op een moment dat die voorverkooppunten gesloten zijn, betekent dit dat zij opnieuw een ticket moeten kopen op bus of tram.
Neen, zegt De Lijn daarop. Men kan ook per sms tickets kopen. Een ticket kost 1,20 euro. Wie het op bus of tram koopt, betaalt 2 euro. Dat is een groot verschil. Wie niet in een voorverkooppunt terecht kan, kan volgens De Lijn smsen. Dat zou volgens De Lijn tot 28 percent goedkoper zijn dan een ticket op bus of tram. Dat is echter niet juist. Een sms-ticket is geen 28 percent goedkoper maar 20 percent duurder. Ik dacht eerst dat de meerprijs van een sms-ticket te maken had met de som die de operatoren aanrekenen, 15 cent. Niets is echter minder waar. Een sms-ticket kost per definitie 1,30 euro. Daar komt die 15 cent dan nog bij. In totaal is dat 1,45 euro tegenover 1,20 euro in een voorverkooppunt. Er zijn dus nogal wat verschillende tarieven die vaak 20 percent duurder zijn dan in de verdwenen voorverkoopautomaten. Ik heb daar vragen bij.
Minister, hoe valt het verdwijnen van die kleine voorverkoopautomaten van De Lijn te rijmen met het aansporen tot voorverkoop van tickets om de stiptheid van tram en bus te verhogen? Is die verdwijning in Antwerpen een voorbode van het verdwijnen van al die voorverkoopautomaten in Vlaanderen zoals ook in Gent? Wat is de kostprijs van deze operatie? Wat is de voorziene timing? Wat is uw visie op die diverse ticketprijzen die ik daarnet heb genoemd: 1,20 euro, 1,45 euro en 2 euro? Hoe gebeurt de prijssetting van die verschillende tickets?
De voorzitter : Mevrouw Van den Eynde heeft het woord.
Mevrouw Marleen Van den Eynde : De betaalsystemen van De Lijn worden voortdurend bijgestuurd om tijdsbesparend te werken voor de chauffeurs. Zo werd de voorverkoop via voorverkooppunten onder meer in krantenwinkels, supermarkten en Lijnwinkels gestimuleerd. Sms-ticketing werd in het leven geroepen, weliswaar momenteel enkel voor Proximus-klanten. Ook ticketautomaten moeten voorkomen dat reizigers een ticket kopen bij bus- of tramchauffeur.
Onlangs is De Lijn in Antwerpen systematisch begonnen met het verwijderen van de ticketautomaten. Inmiddels zou ongeveer 80 percent van de automaten weggenomen zijn. Dit leidt ertoe dat reizigers enkel nog aangewezen zijn op de verkooppunten en op sms-ticketing, wat echter een beperkt gebruik heeft.
Reizigers en chauffeurs klagen al langer over het slecht functioneren van de ticketautomaten. Enkel de metroticketautomaten zouden goed functioneren. Door het verdwijnen van die automaten zou de verkoop van vervoersbewijzen bij de chauffeur opnieuw kunnen stijgen. Dit leidt bijgevolg niet alleen tot ongemak voor de reizigers, maar ook tot onveiligheid bij de chauffeurs die opnieuw meer geld op hun voertuig hebben.
Het is echter onduidelijk wat de reden is van het massaal weghalen van de ticketautomaten. Sommigen beweren dat het gaat om aanhoudende mankementen, mogelijk door vandalisme. Anderen wijzen erop dat De Lijn de ticketautomaten wil afschaffen door het mogelijk invoeren van een eenticketsysteem.
Minister, wat is de reden dat de ticketautomaten in Antwerpen werden weggenomen? Klopt het dat de toestellen voortdurend defect zijn? Werd bijgevolg al een toename van de ticketverkoop op het voertuig vastgesteld of een meerverkoop in de Lijnwinkels en voorverkooppunten?
Minister, de chauffeurs menen dat krantenwinkels het tarievenbeleid onvoldoende kennen. Heel veel reizigers blijken zich met een verkeerd ticket aan te bieden. Bovendien blijkt dat er softwareproblemen zijn om een Lijnkaart op de bus in combinatie met een Lijnkaart voorverkoop te ontwaarden. Op welke manier wilt u hier in de toekomst een oplossing aan bieden? Denkt u dat er een toename van onveiligheid op het voertuig kan ontstaan bij aankoop van een ticket op het voertuig? Momenteel stellen chauffeurs reeds een toename vast van verbale agressie door de tariefverhoging. Ik heb het hier over een Antwerps probleem.
Minister, zijn er plannen om kleinere automaten aan te schaffen om op de voertuigen te plaatsen? Zijn er bijkomende onderhandelingen gevoerd om de aankoop van tickets via andere gsm-operatoren te kunnen invoeren? Zullen de oude ticketautomaten worden vervangen door nieuwe? Staan er nog bijkomende wijzigingen op stapel inzake de betaalsystemen van De Lijn?
De voorzitter : Mevrouw Homans heeft het woord.
Mevrouw Liesbeth Homans : Ik sluit me aan bij de vragen en opmerkingen van de heer Roegiers en ik wil een bijkomend argument aanhalen. Ik vraag me af waarom De Lijn niet in heel Vlaanderen dezelfde service biedt. In Gent verdwijnen de ticketautomaten niet voor er alternatieven zijn, in Antwerpen gebeurt dat blijkbaar wel. In Gent zijn de automaten nu defect of in elk geval niet bruikbaar voor de reizigers. Daarom wordt er nu een systeem gebruikt dat de reizigers die geen ticket hebben kunnen kopen via een automaat, het prijsverschil terugbetaald krijgen door De Lijn als ze dat melden aan een telefonische dienst van De Lijn in Gent.
Ik vraag me af of hetzelfde beleid niet in heel Vlaanderen kan. Het mobiliteitsprobleem van het openbaar vervoer in Gent en Antwerpen is hetzelfde. Het zijn steden die nood hebben aan een goed functionerend openbaar vervoer. Minister, kunt u zeggen wat de kostprijs was van de automaten? Mevrouw Van den Eynde vroeg of het niet mogelijk is om over te gaan tot het plaatsen van kleinere automaten op de bussen en trams. Het is contradictorisch dat men het openbaar vervoer sneller wil laten rijden en de mensen wil ontmoedigen om tickets te kopen op bus of tram, en dan tegelijk dat alternatief wegneemt.
Minister, wordt er vandaag aan volwaardige alternatieven gewerkt? Waakt u erover dat dat voor heel Vlaanderen op dezelfde manier gebeurt?
De voorzitter : De heer Watteeuw heeft het woord.
De heer Filip Watteeuw : Net zoals de collegas ben ook ik verbaasd over het wegnemen van de automaten. Ik dacht dat het de bedoeling was om de ticketverkoop zoveel mogelijk weg te halen van de chauffeurs. Daar gaat men nu tegenin.
Ik heb daar drie bedenkingen bij. Het is al misgelopen bij de invoering van die ticketautomaten. De hele aanbesteding is verkeerd gelopen. Misschien kan de voorzitter daarover meer uitleg geven vanuit zijn verleden. Het concept is verkeerd: er is weinig differentiatie mogelijk in de tickets. Blijkbaar vragen die automaten nogal wat onderhoud. Er zijn heel veel klachten over wisselgeld enzovoort. Heel het concept van de ticketautomaten is verkeerd
De Lijn weet dat ook en het is dan ook niet vreemd dat men die weghaalt. Misschien moeten ze wel worden vervangen door andere.
De Lijn hanteert nogal wat ticketsystemen. Je hebt abonnementen, voorverkoop, automaten, betaling op de bus, betaling per sms. Voor al die systemen zijn er kosten voor het opzetten van het systeem, onderhoudskosten, distributiekosten. In vervoersmaatschappijen in het buitenland houdt men het stukken eenvoudiger. Misschien moet De Lijn dat ook doen.
Misschien is het symptomatisch voor De Lijn dat men dit beslist in Antwerpen en dat het in een andere entiteit, bijvoorbeeld Oost-Vlaanderen, niet het geval is. Ieder handelt op zijn eigen manier. Ik heb dat ook al gemerkt in andere dossiers. De gewijzigde dienstregeling in Oost-Vlaanderen is een initiatief van de entiteit Oost-Vlaanderen. Die doet dat op zelfstandige basis. Hoe men met de convenanten met nachtbussen omgaat, dat men ook daar anders handelt in verschillende entiteiten, dat is geen goede zaak. De Lijn zou een beleid voor heel Vlaanderen moeten voeren en heel Vlaanderen op dezelfde manier moeten behandelen. Dit kleine dossier toont duidelijk dat er op sommige vlakken iets schort bij De Lijn.
De voorzitter : Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Mevrouw Karin Brouwers : Minister, hoeveel reizigers maakten gebruik van die automaten, voor zover ze werkten? Werden ze in het begin, toen ze goed werkten, veel gebruikt? Anderzijds weet ik dat er heel veel klachten waren over die automaten omdat ze geregeld niet werkten. Ze staan daar ook in weer en wind. Misschien is er ook sprake van vandalisme, dat weet ik niet. Een systeem dat veel klachten oproept, moet men dat per se in stand houden? Dat is de essentiële vraag. De automaten vervangen en ze op de bussen installeren kost ook veel geld.
We zitten in een periode van besparingen. Ik vind dat we nu in de eerste plaats moeten investeren in het openbaar vervoer zelf en in de reizigers die er vaak gebruik van maken. Het zijn vaak occasionele reizigers die de automaat gebruiken en worden bevoordeeld door het systeem. Ik ben niet zo wild van de automaten. Als ze worden afgeschaft, zal ik daar niet rouwig om zijn. Dat zou zelfs een bijkomende besparing kunnen zijn. Bovendien kan de reiziger nu in heel veel voorverkooppunten terecht, vooral in de steden trouwens, waar die automaten toch staan.
Verder is sms-ticketing over heel Vlaanderen uitgerold. Uit de persberichten bleek dat dat onmiddellijk een groot succes was. Daar heb ik nog een vraag over. Kunt u of De Lijn proberen de andere operatoren ook te overtuigen? Nu moet men Proximusklant zijn, of misschien kan het ook via een omweg, dat weet ik niet. Intussen heeft bijna iedereen een gsm: om het de mensen makkelijk te maken zouden de andere operatoren toch mee moeten doen.
De voorzitter : Minister Crevits heeft het woord.
Minister Hilde Crevits : Dames en heren, er is inderdaad beslist om in Antwerpen 84 kleine ticketautomaten van het type accentjes buiten dienst te stellen. Dat deelde De Lijn mee na een grondige evaluatie van het gebruik van deze kleine ticketautomaten. De volgende vaststellingen hebben ertoe geleid om de ticketautomaten buiten dienst te stellen.
Ten eerste werd er rekening gehouden met de onderhoudskosten en het ongemak en de frustratie bij de reizigers. De totale onderhoudskost van 400.000 euro per jaar maakt de kleine ticketautomaten met beperkte omzet niet rendabel. Men heeft beslist om de minst productieve automaten buiten dienst te stellen op 25 januari 2010.
De toestellen waren regelmatig defect omwille van volgende redenen. Er waren technische problemen ten gevolge van vocht. Het toestel werd vaak verkeerd gebruikt; men stak er vaak verkeerde muntstukken in. Er was ook vandalisme. De defecte automaten zorgden voor ongemak en frustratie bij de reizigers. In 2008 en 2009 ontving de klantendienst van De Lijn Antwerpen respectievelijk 864 en 579 klachten over de werking van de kleine ticketautomaten.
Ten tweede is er rekening gehouden met de beperkte omzet en de dalende trend. De kleine ticketautomaten verkochten dagelijks gemiddeld 1131 biljetten. Dit is een gemiddelde van twaalf biljetten per dag per automaat. Sinds 2006 werd er bovendien een dalende tendens waargenomen van de omzet van de kleine ticketautomaten van ongeveer 10 percent per jaar. Gemiddeld koopt één reiziger per rit een biljet aan een van de kleine ticketautomaten. De verkoop van biljetten via de kleine ticketautomaten maakt 6 percent uit van het totale ticketgebruik op de metrolijnen. Om het anders uit te drukken: 0,4 percent van het aantal reizigers op de metrolijnen maakt gebruik van de kleine automaten. Op basis hiervan kan men besluiten dat het buiten dienst stellen van deze toestellen weinig of geen invloed heeft op de doorstroming. Ze gaan niet allemaal weg. De elf automaten die behouden blijven, vertegenwoordigen met een gemiddelde verkoop van 37 biljetten per dag meer dan een derde van de totale verkoop via de kleine ticketautomaten.
Ten derde zijn er de beperkte gebruiksmodaliteiten. Ik verklaar dit nader. Aan de kleine ticketautomaten zijn enkel biljetten in voorverkoop tegen 1,20 euro verkrijgbaar. Reizigers moeten met gepast geld betalen, want het toestel geeft geen wisselgeld weer en de klant kan ook niet elektronisch, bijvoorbeeld met Proton, betalen. Als men er de verkeerde munten in steekt, blokkeert het toestel.
Tot slot zijn er voor de klant voldoende alternatieven beschikbaar die aan de klanten kenbaar werden gemaakt. Op de alternatieven kom ik later terug. Bij het buiten dienst stellen van de toestellen werden ze overplakt met een pancarte die verwijst naar sms-ticketing. Ook daarover straks meer. Voorts worden de verschillende voorverkooppunten in de buurt van de tramhaltes geafficheerd aan de haltes.
In Gent staan er 102 accent-automaten aan de haltes van drie tramlijnen. Voor Gent loopt een evaluatie. Ook hier zal op dezelfde manier uit de analyse in detail over het gebruik, de onderhoudskosten en het aantal defecten, moeten blijken waar er al dan niet een bijsturing noodzakelijk is.
Uit de voorlopige analyse blijkt dat de situatie in Gent en Antwerpen toch verschillend is. In Gent werden in 2009 via de accent-automaten 579.950 vervoerbewijzen verkocht. Dat is enorm veel. Gemiddeld betekent dit per dag 1587 of per automaat 16 tickets. Dit is meer dan in Antwerpen. De spreiding van die omzet per accent-automaat is meer verdeeld. Je kunt niet zeggen voor Gent dat als je er een hele reeks wegneemt, men een derde of de helft kan behouden. Zowel De Lijn Gent als De Lijn Antwerpen betaalt het prijsverschil na aankoop van het ticket bij de chauffeur terug als een automaat defect is. Het is evident dat je overal dezelfde service moet hebben.
De aankoopprijs van een accent-automaat bedraagt 4920 euro. Het buiten dienst stellen van die automaten gebeurt door de medewerkers die instaan voor het dagelijks onderhoud van de ticketautomaten. Dat is in de laatste week van januari dit jaar gebeurd. De kosten voor de pancartes bedragen 1930 euro. Het onderhoud en het in dienst houden van die ticketautomaten in Antwerpen kost De Lijn ongeveer 400.000 euro. Daarin zitten personeel, herstellingen, elektriciteit, telefoon- en datalijnen. Voor Gent loopt de evaluatie. Ik heb nog niet het definitief rapport, maar ik heb u toch al het verschil in verkoopcijfers willen meegeven.
Er is gevraagd waarom we dat nu doen. Ik heb al een paar gebreken aangegeven. Het beleid van De Lijn met betrekking tot de ticketverkoop is erop gericht, en dat zal zo blijven in de toekomst, om zo weinig mogelijk tickets op het voertuig te verkopen. Dat doen we door zo veel mogelijk flexibele en multifunctionele alternatieven aan te reiken alsook door een aangepast prijsbeleid. Het buiten dienst stellen van de ticketautomaten in Antwerpen past binnen de optimalisering van het inzetten van de middelen van De Lijn zodat De Lijn een betrouwbaar en veilig voorverkoopnet kan garanderen.
De evaluatie van het gebruik van de kleine voorverkoopautomaten heeft De Lijn Antwerpen in staat gesteld uit te maken welke toestellen behouden blijven niet alles is geliquideerd, waar ze een effectieve meerwaarde hebben, zijn ze behouden en wat interessante locaties zijn voor mogelijke toekomstige investeringen. Ik sluit niet uit dat in de toekomst nog wel in dergelijke dingen geïnvesteerd wordt, maar dan zal het iets polyvalenter moeten zijn, iets groter en robuuster. De ervaring heeft geleerd waar dergelijke toestellen nuttig zijn om in te zetten.
Momenteel zijn er reeds een aantal alternatieven beschikbaar die het verdwijnen van die automaatjes gevoelig kunnen opvangen. In Antwerpen zijn er vijf Lijnwinkels, namelijk Mortsel, Antwerpen Rooseveltplaats, Antwerpen Centraal Station, Antwerpen Groenplaats en Antwerpen Grote Hondstraat. Er zijn 306 externe voorverkooppunten in krantenwinkels, supermarkten en buurtwinkels. In heel Vlaanderen staan er 3400 voorverkooppunten. Er zijn 33 automatic vending machines (AVMs). Deze grote ticketautomaten zijn beschikbaar aan de belangrijkste openbaarvervoerknooppunten, namelijk de NMBS-stations van Antwerpen-Centraal en Berchem en de park-and-ridezones, de Lijnwinkels en in de metrostations. Deze toestellen hebben een ruimer aanbod aan vervoerbewijzen: biljet, Lijnkaart, evenementenbiljetten, dagpassen en meerdagenpassen. Ze geven ook wisselgeld terug en je kunt er elektronisch betalen. Er zijn nog de 11 resterende accentjes, sms-ticketing en onlineverkoop via de e-shop in samenwerking met De Post.
In heel Vlaanderen zijn 34 Lijnwinkels, verspreid over de 5 provincies. Langs het traject van de kusttram kan men in juli en augustus aan ongeveer de helft van de haltes terecht bij de Lijnwinkels. Er is een extern voorverkoopnet: in meer dan 3400 handelszaken verspreid over Vlaanderen en Brussel kan de reiziger de verschillende vervoerbewijzen van De Lijn aankopen aan het meest voordelige tarief. Via de site van De Lijn kan de klant door het ingeven van de gemeente of de postcode de lijst met voorverkooppunten opvragen. In alle Vlaamse en Brusselse treinstations kunnen alle vervoerbewijzen, met uitzondering van abonnementen, aan de voordelige voorverkooptarieven aangeschaft worden. Er is sms-ticketing: klanten van Proximus kunnen sinds 1 februari in heel Vlaanderen een sms-ticket aanschaffen. Sinds 1 februari kopen elke dag gemiddeld 1700 reizigers een sms-ticket. Dat is meer dan dubbel zoveel als tijdens de test van het sms-ticket op de stadsnetten van Gent en Antwerpen. Toch kochten dagelijks gemiddeld 800 reizigers een sms-ticket. De effectieve resultaten zijn dus nog beter dan die van de tests.
Er is de e-shop via de website van de Post, waar men ook op raakt via www.delijn.be, om de tickets online te bestellen. Men kan ze ook thuis laten leveren. Als men de tickets vóór 15 uur bestelt, worden ze de volgende dag geleverd door de Post. In heel Vlaanderen zijn er in totaal 65 automatic vending machines (AVM) verspreid.
De grote wijziging die op stapel staat, is het nieuwe registratie- en ticketingsysteem, waarover we het hier al vaak hebben gehad. De verkoop van de nieuwe vervoerbewijzen zal uiteraard mogelijk blijven via de klassieke kanalen. Maar de smartcard opent heel wat perspectieven voor het gebruik van nieuwe verkoopkanalen. Ik denk dan aan het uitbreiden van de verkoop via e-commerce, de verkoop van vervoersbewijzen via de bankautomaten. Op afgelegen plaatsen waar de beperkte passagiersstroom een plaatsing van zon AVM van De Lijn niet rechtvaardigt, kunnen die bancaire toestellen een goed alternatief vormen. Die piste moet zeker verder worden bekeken. Een optimale mix is van belang. De verkoop door de chauffeur moet verder worden ontraden.
De weg die nu wordt gevolgd, is om tickets zo weinig mogelijk op de bus zelf aan te kopen. Anders zou de doorstroming van de passagiers op het voertuig belemmerd worden. Men moet zijn vervoerbewijs hebben als men op de bus stapt. Ik zie toch wel praktische bezwaren als er op de bus een toestel staat om een ticket te kopen. De invoering van het contactloos ticketingsysteem kan een aantal mogelijkheden bieden.
Uiteraard is het de bedoeling om de verkoop op het voertuig zoveel mogelijk te vermijden. Vandaar dat er geïnvesteerd wordt in alternatieven. Verhoudingsgewijs wordt daar weinig over geklaagd. Er waren veel meer klachten toen ze er nog stonden vanwege de praktische bezwaren en problemen.
Mevrouw Van den Eynde, u vraagt naar cijfers over de toename van de ticketverkoop op het voertuig sinds die beslissing. Er is geen toename van de ticketverkoop op het voertuig vastgesteld of een meerverkoop in de lijnwinkels en voorverkooppunten ten gevolge van het afschaffen van de accentautomaten. Dat is ook logisch. De cijfers waren niet zo spectaculair. Er zijn wel indicaties van een stijging van het aantal sms-tickets. In februari 2010 werd een stijging waargenomen tot 47.816 tickets voor heel Vlaanderen. Daarvoor lag de verkoop rond de 25.000 sms-tickets per maand. Ik had u graag specifieke cijfers voor Antwerpen gegeven. Ik heb ze echter niet gekregen. Als er een effect is, zou men dat daaruit kunnen afleiden.
De Lijn heeft de afspraak gemaakt dat er zesmaandelijks een statistisch overzicht geleverd wordt over de verdeling van die sms-tickets per provincie. De verkoop van sms-tickets wordt dus via een globaal overzicht per entiteit opgevolgd. Er zullen dus regelmatig cijfers gegeven worden over de evolutie en over regios waar het minder succesvol is.
Mevrouw Van den Eynde, de kennis bij de winkeliers is een terecht aandachtspunt in het beheer van het externe voorverkoopkanaal van De Lijn. Ik ben het ermee eens dat daar werk van moet worden gemaakt, misschien meer dan nu het geval is. De afgelopen jaren werden een aantal acties gevoerd om die kennis bij de winkeliers te verhogen. Als ze eraan meewerken, krijgen de winkeliers een startpakket. Regelmatig worden mailings naar de voorverkopers gestuurd, waarbij heel duidelijke productfiches aangeboden worden. Er zijn ook gespecialiseerde magazines en catalogi van distributeurs, waarin informatie wordt aangeboden. De Lijn neemt ook deel aan gespecialiseerde beurzen voor kranten- en voedingswinkels die jaarlijks georganiseerd worden. Ze werkt er dus actief aan mee. Op die manier ontmoet De Lijn honderden winkeliers, waardoor onmiddellijk kan worden geantwoord op concrete vragen.
Het klopt dat een Lijnkaart op het voertuig en een Lijnkaart aangekocht in voorverkoop niet aanvullend gebruikt kunnen worden voor de betaling van eenzelfde rit. Men heeft me gemeld dat dat een bewuste keuze van De Lijn was. Er waren enige technische beperkingen. Het vergt immers een significante technische aanpassing omdat de ontwaardingssystemen verouderd zijn. Die systemen worden overal vernieuwd. Die zaak moet met de globale vernieuwing worden bekeken.
Het is inderdaad zo dat sms-ticketing momenteel enkel beschikbaar is voor Proximusklanten. Dit is echter geen bewuste keuze. Integendeel, De Lijn heeft vanaf de voorbereidingen voor de lancering van sms-ticketing in Antwerpen en Gent de drie gsm-operatoren in Vlaanderen uitgenodigd om het project te ondersteunen. Tot op vandaag is enkel Proximus bereid gevonden om sms-ticketing aan haar klanten aan te bieden. De redenen waarom BASE en Mobistar niet zijn ingegaan op het voorstel van De Lijn zijn van tweeërlei aard. Enerzijds zijn een aantal technologische ontwikkelingen nodig aan de platformen van BASE en Mobistar. Zo kan het facturatiesysteem van BASE en Mobistar momenteel enkel een btw-tarief van 21 percent hanteren. Voor facturatie van vervoerbewijzen van De Lijn dient dit te worden uitgebreid naar 6 percent. BASE en Mobistar vinden het door De Lijn gehanteerde businessmodel onvoldoende om in het systeem in te stappen. Ze vragen bijvoorbeeld eenzelfde commissie die gangbaar is voor andere toepassingen, namelijk ongeveer 50 percent, wat dan weer onaanvaardbaar is voor De Lijn. De voorwaarden zijn voor iedereen gelijk.
Eind 2009 is een nieuwe onderhandelingsronde met BASE en Mobistar opgestart op basis van de uitrol van de sms-ticketing naar heel Vlaanderen. Het voorstel om toe te treden tot het systeem werd, conform dezelfde voorwaarden, opnieuw voorgesteld. De onderhandelingen zijn intensiever sinds de opstart van 1 februari. We kunnen niet naast de stijgende verkoop van sms-tickets kijken, in grote mate veroorzaakt door de uitrol in Vlaanderen. Dat is een enorme troef. We zien ook dat de interesse toeneemt. Ik sluit niet uit dat het op termijn zal lukken. Het is dus geen keuze van De Lijn. De Lijn heeft goede hoop dat de sms-ticketingdienst in de loop van 2010 zal kunnen worden uitgebreid.
Er werd een waaier aan tariefproducten opgebouwd, met als doel een deel van de kost van het aanbod van bussen en trams te kunnen innen van de gebruikers. Hierbij wordt zo goed mogelijk rekening gehouden met een evenwicht tussen de strategische doelstellingen en de inkomsten enerzijds, en laagdrempeligheid voor de burger anderzijds.
Voor enkelvoudige biljetten wordt een dubbele strategie gehanteerd. Enerzijds wordt de mogelijkheid om een biljet aan te kopen bewust laagdrempelig gehouden. Het is daarom mogelijk om een biljet via verschillende kanalen aan te kopen. Ook wordt bewust geopteerd om verkoop van biljetten bij de chauffeur te blijven organiseren, maar het wordt wel ontmoedigd. Anderzijds is het wel zo dat, onder andere via de tarifering, de reiziger maximaal wordt gemotiveerd om op voorhand een biljet aan te kopen. Dit bevordert immers de stiptheid van de bussen en de trams. Voor de frequente reiziger bestaan er voordelige abonnementen. Ik heb het hier vorige week nog gehad over het verschil tussen de Omnipas voor Brussel of voor Vlaanderen. De tarieven zijn bijzonder voordelig als je overstapt op die systemen. De minder frequente maar toch regelmatige reiziger kan gebruik maken van een lijnkaart in voorverkoop. Deze formule is per rit voordeliger dan een ticket in voorverkoop. Er zijn dus heel wat alternatieven omdat het de bedoeling is om de toegang tot het openbaar vervoer zo laagdrempelig mogelijk te houden.
Ik heb op de vraag van mevrouw De Ridder niet geantwoord omdat ze geen vraag heeft gesteld, want ze is niet aanwezig. Ze vroeg waarom het verwijderen van de biljetautomaten niet wordt uitgesteld tot wanneer de Vlaamse Vervoermaatschappij een overeenkomst kan afsluiten met alle gsm-providers. Het antwoord is heel evident. Het systeem staat open voor alle providers. We hopen dat ze zullen toetreden. De reden waarom de toestellen werden weggenomen was van een totaal andere orde.
Mijnheer Watteeuw, u hebt het nog gehad over de besparingsronde. Ik heb eigenlijk bijzonder veel respect voor het overleg dat vandaag bezig is. U weet dat er al moeilijke klippen zijn genomen bij De Lijn. Er wordt op dit moment ook gepraat over besparingen. Het is ook juist dat als je een besparingsronde hebt, je die per entiteit moet invullen. Het wordt wel centraal besproken en goedgekeurd. Het is niet zo dat er geen overleg zou zijn. U hebt een punt als u zegt dat de systemen overal een beetje gelijk moeten zijn. Er wordt echter ook per provincie rekening gehouden met de minst bezette lijnen. Hoe kan men efficiëntiewinsten boeken? Door de contracten tussen De Lijn en de pachters goed af te sluiten. Ik hoop dat de gesprekken en het overleg op een goede manier kunnen worden voortgezet.
Ik hoop dat mijn antwoord duidelijk heeft gemaakt dat men niet over één nacht ijs is gegaan. Het was geen wild shot om iets zomaar snel weg te nemen. Neen, men heeft erover nagedacht. Er komt ook een evaluatie voor Gent, maar de toestand is daar wel anders. Er is een totaal ander gebruikssysteem. Ik heb ook gesteld dat het absoluut niet de bedoeling is om er niet meer in te investeren. Misschien komen er wel grotere en betere toestellen.
De voorzitter : De heer Roegiers heeft het woord.
De heer Jan Roegiers : Minister, ik dank u voor uw uitgebreid antwoord. U hebt in uw antwoord een beetje aangegeven waarom ik enigszins ongerust was, namelijk omdat de ticketautomaten in Gent veel worden gebruikt. De cijfers bevestigen dat ook. Maar ik heb ook al vaak moeten vaststellen dat ze niet werken. We zullen de evaluatie van Gent afwachten.
Ik weet dat het niet deelnemen van de twee andere providers, BASE en Mobistar, geen keuze is van De Lijn. Ik betreur ook de opstelling van beide operatoren. Ik hoop dat de 50.000 smsjes die al verkocht zijn, hen inderdaad zullen aanzetten tot een herziening van hun zienswijze.
Ik ken de wetgeving te weinig, maar ik vraag me af of we bij het gunnen van de gsm-licenties dat is federale materie niet moeten nadenken of zulke zaken die door de overheid in het leven kunnen worden geroepen, niet kunnen worden meegenomen in de voorwaarden.
Er rest me eigenlijk één vraag. Waarom zijn de sms-tickets duurder dan de tickets in voorverkoop? Ik heb het niet over de 15 eurocent die door de operatoren wordt aangerekend. Maar de prijs zonder de kost blijft 0,1 euro, dus 10 eurocent duurder dan een ticket. Dat is eigenlijk zondigen tegen wat in het regeerakkoord staat, namelijk dat de tickets, buiten de indexering, niet in prijs zouden verhogen. Ik heb het moeilijk met eenzelfde identieke aanbod dat toch duurder uitvalt.
De voorzitter : Mevrouw Van den Eynde heeft het woord.
Mevrouw Marleen Van den Eynde : Ik heb begrip voor het feit dat De Lijn de werking van deze automaten evalueert. Dat is ook noodzakelijk in het geheel van de besparingsplannen. We moeten ook eerlijk durven te stellen dat de aanhoudende problemen met de automaten ook leiden tot minder gebruik. De onderhoudskosten zijn groot, daar kunnen we niet omheen. Als we dan ook vochtproblemen vaststellen, moet de leverancier verantwoordelijk worden gesteld. Alles moet op zijn waarde worden beoordeeld. Ik ben wel voor een ticketautomaat. We moeten een zo ruim mogelijk ticketaanbod creëren. Ik verwijs naar het voorbeeld van Gent, waar reizigers wel graag gebruik maken van automaten voor de aankoop van een ticket. Blijkbaar werken de automaten daar beter dan in Antwerpen.
Mevrouw Brouwers stelt dat ze enkel voor occasionele reizigers dienen. Ik denk dat we ook occasionele reizigers moeten aantrekken. Daarom ben ik ook blij dat u niet uitsluit dat er in de toekomst nieuwe automaten worden aangeschaft. Wordt deze mogelijkheid nu al onderzocht? Dat is me nog niet duidelijk. Dat blijft een open vraag.
U geeft ook toe dat er problemen zijn bij de verkooppunten. Ik had dat probleem ook aangekaart. Het is nodig contact te blijven opnemen met de voorverkooppunten. Misschien kunt u ervoor zorgen dat de chauffeurs er melding van maken als ze daarmee worden geconfronteerd.
U stelt een optimale mix voor. Dat is positief. Ook automaten met banking en de uitbreiding naar andere gsm operatoren: deze mogelijkheden moeten we allemaal openlaten. Ik begrijp uit uw antwoord dat de combinatie van verkoop van kaarten in voorverkoop en verkoop op de bus niet mogelijk is. Mensen hebben daar niet altijd begrip voor en de chauffeur moet dat elke keer opnieuw uitleggen. We kunnen daar op korte termijn niets aan veranderen, maar het moet een aandachtspunt zijn als u in de toekomst naar nieuwe ontwaardingsystemen wenst te gaan. U zegt zelf dat de automaten zijn verouderd. Dat moet zeker worden meegenomen.
Wat mij zeker bijblijft bij deze uitgebreide vragenronde, is dat het duidelijk is dat er nog heel wat werk aan de winkel is om De Lijn te reorganiseren en te heroriënteren zodat de reizigers, de chauffeurs en vooral de mobiliteit er beter van worden.
De voorzitter : Mevrouw Homans heeft het woord.
Mevrouw Liesbeth Homans : Ik dank de minister voor haar uitgebreide antwoord. Ik heb nog één opmerking. Ik ben het er uiteraard mee eens dat er in de eerste plaats moet worden geïnvesteerd in een goed openbaar vervoer en in mensen die frequent gebruikmaken van het openbaar vervoer. Als men weet dat de inkomsten van De Lijn maar voor 14 tot 16 percent van betalende passagiers komen, is elke passagier die men extra kan aantrekken, ook al is het een occasionele, een meerwaarde voor de begroting en de inkomsten van De Lijn. Ik heb begrepen dat u werk maakt van alternatieven. U hebt een duidelijk overzicht gegeven, ik kan niet anders dan besluiten dat u daar echt mee bezig bent.
Ik heb nog een kleine opmerking. Ik heb alle begrip voor het feit dat er met de automaten in Antwerpen en Gent anders wordt omgegaan, dat er al dan niet meer vandalisme is. Ik kan me voorstellen dat er in Gent meer mensen zijn die zich aangetrokken voelen tot het gebruik van automaten. Als een van de redenen waarom ze stukgingen, haalde u de regen aan. Ik neem aan dat het overal ongeveer evenveel regent, misschien is er in Antwerpen meer fijn stof, ik weet niet waaraan het ligt. De vraag is of er met dezelfde leverancier is gewerkt en of het dezelfde soort automaat betreft. Dat was mijn vraag.
Ik dank u voor de aandacht en tijd die u besteedt aan het onderzoek naar een alternatief. Ik denk dat men moet blijven investeren in het blijven aantrekken van zoveel mogelijk betalende passagiers op trams en bussen.
De voorzitter : De heer Watteeuw heeft het woord.
De heer Filip Watteeuw : Het is normaal dat er wordt ingegrepen en dat de automaten worden weggehaald. Het zijn geen goede automaten, ze voldoen niet. Ze hebben weinig mogelijkheden. Ik ben wel een absoluut voorstander van automaten, zelfs van meer automaten. U hebt dat in het vooruitzicht gesteld. Ik hoop dat ze er inderdaad komen. Ik hoop dat er ook wat eenvoud komt in de verschillende systemen. Er zijn momenteel te veel systemen die allemaal eigen kosten met zich meebrengen.
Ik heb niet gefulmineerd over besparingen, ik had het vooral over het feit dat ik het vreemd vind dat de entiteiten op een totaal andere manier omgaan met de tarifering, dienstverlening en zo meer. Dan wordt een andere situatie gecreëerd. Dat moeten we vermijden.
Wat de sms-tickets betreft, ben ik benieuwd naar uw antwoord op de vraag van de heer Roegiers. Als men vertrekt vanuit het ticket dat men op de bus kocht en nu met een sms betaalt, betekent dat toch een mindere ontvangst. Als de telecomkost zou dalen, zou het nog een minderontvangst betekenen.
De voorzitter : Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Mevrouw Karin Brouwers : Ik hoop dat het lukt om de andere gsm-operatoren mee over de brug te krijgen. In steeds meer steden wordt nu immers ook aan sms-parkeren gedaan. Daar stelt zich hetzelfde probleem. Mocht men daar op het federale of een ander niveau iets aan kunnen doen, zou dat zeker niet slecht zijn.
Ik heb gehoord dat er geen toename is van de ticketverkoop op het voertuig sinds het afschaffen van de accentjes. Dat ligt net aan de kwaliteit van onze chauffeurs. Ze zijn echte ambassadeurs van De Lijn. Als iemand zegt dat de automaat is verdwenen en die persoon stapt op de bus met de vraag waar de automaat is, zal de buschauffeur de reiziger kunnen inlichten waar hij een goedkoop ticket kan vinden. Ik ga ervan uit dat die buschauffeurs goed zijn opgeleid en ingelicht. Ze kunnen die mensen verder op weg helpen en vertellen waar ze in het vervolg goedkopere tickets kunnen vinden. Ik denk dat dit gebeurt. We moeten daar allicht niet meer achter zoeken.
Ik blijf erbij dat de occasionele reiziger niet meer in de watten moet worden gelegd dan de regelmatige reizigers of de reizigers met een abonnement. Er kan nog altijd op het voertuig worden betaald. Daar zitten de meerinkomsten. Dat zijn de dure tickets. De occasionele reiziger die zich op voorhand niet goed informeert, moet eventueel iets meer betalen. Ik heb daar geen problemen mee.
Zodra de tijd van besparingen voorbij is en we weer over meer middelen beschikken, is er misschien voldoende ruimte om dergelijke robuuste automatic vending machines te verspreiden. Dat zien we dan wel. Op dit ogenblik denk ik dat de minister en De Lijn de juiste keuze hebben gemaakt.
De voorzitter : Minister Crevits heeft het woord.
Minister Hilde Crevits : Wat het prijsverschil betreft, zal ik navraag moeten doen. Er is me net bevestigd dat er een verschil is. Ik kan een paar redenen bedenken. Ik geef echter liever correcte informatie. Anders moet ik achteraf misschien zeggen dat het niet klopt. Die informatie zal in de mate van het mogelijke binnen een redelijke termijn worden bezorgd.
Ik zie dat de voorzitter deze belofte al noteert.
De voorzitter : Ik wilde daarnet al iets zeggen over de manier waarop de beloftes die in deze commissie worden gedaan ook worden nagekomen. Vorige week hebben de heer Watteeuw en mevrouw De Waele om bepaalde informatie gevraagd. Die stukken zijn hun bezorgd. De minister levert goed werk. Ik wil haar hiermee feliciteren. Ik hoop dat dit in het verslag wordt opgenomen. Wat het controlerecht betreft, is dit alvast een pluspunt.
De heer Jan Peumans : De heer Watteeuw heeft daarnet naar mijn vorig leven verwezen. Ik moet eerlijk toegeven dat toen bij De Lijn veel te technisch en te weinig marktgericht werd gedacht. Dat was daar toen de mentaliteit. Aan de invoering van die automaten is nooit een grondig marktonderzoek voorafgegaan. Had De Lijn eerst een grondig marktonderzoek verricht, was dit op een andere manier ingevuld. De Lijn heeft nog te veel de ingenieursmentaliteit en te weinig de commerciële mentaliteit. Indien alles zuiver technisch wordt ingevuld, zonder rekening met de markt te houden, gebeuren dergelijke zaken.
De voorzitter : Ik wil trouwens opmerken dat ik een vraag om uitleg over de gsm-operatoren onontvankelijk heb verklaard omdat de minister vandaag al uitgebreid heeft uitgelegd waarom ze niet allemaal mee doen.
Minister Hilde Crevits : Wat het kwaliteitsverschil tussen Oost-Vlaanderen en Antwerpen betreft, moet ik eens navraag doen. Ik denk dat het overal dezelfde accentjes zijn. Er zijn in het verleden problemen met een aantal toestellen geweest. De Lijn Oost-Vlaanderen heeft toen actie ondernomen en heeft dit bijgestuurd. Er is hier al grondig over gedebatteerd. De Lijn Antwerpen heeft de afschaffing van de accentjes met de syndicaal afgevaardigden besproken. Dat staat in het verslag dat ik heb gekregen.
De technische informatie over de bestekken en de leveringen heb ik niet. Ik denk niet dat de regen in Antwerpen zuurder of minder zuur is dan in Gent. Indien blijkt dat bepaalde toestellen last van vocht hebben, is dat allicht omdat er vocht aan kan. Misschien staan de andere toestellen droog. Ik weet het niet. Dergelijke zaken kunnen tijdens de evaluatie aan bod komen.
De evaluatie van de situatie in Gent heb ik nog niet. Ik heb enkel cijfers over het gebruik ontvangen. Die evaluatie komt er nog aan. Iedereen kan me daarover binnen enkele maanden nog een vraag om uitleg over stellen.
De voorzitter : Mevrouw Van den Eynde heeft het woord.
Mevrouw Marleen Van den Eynde : Ik heb daarnet gevraagd of al over andere automaten wordt nagedacht.
Minister Hilde Crevits : Daar wordt zeker over nagedacht. Dat gaat natuurlijk niet van vandaag op morgen. Wat wordt gekocht, moet ook goed zijn. We mogen die investeringen niet onderschatten. Tijdens de denkoefeningen moet rekening worden gehouden met de komst van de smartcard. Dit is altijd van belang. De smartcard wordt het instrument van de toekomst.
De voorzitter : Het incident is gesloten.