Commissie voor Leefmilieu en Natuur, Landbouw, Visserij en Plattelandsbeleid en Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed Vergadering van 24/04/2008
Vraag om uitleg van mevrouw Marleen Van den Eynde tot mevrouw Hilde Crevits, Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur, over de toename van de bruinerattenpopulatie
De voorzitter: Mevrouw Van den Eynde heeft het woord.
Mevrouw Marleen Van den Eynde: Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, in het verleden werden we reeds geconfronteerd met de negatieve gevolgen van een grote populatie muskusratten, die schade aanbrachten aan onze dijken. Ik verwijs naar de discussie over de dijkbreuk in Rijkevorsel. De bestrijding van de muskusrat blijkt positieve gevolgen te hebben, waardoor de muskusrattenpopulatie beheersbaar is.
Momenteel blijkt een overpopulatie aan bruine ratten voor problemen te zorgen. Deze bruine rat is ook niet zo'n aardig dier. Het kan eveneens schade aanbrengen aan taluds en oevers, ziekten veroorzaken, voedselvoorraden bevuilen en ziektekiemen overbrengen. Het is door de aanhoudende strijd tegen deze ratten dat de pest uit onze contreien is verdwenen.
Aangezien de rat niet stopt aan de gemeente- of provinciegrenzen is een goed gecoördineerde aanpak absoluut noodzakelijk. Vele gemeenten beschikken intussen over een rattenvanger; andere gemeenten die dit takenpakket niet door een personeelslid van de gemeente kunnen laten uitoefenen, doen een beroep op gespecialiseerde firma's.
Na rondvraag blijkt inderdaad dat het aantal muskusratten onder controle is, maar dat het aantal bruine ratten is toegenomen.
Mevrouw de minister, bent u van mening dat er momenteel een goed uitgebouwde en gecoördineerde aanpak inzake rattenbestrijding bestaat? Zo ja, waar baseert u zich op? Gaat het dan enkel over de bruine ratten of ook over de muskusratten? Kunt u met cijfers aantonen dat de bruinerattenpopulatie inderdaad sterk is toegenomen?
Momenteel maken veel gemeenten gebruik van fuiken en rattenvallen, maar ook van gif. Moet dat gif gratis beschikbaar zijn, en zo ja, bestaat er een lijst van de gifmiddelen die mogen worden gebruikt?
Wat is de stand van zaken in het onderzoek naar alternatieve bestrijdingsmiddelen tegen ratten?
Op welke manier worden de ratten preventief bestreden?
Bent u van mening dat burgers beter moeten worden geïnformeerd over de aanwezigheid van bruine ratten als gevolg van de aanwezigheid van kippenhokken, composthopen of vuilnisbakken? Moet er bijgevolg een preventiecampagne worden georganiseerd?
De heer Patrick Lachaert: Ik heb ook te kampen gehad met deze problematiek. Ik heb toen RATO vzw gecontacteerd. Zij hebben dat probleem vrij efficiënt verholpen. Na een à twee maanden waren alle ratten verdelgd.
De voorzitter: Minister Crevits heeft het woord.
Minister Hilde Crevits: De aanpak van de rattenbestrijding in Vlaanderen is momenteel goed uitgebouwd en gecoördineerd. De coördinatie van de muskusrattenbestrijding gebeurt door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Zij bestrijdt zelf de muskusratten langs alle waterwegen en eerste categorie onbevaarbare waterlopen. Daartoe heeft zij met de betrokken waterloop- en terreinbeheerders samenwerkingsovereenkomsten afgesloten.
Enkel in de provincies Oost- en West-Vlaanderen wordt de aanvullende muskusrattenbestrijding door de lokale besturen uitgevoerd. Dankzij deze aanpak is de muskusrattenpopulatie in Vlaanderen onder controle.
De bruinerattenbestrijding in Vlaanderen wordt gecoördineerd door de werkgroep 'bestrijding bruine rat'. In deze werkgroep zijn de provincies, de gemeenten, de VMM, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), het Agentschap Wegen en Verkeer en het Departement Landbouw en Visserij vertegenwoordigd. De werkgroep wordt voorgezeten door een provincie en geeft richtlijnen voor een efficiënte en verantwoorde bruinerattenbestrijding.
Het Vlaamse Gewest is in de samenwerkingsovereenkomst met de provincies 2008-2013 over de bruinerattenbestrijding overeengekomen: "De provincie werkt aan de aanpak van bestrijdingsrichtlijnen voor de bruine rat en communiceert daarover naar de gemeenten. De provincie rapporteert jaarlijks over haar activiteiten aan de werkgroep 'bestrijding bruine rat'. Deze werkgroep wordt door een provincie voorgezeten."
Op Vlaams niveau wordt intussen gewerkt aan een samenwerkingsscenario tussen de VMM en het Agentschap Wegen en Verkeer om ook de bruinerattenbestrijding langs de wegen in beheer bij het Agentschap Wegen en Verkeer te laten uitvoeren door de VMM. Dat zal in elk geval bijdragen tot een nog meer gecoördineerde aanpak van de bruinerattenbestrijding.
Ook in het draaiboek voor de afbouw van bestrijdingsmiddelen door openbare diensten, dat opgemaakt is door onze eigen diensten, zijn er richtlijnen voor de rattenbestrijding opgenomen.
De rattenbestrijders schatten de bruinerattenpopulatie in op basis van waargenomen sporen. De lokale besturen beoordelen de bruinerattenpopulatie eerder op basis van het aantal meldingen door particulieren. De rattenbestrijders van de VMM stellen op dit ogenblik geen significante stijging vast van bruinerattensporen langs de waterwegen en de eerste categorie onbevaarbare waterlopen waar zij de bestrijding uitvoeren.
In een aantal gemeenten blijkt het aantal meldingen door particulieren wel te zijn toegenomen. Dat zou kunnen wijzen op een toename van de populatie, maar de meldingen zijn niet altijd eenduidig en moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. In elk geval moeten de meldingen door de lokale rattenvangers zeker van nabij gevolgd worden en zij moeten dan de gepaste maatregelen treffen.
Mevrouw Van den Eynde, over de bestrijdingswijze en het vangmateriaal voor de muskusrat is tevens een Europese richtlijn in de maak. Voor de bruinerattenbestrijding mogen ook chemische middelen worden gebruikt. Een aantal gifstoffen voor de bestrijding van de bruine rat moeten goedgekeurd en erkend worden door het federaal ministerie van Volksgezondheid en Leefmilieu en door het ministerie van Landbouw. Ik verwijs ook naar de lijst van erkende producten, die is opgenomen in het draaiboek 'zonder is gezonder'.
Particulieren kunnen een aantal producten aanschaffen in de gewone handel, maar ze gebruiken die stoffen vrij zelden. Zij hebben geen speciale kennis, noch over knaagdieren, noch over de beste manier om die producten te gebruiken en al evenmin over de gevaren die ermee verbonden zijn. De etiketten van de producten zijn de enige bron van informatie voor gebruikers. De meeste mensen nemen ook geen specifieke voorzorgsmaatregelen voor de opslag ervan. Vandaar dat het niet raadzaam lijkt dat de gemeenten deze producten gratis aan hun inwoners aanbieden. De beste manier is volgens mij die waarbij de lokale rattenvangers de meldingen onderzoeken en aan de particulieren de nodige richtlijnen geven - juist om te vermijden dat allerlei producten soms op foute wijze gebruikt worden.
Geen enkel land is er tot nu toe in geslaagd de bruine rat volledig te verdringen. Als we blind en mateloos gebruik gaan maken van chemische bestrijdingsmiddelen zouden we sneller tot milieuproblemen kunnen komen. Er zijn op dit ogenblik geen haalbare alternatieven voor een chemische bestrijding om op korte tijd een ware rattenplaag te onderdrukken. Op plaatsen waar zeer grote aantallen ratten voorkomen, is het wegvangen met klemmen of fuiken van al deze dieren absoluut niet haalbaar. Een geïntegreerde bestrijding, waarbij door sanitaire en/of bouwtechnische maatregelen het leefmilieu van de bruine rat wordt beïnvloed, gecombineerd met het mechanisch wegvangen van kleine rattenpopulaties en het chemisch bestrijden van grotere populaties, blijkt op langere termijn veel efficiënter.
Op dit ogenblik zijn we een heel pak mogelijkheden aan het onderzoeken. Het is van belang dat we de populaties constant volgen en ingrijpen op de plaatsen waar ratten worden gesignaleerd.
De basisbehoeften voor de bruine rat zijn eten, drinken en onderkomen. Als we preventieve maatregelen nemen, moeten we ervoor zorgen dat ze niet gemakkelijk voedsel, water en onderdak vinden.
Mevrouw Van den Eynde, ik volg uw stelling dat we de mensen beter moeten informeren. Dat is absoluut juist. Het lijkt me dan ook zeer opportuun om aan de werkgroep 'bestrijding bruine rat' de opdracht te geven om via de gemeenten een informatiecampagne voor de mensen te organiseren en aan de gemeenten een aanpak voor te leggen voor het efficiënt opvolgen van de meldingen. Algemeen aan de mensen chemische producten geven, lijkt me een beetje gevaarlijk, maar een actieve communicatie, sensibilisering en de gemeenten beter begeleiden om de meldingen efficiënt aan te pakken, lijkt me raadzaam.
De voorzitter: Mevrouw Van den Eynde heeft het woord.
Mevrouw Marleen Van den Eynde: Mevrouw de minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik concludeer dat er volgens de VMM geen toename is van het aantal bruine ratten.
Er is wel een verplaatsing van het leefmilieu van de bruine rat door de toename van het aantal tuinvijvers. Hierdoor kan de rat evengoed gedijen in tuinen dan aan waterlopen.
U zegt geen voorstander te zijn van het gratis verspreiden van gif. Ik kan u daarin volgen, maar ik denk dat het wel moeten kunnen als de rattenbestrijder langs is geweest en het probleem heeft kunnen vaststellen. Ik heb zelf ook het probleem meegemaakt, vandaar dat ik me er wat in verdiept heb.
De gemeente speelt een belangrijke rol. De milieuambtenaar zei me dat hij een zinken emmer gebruikt, en sindsdien kunnen de ratten niet meer bij het afval en is er ook geen voorraad aan eten meer. Het is belangrijk dat we die boodschap meegeven aan de burgers via gemeentelijke contactbladen. We moeten een aantal elementen wegnemen. Ik zeg niet dat iedereen zijn vijver moet weghalen, maar we moeten ervoor zorgen dat er in de tuin geen voedselvoorraden aanwezig zijn voor de ratten, door simpel een zinken vuilnisbak te gebruiken.
Mevrouw de minister, ik denk toch dat het gratis verspreiden van gif moet kunnen. Als iedereen het zelf mag aanschaffen, ontstaat een janboel van verschillende giffen, waarvan we niet weten wat de effecten zullen zijn op de rat en andere dieren in de omgeving.
De heer Patrick Lachaert: Ik schaf me zelf ook gif aan. Men moet dat leggen met handschoenen aan, want de rat is een zeer slim dier en merkt dat. Als men het gif op één plaats legt en er ligt een dode rat, zullen de andere er niet meer komen.
Wat men mag verkopen, is heel streng gelimiteerd. Men mag dus niet doen wat men wil. Het grote probleem is het eten. Mensen houden kippen, met een voederbak met een voorraad eten die ook voor ratten bereikbaar is. Dat is het grote probleem.
De heer Frans Wymeersch: We moeten er ook rekening mee houden dat een rat een immuniteitssysteem opbouwt tegen de verschillende giffen. Men moet dus regelmatig eens veranderen.
De voorzitter: Het incident is gesloten.