Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media Vergadering van 05/03/2009
Vraag om uitleg van de heer Piet De Bruyn tot de heer Bert Anciaux, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel, over het ontbreken van een Vlaamse bijdrage aan het Europees filmarchief
De voorzitter: De heer De Bruyn heeft het woord.
De heer Piet De Bruyn: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, ik beken dat ik niet echt een filmkenner ben. Een klein artikeltje in Knack van ondertussen een aantal maanden geleden, wees me op het bestaan van het project 'Europa Film Treasures'. Ik ben online gaan kijken en het aanbod dat daar wordt gepresenteerd is ronduit indrukwekkend. Daarom was ik verrast dat Vlaanderen, dat nochtans rijke filmarchieven heeft, op dit ogenblik nog geen bijdrage levert, althans voor zover ik kon nagaan.
Ik wil het project even situeren. Het kon in de opstartfase rekenen op een ruime subsidie uit het MEDIA-programma van de Europese Unie. Het gaat om een samenwerkingsverband dat is geïnitieerd door het Franse Lobster Films, dat is gespecialiseerd in het restaureren van historische films en op dat vlak baanbrekend werk heeft verricht. Er is een samenwerking met ruim 37 Europese filmarchieven, waaronder niet de geringste. Ik verwijs onder andere naar het Nederlands Filmmuseum, het British Film Institute en het Franse Institut Lumière. Er zijn er nog veel en veel meer.
Het zwaartepunt van de collectie - en daar ligt haar doelstelling - ligt bij oudere, vaak kortfilms die in het commerciële circuit op dit ogenblik geen kans krijgen, laat ons eerlijk zijn, omdat dat er geen vraag is om die op grote schaal te projecteren. Ze zijn wel uniek en hebben een bijzondere historische waarde. Ze schetsen het ontstaan van de Europese film. Het is de bedoeling om dit Europees filmmateriaal te ontsluiten en aan een zo ruim mogelijk publiek ter beschikking te stellen via het systeem van video op aanvraag. Men heeft de ambitie om zowat de YouTube te worden van de betere historische, vaak kortfilm.
Om uw appetijt wat te wekken, geef ik een paar voorbeeldjes van wat er allemaal kan worden gevonden. Er is uit 1901 een documentaire over tsaar Nikolaas II, de laatste tsaar van Rusland. Het is onvoorstelbaar om die man te zien rondwandelen, weliswaar een beetje houterig. Er is een reclamefilmpje over worsten uit midden de jaren dertig. Het was gefilmd in kleur, hoewel op dat ogenblik nauwelijks iemand het in kleur kon zien. Er is een documentaire uit 1916 over het leven op een Duitse duikboot. Last but not least, zijn er ook nog licht erotische filmpjes uit Oostenrijk van, denk ik, 1908. Het is boeiend en ook meer dan dat. Ik heb enkele voorbeelden gegeven, maar er zit wel degelijk een lijn in.
De filmpjes worden ook gescreend. Niet elk filmpje komt erop. Er is een panel samengesteld met mensen die wat van filmgeschiedenis kennen. Men kiest enkel de beste.
Helaas levert Vlaanderen op dit ogenblik nog geen bijdrage aan dit project. Zoals ik al heb aangehaald, hebben we een rijke geschiedenis en traditie. We hebben mee aan de wieg gestaan van de ontwikkeling van de film in Europa. Ook in het beleidsplan van de minister wordt gesproken over een maximale culturele uitstraling van het Vlaams filmpatrimonium in het buitenland als een van de betrachtingen van het Vlaams cultuurbeleid. Het lijkt me dan ook dat een deelname aan dit project aangewezen is om die doelstelling te bereiken.
Mijnheer de minister, kent u het project 'Europa Film Treasures'? Klopt het dat Vlaanderen op dit ogenblik nog geen bijdrage levert aan dat project? Weet u of er een vraag werd geformuleerd en een aanbod werd gedaan om mee te stappen in het project? Voor welk archief of filminstituut binnen Vlaanderen kan dat dan een taak zijn? Ik geef meteen toe dat me dat niet helemaal duidelijk is. Ik denk bijvoorbeeld aan het Huis van de Vlaamse Film, hoewel ik daar niet echt van overtuigd ben. Ik zal zo dadelijk wel horen wat u daarover te zeggen hebt. We hebben ook een aantal filmarchieven. Wie zou een bijdrage kunnen leveren? De logische afsluitende vraag is of u bereid bent te kijken hoe Vlaanderen alsnog in dit project zou kunnen stappen.
De voorzitter: De heer Verstreken heeft het woord.
De heer Johan Verstreken: De vraag van de heer De Bruyn is interessant. Bij het begin van deze legislatuur heb ik ook al eens een vraag gesteld over het mediaprogramma van de Europese Unie en de link met Vlaanderen. Ik wist ook niet van het bestaan af van dat youtubeachtige filmarchief. Ik moet daar zeker eens naar surfen. Misschien is hier een rol weggelegd voor het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF). Ik wacht het antwoord van de minister af.
Mijnheer de voorzitter, het is al een tijdje geleden dat we de vertegenwoordigers van het VAF hier hebben ontvangen. Misschien kunnen we een hoorzitting of een werkbezoek organiseren. Ik stel voor dat bij de regeling van de werkzaamheden te bespreken.
De voorzitter: Minister Anciaux heeft het woord.
Minister Bert Anciaux: Beste collega's, vooreerst wil ik preciseren dat er momenteel nog geen eigen Vlaams filmarchief bestaat. Na het vertrek van het zelfverklaarde Vlaams filmmuseum en -archief uit Leuven en de verhuis naar Kortrijk, heeft deze eenmansinstelling nog weinig van zich laten horen. (Opmerkingen)
Wat dat betreft, had ik toch enige hoop. We hebben het hier nog over gehad. Sindsdien heb ik er niets meer van gehoord. We hebben wel mogelijkheden gegeven, dacht ik.
Vanzelfsprekend zijn er nog deelarchieven, zoals het audiovisueel archief van de VRT en het Argosarchief. Op termijn kan gedacht worden aan een geïntegreerd platform. Ik heb begrepen dat het gloednieuwe project aan de Krook in Gent deze ambitie zou inschrijven in haar plannen en een heus audiovisueel archief zou willen realiseren. Dat is een goed idee. Daarom is het vernieuwde Cinematek, het voormalige Koninklijk Belgisch Filmarchief, tot nader order, en tot spijt van wie het benijdt, de enige behoeder van het Vlaamse filmpatrimonium. Ik wil hier trouwens benadrukken dat dit archief nog altijd wereldfaam geniet.
Ik kom nu terug op de specifieke vragen van de heer De Bruyn.
Ik ben wel degelijk op de hoogte van het European Film Treasuresproject. Het betreft hier een initiatief van het Franse commerciële bedrijf Lobster Film, een van de zeventien projecten die vorig jaar een subsidie ontvingen vanuit het Europese MEDIA-programma in de oproep 'steun aan Video on Demand'. Dit project is in het bijzonder toegespitst op films uit de pionierstijd, die tot het publieke domein behoren, terwijl de meeste Vlaamse films uit een iets latere periode dateren, zodat er vaak nog rechten op rusten. Ik wil geenszins de verdiensten van dit project minimaliseren, maar het als 'uniek' omschrijven doet het toch wel iets te veel eer aan en het is zeker niet het definitieve Europese filmarchief. Ik kan me evenwel voorstellen dat het indrukwekkend moet zijn om die films te zien.
Cinematek heeft er bewust voor gekozen niet mee te stappen in dit initiatief, en naar verluidt zouden een aantal partners van het eerste uur inmiddels al hebben afgehaakt.
In dit verband wil ik ook nog wijzen op de revolutie die de digitalisering op gang heeft gebracht in het domein van de archivering en de ontsluiting. Zo zijn er onder meer MIDAS, een online database met de catalogi van Europese filmarchieven, en Europeana, een alomvattend Europees digitaal archief, opgestart op initiatief van de Europese Commissie. Via ACE, de koepelvereniging van Europese filmarchieven, maakt ook Cinematek deel uit van deze beide initiatieven. Alle deelnemende filmarchieven hebben ongeveer een kwartier beeldmateriaal ter beschikking gesteld van Europeana. Aan de Europese Commissie zal ook het project Europeana Movie worden voorgelegd, dat specifiek gericht is op de ontsluiting van het Europese cinematografische erfgoed via het internet.
Cinematek is, zoals gezegd, lid van de Europese koepelvereniging van filmarchieven en wordt in die hoedanigheid betrokken bij alle initiatieven met een Europese dimensie. In het bestaan van een audiovisueel werk komen drie onderscheiden etappes voor: de creatie/productie, de exploitatie en de bewaring. De taak van het Huis van de Vlaamse Film en van het VAF situeert zich in de eerste fase. Uiteraard kan het VAF meewerken aan een broodnodige sensibilisering, want een aantal producenten beschouwt de archivering van het werk nog altijd als een bijkomstigheid. Ik heb trouwens vernomen dat er op een structurele manier overleg wordt gepleegd tussen het VAF en Cinematek. Ik dacht dat ik dat heb geantwoord op uw vorige vraag hierover.
De heer Piet De Bruyn: Dat was in uw antwoord op een vraag van de heer Delva.
Minister Bert Anciaux: U vraagt naar een eventuele bijdrage vanuit Vlaanderen. U zult hebben begrepen dat ik het op dit ogenblik niet opportuun acht om aan te sluiten bij dit project. Ik ben ervan overtuigd dat zich op korte termijn vanuit Europa meer kansen en uitdagingen zullen voordoen. Het is natuurlijk wel belangrijk dat we dat in het oog blijven houden en dat we waar mogelijk een Europees initiatief mee ondersteunen. Maar ik denk dat het, zoals mij wordt gezegd, een ander initiatief zal worden.
De voorzitter: De heer De Bruyn heeft het woord.
De heer Piet De Bruyn: Dank u, mijnheer de minister, voor uw antwoord. U hebt een aantal terechte opmerkingen gemaakt: de vaststelling dat we nog geen eigen Vlaams filmarchief hebben, en de teleurstelling over de verhuizing van Leuven naar Kortrijk zonder dat daar nadien veel uit is voortgekomen kan ik enkel onderschrijven. Dat de Krook het op zich neemt om een Vlaams audiovisueel archief te herbergen of op te richten, is lovenswaardig. Maar we spreken hier over de middellange termijn. Dat zal niet morgen gerealiseerd zijn en ook niet volgend jaar. Het is uiteraard bijzonder zinvol.
Minister Bert Anciaux: Ik wil toch nog proberen om binnen deze legislatuur een initiatief te nemen met betrekking tot het activeren van het beeldarchief van de VRT of van BRT-RTB.
De heer Piet De Bruyn: Mijnheer de minister, de bijkomende informatie die u hebt gegeven over het Europese project Film Treasures is nieuw voor mij. Ook dat een aantal enthousiaste deelnemers van het eerste uur al twijfels hebben, wil ik gerust geloven.
Het belang van de vraag was het inventariseren van de initiatieven. U geeft ook aanvullende informatie over nieuwe projecten die worden of zullen worden gestart. Ik hoor dat u bereid bent om daaraan te participeren, voorlopig nog via Cinematek. Daarmee wordt tegemoetgekomen aan de bekommernis om het materiaal dat we hebben optimaal te bewaren.
Wij moeten de klemtoon blijven leggen op het feit dat archiveren wel degelijk een kerntaak moet zijn. Vervolgens moeten wij niet alleen bewaren maar ook naar een zo groot mogelijke ontsluiting streven. Ik ben tevreden, mijnheer de minister, dat u die bekommernis steunt.
De voorzitter: Het incident is gesloten.