Commissie voor Binnenlandse Aangelegenheden, Bestuurszaken, Institutionele en Bestuurlijke Hervorming en Decreetsevaluatie Vergadering van 17/02/2009
Vraag om uitleg van de heer Mark Demesmaeker tot de heer Marino Keulen, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid, Wonen en Inburgering, over de tweetalige promotiecampagne naar aanleiding van het 450-jarige bestaan van het aartsbisdom Mechelen-Brussel
De voorzitter: De heer Demesmaeker heeft het woord.
De heer Mark Demesmaeker: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, dames en heren, het aartsbisdom Mechelen-Brussel bestaat 450 jaar en zet daarom een grootse viering en campagne op onder de titel 'Van Granvelle tot Danneels'.
Danneels is een beminnelijke kardinaal, wat van Granvelle, de eerste titularis van het aartsbisdom, niet kan worden gezegd. Granvelle is een historische figuur, de man van de Bloedraad en speciaal afgevaardigde van Filips II die verantwoordelijk was voor de godsdienstvervolging in die onzalige tijd. Hij had mee de hand in de scheiding der Nederlanden, met alle gevolgen van dien. Hij verklaarde Willem van Oranje vogelvrij en liet diens zoon ontvoeren. Die man wordt herdacht, mijnheer de minister. Maar dat terzijde.
De campagne heeft ophef veroorzaakt omdat ze in heel het aartsbisdom, dat het Vlaamse, het Brusselse en zelfs het Waalse Gewest gedeeltelijk omvat, tweetalige banieren en honderdduizenden gebedskaarten en strooibriefjes heeft verspreid. In de Vlaamse Rand ligt de taalkwestie zeer gevoelig, en daar zette die tweetaligheid kwaad bloed.
Het aartsbisdom gaf daarop een nogal eigenaardige uitleg, onder andere in het Nieuwsblad: "Het gaat om kosten. De campagne is het gevolg van de tweetalige realiteit in het aartsbisdom. In tijden waarin het minder goed gaat, is het niet evident om alles zomaar in twee talen te ontdubbelen. We hebben voor deze oplossing gekozen om de kosten te drukken. Meer moet niemand erachter zoeken. In die tweetalige realiteit zijn er soms strubbelingen tussen de verschillende groepen. Je kan nooit voor iedereen goed doen. Maar dit is een viering voor het 450-jarig bestaan van ons bisdom. Het is nooit de bedoeling geweest om er een communautaire strijd van te maken."
Deze uitleg gaat voorbij aan de grondwettelijke eentaligheid van Vlaanderen. Het is op zijn minst onhandig geweest om op zere tenen te trappen in een tijd dat iedereen, de gemeente- en provinciebesturen en de Vlaamse overheid, zijn best doet om het Vlaamse karakter van de Rand te bevestigen en versterken.
U verspreidde omzendbrief BA-2005/03 aan de lokale besturen, de gemeenten en OCMW's, aan de provinciebesturen, de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en de besturen van erkende erediensten over de strikte toepassing van de taalwetgeving na de arresten van de Raad van State van 23 december 2004 met betrekking tot de omzendbrieven-Peeters-Martens. Zonder op de finesses van de omzendbrief in te gaan, merk ik op dat de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en de verantwoordelijken van erkende erediensten zich moeten houden aan de bestuurstaalwetgeving.
Wat is uw mening hierover, mijnheer de minister? Is de tweetalige promotiecampagne in strijd met de omzendbrief van 8 juli 2005? Ik denk van wel. Zo ja, welke concrete maatregelen gaat u ondernemen? Zult u een onderzoek laten starten?
Ik wil hieraan toevoegen dat de burgemeester van Mechelen aan de kardinaal heeft laten weten dat dit in strijd is met de taalwetgeving, zo las ik in de krant. Ook de deputatie van de provincie Vlaams-Brabant heeft gereageerd, net zoals veel parochies. De tweetalige campagne werd ingetrokken, of beter, er werd voor gekozen om bij uitputting van de tweetalige gebedskaarten toch eentalige exemplaren te gaan bijdrukken. Veel parochies hebben zelf een mouw gepast aan de situatie. Ze hebben ofwel de campagne niet gevoerd, ofwel de Franstalige opschriften van de banieren weggeknipt.
De voorzitter: De heer Van Hauthem heeft het woord.
De heer Joris Van Hauthem: Ik heb daar niet zoveel aan toe te voegen. Het heeft me wel verwonderd dat het aartsbisdom die gevoeligheid - zeker in communautair spannende tijden - niet heeft aangevoeld. Dat is mij volslagen onduidelijk.
De uitleg dat het om de kosten ging, klopt in mijn ogen ook niet. Als de tweetalige kaarten uitgeput zijn, zal men toch alles volgens de regels doen. Men had de kosten kunnen reduceren door van in het begin alles op de correcte manier te drukken: Waals-Brabant in het Frans, Brussel in de twee talen en de Vlaamse parochies in het Nederlands. Dan was er nooit een probleem gerezen. Ik weet niet wat die mensen bezield heeft om dat te doen.
Verschillende parochies hebben dat creatief aangepakt. Ze hebben bijvoorbeeld de Franstalige kant van de banieren omgestikt. Dat heb ik zaterdag nog mogen vaststellen. Veel parochies in mijn regio hebben gewoon geweigerd om die gebedskaarten uit te delen. Er kwam protest van de burgemeesters van Mechelen, van Lennik, van Halle en van Roosdaal. Dat is zeer terecht.
Hoe zit het met de toepassing van de taalwetgeving voor besturen van erkende erediensten? Wat bedoelt u in uw omzendbrief precies met 'besturen van erkende erediensten die onderhevig zijn aan de taalwetgeving'? Gaat dat alleen over de lokale kerkfabrieken? Gaat dat ook over de hogere echelons in die organisaties? Hoe zit dat precies? Ik zou graag een principieel antwoord krijgen, want de vraag geldt ook voor andere erediensten, niet alleen voor de katholieke.
De voorzitter: Minister Keulen heeft het woord.
Minister Marino Keulen: Dit voorval heeft heel wat commotie verwekt. We hebben dat kunnen volgen in de media.
Mijnheer Demesmaeker, ik ben door middel van de persberichten op de hoogte van de tweetalige promotiecampagne die het aartsbisdom Mechelen-Brussel voert naar aanleiding van de viering van zijn 450e verjaardag. Ik heb op dezelfde wijze ook kennis genomen van de motivering die het aartsbisdom daarvoor geeft en van de reacties van een aantal parochies. Ik heb ondertussen ook kennis kunnen nemen van de brieven die bepaalde burgemeesters aan de kardinaal hebben geschreven en zijn antwoord daarop.
Strikt juridisch gesproken, is er weinig aan de hand omdat de uitgever en verantwoordelijke voor het campagnemateriaal het aartsbisdom Mechelen-Brussel is. Het aartsbisdom is weliswaar het representatieve orgaan van de katholieke eredienst, maar is als zodanig niet onderworpen aan de bestuurstaalwetgeving. Het is georganiseerd als een privaatrechterlijke vzw. Zoals u weet, is het wel onderworpen aan de bestuurstaalwetgeving als het in contact treedt met overheden, niet met particulieren. Enkel in zijn contacten met de bestuurlijke overheid is het aartsbisdom gebonden door de taalwetgeving. Het is duidelijk dat de campagne waarnaar u verwijst, zich niet situeert in een verhouding tussen het aartsbisdom en de bestuurlijke overheid. Ik heb dan ook geen reden om in dezen als toezichthoudende overheid iets te ondernemen.
Dat neemt niet weg dat het aartsbisdom met zijn keuze voor tweetalig materiaal mijns inziens een inschattingsfout heeft gemaakt. Ik volg daarin de burgemeesters en anderen die het aartsbisdom daarop hebben gewezen. Het zou wijzer geweest zijn indien zij rekening hadden gehouden met de taalgrenzen en in de drie taalgebieden het juiste aanbod hadden gedaan. In Vlaanderen in de Vlaamse parochies in het Nederlands, in Brussel in de twee talen en in Waals-Brabant in het Frans.
Ik heb kennis kunnen nemen van het antwoord van de kardinaal, zowel in de media - ik meen dan het in De keien van de Wetstraat was - als in de antwoordbrieven aan burgemeesters. Ik begrijp daaruit dat het aartsbisdom zelf vindt dat het hier een vergissing heeft gemaakt, waarvoor de kardinaal zich trouwens verontschuldigt. Hij zegt dat ook in een brief en biedt zijn verontschuldigingen aan. Ik neem aan dat dit een eenmalige vergissing was, die niet zal worden herhaald. Ik ben er overigens van overtuigd dat hier niet de minste kwade bedoeling achter zat. Gezien het bovenstaande, is voor mij - om het in parlementaire termen te zeggen - dit incident gesloten.
De omzendbrief over de bestuurstaalwetgeving heeft alleszins wel betrekking op de kerkfabrieken. Zowel in contacten met particulieren als in contacten met de overheden moeten ze in Vlaanderen het Nederlands hanteren. Het zijn publieke rechtspersonen die onder de controle vallen van de overheid. De Vlaamse Regering is bevoegd voor het toezicht op de kerkfabrieken. De Vlaamse plaatselijke kerk- of geloofsgemeenschappen gebruiken in hun contacten met de bestuurlijke overheid en in hun werking en de contacten met gelovigen en derden enkel de Nederlandse taal, behoudens wat door de liturgie is voorgeschreven en daardoor betrekking heeft op de uitoefening van de eredienst zelf. Dat kan dan Latijn zijn of Hebreeuws of een andere taal. Het lijkt me duidelijk dat de campagne-elementen zich situeren in de sfeer van de liturgie. Er zaten kaarsen bij met Ave Maria op, gebedsprentjes en banieren.
Ik vind het belangrijk dat de kardinaal zelf heeft gezegd dat men een vergissing heeft begaan en zijn verontschuldigingen aanbiedt. Daaruit blijkt ook dat er geen kwaad opzet in het spel is. Van onze kant is het dan ook mooi om mededogen en vergevingsbereidheid aan de dag te leggen en hoopvol uit te kijken naar de dag van morgen.
De voorzitter: De heer Demesmaeker heeft het woord.
De heer Mark Demesmaeker: Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is goed dat u het nog eens duidelijk hebt geschetst.
Het aartsbisdom zelf, als privaatrechterlijke vzw, is niet onderworpen aan de taalwetgeving. De plaatselijke kerkfabrieken wel. Ze zouden in de fout kunnen gaan.
Minister Marino Keulen: De kerkfabrieken moeten het altijd doen, terwijl het aartsbisdom, een privaatrechterlijke vzw, het moet doen in contact met de overheid, maar niet in contacten met particulieren.
De heer Mark Demesmaeker: Belangrijker is natuurlijk het principieel standpunt en ook het feit dat men - gelukkig - heeft ingezien dat men een fout heeft gemaakt. Zoals het ook in de Bijbel staat: "Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen."
De voorzitter: De heer Van Hauthem heeft het woord.
De heer Joris Van Hauthem: Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoord en voor de juridische verduidelijking. Ik denk dat het aartsbisdom wel heeft ingezien dat men een 'gaffe' heeft gedaan, om het in het Frans te zeggen, en dat men dit in de toekomst wellicht niet meer zal doen.
De voorzitter: Het incident is gesloten.