Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme Vergadering van 01/07/2008
Vraag om uitleg van de heer John Vrancken tot de heer Geert Bourgeois, Vlaams minister van Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media en Toerisme, over de politieke rol van Zuid-Afrika in de Organisatie van de landen van Zuidelijk Afrika
Vraag om uitleg van de heer John Vrancken tot de heer Geert Bourgeois, Vlaams minister van Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media en Toerisme, over de politieke situatie in Zimbabwe
De voorzitter: De heer Vrancken heeft het woord.
De heer John Vrancken: Mijnheer de voorzitter, de politieke situatie en de evolutie in Zuidelijk Afrika nopen ons tot enige reflectie en vragen aan de minister.
Na het einde van het vroegere regime werd het bij ons een ´politiek correcte verplichting´ om Zuid-Afrika te beschouwen als een modelstaat en als een voorbeeld van evenwicht voor heel de regio waarin dat land zich bevindt. De regering in Pretoria werd beschouwd als een voorbeeld van vrijheid, vrede en democratie in Afrika, en wordt als zodanig vandaag nog opgehemeld. Ondertussen blijkt dat dit beeld, dat ons vanuit een aantal hoeken opgedrongen werd, helemaal niet klopt en ik haal hier enkele feiten aan die de Zuid-Afrikaanse regering niet in het minst sieren.
In de Veiligheidsraad verwierp de Zuid-Afrikaanse regering een resolutie die het geweld tegen de burgerbevolking in Darfour veroordeelde. Mbeki vond het nodig de Soedanese leider met eerbied en egards te ontvangen. De president van Zuid-Afrika sluit bewust de ogen voor de schendingen van de mensenrechten in Angola, Zimbabwe en Namibië, en de ware pogrom die in zijn land tegen buitenlandse zwarten werd gevoerd, heeft hij pas na een week in het openbaar aan de kaak gesteld. Ondertussen worden er geen concrete en effectieve maatregelen genomen om deze uitingen van racisme te stoppen. Hij weigert zelfs in te gaan op vragen van de oppositie om vluchtelingenkampen op te zetten om de duizenden immigranten in onder te brengen.
We kunnen ook niet voorbijgaan aan de ware genocide die momenteel plaatsvindt onder de blanke boeren in de zogenaamde plaasmoorden. Het is duidelijk dat hier een overwegend blanke gemeenschap wordt geviseerd en systematisch wordt geterroriseerd, zonder dat de zwarte regering, nu al sinds 1994, enige structurele maatregel treft om hier paal en perk aan te stellen. Er zijn intussen meer dan 2.500 blanke boeren uitgemoord, wat op zich al een bijzondere impact heeft op de voedselproductie van het land. We weten allemaal dat Zuid-Afrika momenteel evolueert van een exporterende naar een importerende voedselproducent.
Ten laatste maar zeker niet in het minst is er de zeer merkwaardige houding van Zuid-Afrika ten opzichte van Zimbabwe. Iedereen weet dat het vroegere Rhodesië het zeer slecht stelt, en dit zowel op economisch en politiek vlak als op dat van de mensenrechten. Zuid-Afrika bleef echter blind voor deze diepe crisis. Er kwam nooit kritiek op president Mugabe, uitgenomen misschien enkele reacties van de voorbije dagen op de verkiezingen die er hebben plaatsgevonden en op het feit dat die werden vervalst. Dat hij zijn politieke tegenstanders martelt en vermoordt, wordt ook al door de vingers gezien. Integendeel, Mbeki voelde zich jaren partner van Mugabe in diens landhervormingspolitiek, die intussen heeft aangetoond dat het land een der grootste economische catastrofen ondergaat.
De organisatie van de landen van Zuidelijk Afrika heeft Mbeki gevraagd bemiddelaar te zijn tussen het Mugabe-regime en de oppositie. Nooit heeft Mbeki echter op enige wijze druk op Mugabe willen uitoefenen. Het is pas wanneer oppositieleider Tsvangirai heeft besloten om niet deel te nemen aan de tweede ronde van de presidentsverkiezingen en zijn toevlucht nam tot de Nederlandse ambassade, uit schrik voor zijn leven, dat Mbeki dictator Mugabe gevraagd heeft de democratische principes van verkiezingen te respecteren. Zuid-Afrika behoort tot de bevoorrechte partnerlanden voor de Vlaamse ontwikkelingssamenwerking en in die zin zal ik daar straks enkele vragen over stellen.
Ooit behoorde Zimbabwe, het toenmalige Rhodesië, als Engelse kolonie, tot een van de meest welvarende zwart-Afrikaanse landen. Bij de onafhankelijkheid van dit land kwam een zwarte president aan het hoofd van een overwegend zwarte regering. Deze president ontpopte zich later tot een van de meest gevreesde dictators van het zwarte continent. Hij terroriseerde niet alleen de blanke ex-kolonialen, maar haalde vooral de westerse media met de brutale opruiming van de sloppenwijken rond de hoofdstad. Terwijl hijzelf in een prachtig paleis, naar Europees 19e-eeuws model, in de grootste weelde vertoeft, stortte hij zijn onderdanen in de grootste armoede met een niet aflatende torenhoge inflatie.
Het toppunt van dictatoriaal regime werd bereikt bij het niet erkennen van de uitslag van de laatste presidentsverkiezingen, waarbij hij de oppositie op een gewelddadige manier de kop indrukte. Daarenboven verklaarde hij dat hij nooit zou wijken voor een mogelijke winnaar van deze verkiezingen. Dat heeft hij aangetoond met de gekende vaudeville bij de presidentsverkiezingen waarbij hij zich tot president liet kronen.
Hiervoor werd hij door de meeste westerse mogendheden bekritiseerd. Landen als de Verenigde Staten en Frankrijk hebben erop aangedrongen de verkiezingen alsnog op een democratische manier te organiseren, wat hij niet heeft gedaan. Eigenaardig in deze zaak is de hypocriete houding van de Verenigde Naties, die de verkiezingsuitslag in zekere zin lijken te hebben aanvaard.
Mijnheer de minister, bent u op de hoogte van de hoger aangehaalde feiten? Welke conclusies wilt u hieruit trekken in uw relaties met Zuid-Afrika? Gaat u deze problemen aankaarten bij uw volgend overleg met de Zuid-Afrikaanse overheid en in ondergeschikte orde - en uit zuivere humanitaire overwegingen - vragen aan de Zuid-Afrikaanse regering om de vluchtende migranten bescherming te bieden tegen de racistische agressors?
Mijnheer de minister, wilt u ook Vlaanderen op de wereldkaart zetten door de bezorgdheid vanuit Vlaanderen voor meer democratie in zuidelijk Afrika aan Mugabe mee te delen? Gaat u deze zaak desgevallend in het interministerieel overlegcomité brengen om bijkomend een gezamenlijk Belgisch standpunt in te nemen en dit naar Zimbabwe te communiceren? Ik denk dat u in federaal minister De Gucht wel een bondgenoot zult vinden.
De voorzitter: Minister Bourgeois heeft het woord.
Minister Geert Bourgeois: Ik ben uiteraard op de hoogte van de houding van Zuid-Afrika ten aanzien van de problemen in Ethiopië en Zimbabwe, en van de recente interne onlusten in Zuid-Afrika, waarvan vooral migranten het slachtoffer werden. Zuid-Afrika heeft op het Afrikaanse continent een bemiddelende en niet onverdienstelijke rol gespeeld in heel wat conflicten, zoals in de DRC (Democratische Republiek Congo), Ivoorkust en Burundi. Zo neemt het ook nog deel aan vredesmissies in Burundi en de DRC en stuurde het militair personeel naar de African Mission in Soedan. Gelet op het politieke isolement waarin Zuid-Afrika jarenlang heeft geleefd, is het actuele buitenlandse beleid van Zuid-Afrika sterk gebouwd op een multilaterale benadering, afgestemd met de landen van de regio en het continent.
De soms aarzelende posities van Zuid-Afrika weerspiegelen in die zin tot op zekere hoogte ook een gebrek aan overeenstemming tussen de landen van Afrika onderling. Deze houding komt geregeld in conflict met zijn engagement inzake de bevordering van de mensenrechten en de democratie op het continent. Dat is duidelijk het geval met de situatie in Darfoer waar Zuid-Afrika nalaat kritiek te leveren op de schending van de mensenrechten door het Khartoum-regime. Anderzijds wil Zuid-Afrika zijn vredesbevorderende rol in Darfoer wel opnemen en de VN-vredesmacht in Darfoer ondersteunen om de falende AMIS te vervangen.
Inzake Zimbabwe heeft president Mbeki tot nu toe de principes van de zachte en stille diplomatie gevolgd, en hij werd daarin gesteund door de SADEC-landen. Zoals geweten heeft hij met deze methode geen vooruitgang kunnen boeken. Omwille van het toenemende geweld in Zimbabwe hebben vooral de laatste weken een aantal regeringsleiders van de Southern African Development Community zich kritisch uitgelaten over de politieke crisis in Zimbabwe en het toenemende geweld. Ook het ANC bij monde van Jacob Zuma, de nieuwe verkozen president, aartsbisschop Desmond Tutu en oud-president Nelson Mandela kwamen vorige week met een duidelijk standpunt naar voren en veroordeelden het politieke geweld in Zimbabwe. Mandela heeft dat nog eens gedaan naar aanleiding van de viering voor zijn 90e verjaardag in Londen.
Wat betreft de recente onlusten in Zuid-Afrika, waarbij vooral migranten werden geviseerd, stel ik vast dat de Zuid-Afrikaanse overheid een reeks maatregelen heeft genomen om het xenofobe geweld te stoppen. Uiteindelijk werd Zuid-Afrika verplicht om veiligheidstroepen in te zetten, zoals we vernamen uit de media.
Er werden ook tijdelijke tentenkampen opgezet. De Zuid-Afrikaanse overheid heeft er steeds voor geopteerd de vluchtelingen zo snel mogelijk weer naar huis te kunnen laten gaan en heeft hiervoor de nodige beschermende maatregelen genomen die dit mogelijk moeten maken. Indien huizen van immigranten werden vernield, werd voor hen een tijdelijk onderkomen gezocht.
Ondanks de gekozen strategie van Zuid-Afrika ten opzichte van de problemen in Soedan en Zimbabwe, speelt Zuid-Afrika nog steeds een invloedrijke rol in Afrika en zal het dit blijven doen in de toekomst. Ook werkt het land actief aan een oplossing voor de migrantenproblematiek in eigen land. Er mag niet vergeten worden dat Zuid-Afrika migranten uit omringende landen altijd met open armen heeft ontvangen en dat het de meer dan 3 miljoen vluchtelingen uit Zimbabwe die om economische en politieke redenen het land uitvluchtten, een onderdak heeft geboden. Ik heb dan ook niet het gevoel dat de recente ongeregeldheden in Zuid-Afrika aanleiding zouden moeten geven tot allerlei conclusies in verband met onze relatie en samenwerking met Zuid-Afrika.
Het is niet uitgesloten dat in de komende maanden vertegenwoordigers van de Zuid-Afrikaanse regering een bezoek aan Vlaanderen zullen brengen, en ik zal de opgesomde problemen bij dergelijke gelegenheden zeker aankaarten. De laatste jaren heeft de EU verscheidene resoluties goedgekeurd die geweld tegen de burgerbevolking in Zimbabwe aanklaagden.
Vlaanderen deelt volmondig het standpunt van de EU over de politieke crisis, het geweld tegen de bevolking en het geweld tegen leden van de oppositie in Zimbabwe. Vlaanderen is vragende partij dat de EU in toenemende mate met één stem zou kunnen spreken in belangrijke internationale politieke kwesties. Om die reden zal het over deze kwestie niet zelf een officiële positie innemen en de wereld kond doen. Vlaanderen zal zijn stem blijven uitbrengen via de geëigende EU-kanalen. Dat betekent dat het via de geëigende kanalen en intrafederale ambtelijke co?rdinatiemechanismen, zoals het Directie-generaal Europese Zaken en Co?rdinatie (DGE), moet trachten in te werken op de formulering van de federale beleidsposities. Het is dan ook niet nodig daarvoor een interministeriële conferentie Buitenlands Beleid bijeen te laten roepen. De standpunten van Vlaanderen, van België en van de EU hierover lopen trouwens gelijk.
De voorzitter: De heer Vrancken heeft het woord.
De heer John Vrancken: Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is natuurlijk lovenswaardig dat Zuid-Afrika mee poogt bepaalde situaties in Zuidelijk Afrika op te lossen. Dat komt natuurlijk wel vrij ongeloofwaardig over als men ervan uitgaat dat het in eigen land de criminaliteit niet in de hand kan houden. Het kan ook het voedselprobleem niet oplossen of de plaasmoorden een halt toeroepen.
We zullen zien wat er volgt. Ik hoop dat u bij het mogelijk bezoek van de Zuid-Afrikaanse regering aan Vlaanderen de nodige accenten zult leggen in uw kritiek.
De voorzitter: Het incident is gesloten.