Subcommissie voor Landbouw, Visserij en Plattelandsbeleid Vergadering van 12/04/2005
Vraag om uitleg van mevrouw Margriet Hermans tot de heer Yves Leterme, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid, over de preventie en bestrijding van de masboorder
De voorzitter: Aan de orde is de vraag om uitleg van mevrouw Hermans tot de heer Leterme, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid, over de preventie en bestrijding van de masboorder.
Mevrouw Hermans heeft het woord.
Mevrouw Margriet Hermans: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister-president, mijn vraag gaat over de preventie en bestrijding van de masboorder. Dat is niet een of ander geperverteerd individu, maar blijkbaar een geperverteerde insectensoort die sinds begin september 2004 enkele masvelden in Kampenhout, Kraainem en Steenokkerzeel teistert.
De Latijnse naam is Ostrinia nubilalis: de maswortelboorder. Het is een vlinderachtig insect dat behoort tot de familie van de lichtmotten. Het insect raakte waarschijnlijk via het internationale luchtverkeer in onze contreien. In de loop van de zomer legt het wijfje haar eieren in de wortels van de masplanten, die dienen als voedsel voor de larven. Hierdoor kan het plaaginsect tot 80 percent van de oogst vernietigen. Vooral percelen waarop minstens twee of drie jaar na elkaar mas wordt geteeld, zijn mogelijke kanshebbers om het insect te huisvesten.
Het International Centre of Insect Physiology and Ecology (ICIPE) laat weten dat er tegen deze masboorder veelbelovende biologische bestrijdingsmiddelen in ontwikkeling zijn, waardoor de schade enorm kan worden beperkt.
Het ICIPE concentreert zich op insectonderzoek waar mens, dier, plant en omgeving voordeel uit kunnen halen. Een combinatie van aantrekkende en afstotende planten kan de schade van de masboorder aanzienlijk doen afnemen.
Een van de meest veelbelovende planten is de zilverbladige desmodium, een vlinderbloemige plant die de masboorder afstoot en de bodem verrijkt met uit de lucht gefixeerde stikstof. Het plantje houdt de bodem ook vochtiger en beschermt de grond tegen erosie. Niets dan lof dus.
Het gebruik van bioregulatoren kan ook multifunctioneel zijn. Blijkbaar onderdrukt desmodium ook Striga-species, onkruid dat parasiteert op de wortels van mas. In masvelden met desmodium komt 40 keer minder Striga voor.
Een andere methode om de masboorder onder controle te houden, is biologische plaagbeheersing door middel van natuurlijke predatoren. In bepaalde landen komt de maswortelboorder in onschadelijke hoeveelheden voor omdat er een heel gamma van natuurlijke vijanden aanwezig is. Op basis hiervan hebben onderzoekers van het ICIPE een kleine wesp geselecteerd die eitjes legt in de larve van de masboorder, waarna die sterft. Hierdoor wordt de schade aan de masteelt met de helft verminderd.
We kunnen ons afvragen of de invoering van een voor onze contreien vreemd insect of organisme geen nefaste ecologische gevolgen kan hebben. Uit onderzoek van het foerageergedrag van de sluipwesp blijkt dat ze alleen larven van de boordersfamilie zoekt, die verscholen zitten in de stengels van grote gewassen als mas en grotere grassen. Er zijn geen andere insecten gevonden die hiervan schade ondervinden.
Mijnheer de minister, aangezien de landbouwers binnenkort hun activiteiten te velde zullen verhogen en de akkers zullen bezaaien, vraag ik u in hoeverre u op de hoogte bent van die problemen. Welke preventieve maatregelen kunt u nemen om de maswortelboorder te bestrijden? Kunt u bij de landbouwers rond de grote luchthavens het verbouwen van alternatieve teelten stimuleren, om zo een soort schutkring te vormen tegen dit plaagdier? Gebeurt er in Vlaanderen uitvoerig onderzoek naar bioregulatoren en biologische bestrijdingsmiddelen? Stimuleert u dergelijk onderzoek? Zo ja, kunt u een kosten-batenanalyse voorleggen? Moeten in samenspraak met federaal minister van Volksgezondheid Demotte geen stappen worden ondernomen om de controles op de invoer van zaden, gewassen en andere teelt- of voedingsproducten te versterken teneinde organismen te weren die een nefaste invloed kunnen hebben op onze teelten, fauna en flora?
De voorzitter: Minister-president Leterme heeft het woord.
Minister-president Yves Leterme: Mevrouw Hermans, u stelt me een vraag over de maswortelboorder en u verwijst daarbij naar de Latijnse naam Ostrinia nubilalis. Mijn adviseurs vertellen me dat dit de masstengelboorder is. De maswortelboorder is de Diabrotica virgifera. U hebt het over vlinders, die zich vooral richten op de stengel en minder op de wortel, vanwege hun voornamelijk bovengrondse activiteiten. De wortel wordt meer bedreigd door kevers. Mevrouw Hermans, we moeten het dus eerst eens worden dat we het hier hebben over de Diabrotica virgifera, de kever dus.
De bestrijding van die kever valt onder de bevoegdheid van het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid. Bij het FAVV werd een werkgroep Diabrotica opgericht en vanuit het beleidsdomein Landbouw zijn twee personen aangeduid om aan deze werkgroep deel te nemen.
Volgens onze gegevens werd de maswortelboorder voor de eerste maal vastgesteld in Vlaanderen in augustus 2003. Het FAVV stelde onmiddellijk een streng bestrijdingsplan op. Dit blijkt afdoende te werken want het probleem lijkt na 1 jaar bestrijding enigszins onder controle. In 2004 werden in het kader van de monitoring slechts 7 kevers gevonden tegenover 69 in 2003.
Vanaf 2005 wordt inzake bestrijding resoluut gekozen voor verplichte vruchtwisseling. In de aangetaste zones mag maximaal nmaal per 3 jaar mas worden geteeld op hetzelfde perceel. Ervaringen uit andere EU-lidstaten leren dat vruchtwisseling de beste bestrijdingsmaatregel vormt. Ook het feit dat op 4 van de 5 aangetaste percelen in de regio Zaventem in 2004 mas in monocultuur werd verbouwd, wijst in die richting.
Het bestrijdingsplan van het FAVV werd positief beoordeeld door de Europese instanties. Andere bestrijdingsmethoden zoals chemische bespuiting en zaaizaadontsmetting geven een onvoldoende resultaat en passen niet in de Europese regelgeving, die gericht is op de totale uitroeiing van dit schadelijk organisme.
Het instellen van een schutkring van bijvoorbeeld 5 kilometer met verbod op masteelt, rond de luchthaven van Zaventem, werd niet overwogen aangezien de landbouwers in deze regio reeds het volle gewicht van het huidige bestrijdingsplan torsen.
Binnen het Centrum voor Landbouwonderzoek departement Gewasbescherming, waar heel wat kennis aanwezig is inzake biologische bestrijding, onder andere met parasiterende aaltjes, wordt momenteel geen onderzoek inzake biologische bestrijding van de maswortelboorder overwogen. Dergelijke bestrijdingsmethoden zijn slechts relevant zodra een organisme goed is ingeburgerd en veelvuldig voorkomt. Bovendien passen ze veeleer in een gedoogbeleid waar men de aanwezigheid en schade van het organisme maximaal kan beperken, doch niet uitroeien. Voorlopig hopen we het diertje in Vlaanderen te kunnen uitroeien en zijn aanwezigheid niet te gedogen.
We moeten er ons van bewust zijn dat de maswortelboorder blijvende aandacht zal vragen. De dreiging is groot dat in de komende jaren nieuwe kevers zullen worden binnengebracht via het weg-, water- en luchtverkeer. De maswortelboorder is voor de masteelt een terrorist die steeds opnieuw en onverwacht kan opduiken. Blijvende monitoring zal noodzakelijk zijn als we nieuwe insecten tijdig willen opsporen.
Hoopvol hierbij is alleszins dat Belgi beschikt over het dichtste monitoringnetwerk van de EU. Ofschoon de bestrijding ervan een federale bevoegdheid is, zal ik niet nalaten om de kwestie, als die weer acuut zou zijn, opnieuw bij mijn federale collega aan te kaarten, gelet op de impact die het diertje op het landbouwbedrijf heeft.
De voorzitter: Mevrouw Hermans heeft het woord.
Mevrouw Margriet Hermans: Mijnheer de minister- president, waarschijnlijk gaat het inderdaad over de Diabrotica virgifera. Ik ben verheugd dat u ernstig reageert op deze dreiging en dat de verblijfsvergunning van dat beestje van alle kanten wordt bestreden.
De voorzitter: Het incident is gesloten.