Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media Vergadering van 09/12/2004
Vraag om uitleg van de heer Jos Stassen tot de heer Bert Anciaux, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel, over de toekomst van het Nieuw Circus te Gent
De voorzitter: Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Stassen tot de heer Anciaux, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel, over de toekomst van het Nieuw Circus te Gent.
De heer Stassen heeft het woord.
De heer Jos Stassen: Mijnheer de voorzitter, u zult zeker bevestigen dat Gent een belangrijke cultuurstad is. Dat bleek al vorige week, toen we het hadden over het SMAK. Nu eindigen we de vragen in deze commissie opnieuw met een onderdeel over Gent.
Gelieve me trouwens te verontschuldigen voor de fout in de schriftelijke versie van mijn vraag: het gaat over het Nieuw Circus-Garage Mahy, niet over het Circus Mahy. Het feit dat een dossier in de belangstelling komt, heeft vaak te maken met overheidsplannen met een gebouw. De vragen van vandaag bewijzen dat. Hoewel het dossier van de garage gemeentelijke materie is, zijn er twee belangrijke argumenten om het ook op Vlaams niveau te bekijken. Ten eerste is er de cultuurhistorische en architecturale waarde van het gebouw. Het is belangrijk dat niet alleen een stad zich daarover uitspreekt, ook een hogere overheid moet dit doen, en daarom moeten we dit debat voeren. Ten tweede is er het feit dat voor de locatie van de Garage Mahy al jaren andere plannen bestaan. Dan heb ik het over het Muziekforum.
De toestand van het gebouw heeft deels te maken met de manier waarop in Vlaanderen en in andere steden wordt omgegaan met modern architecturaal erfgoed. We slagen er niet altijd in daar op een goede manier mee om te gaan. Van het circus werd een garage gemaakt. Dat was een ondoordachte transformatie, en zeker geen teken van een goed beheer. Een en ander leidde tot sloopplannen.
Het circus is van belang. Het is een van de laatste stenen circussen in Vlaanderen, een van de eerste grote betonnen constructies in Gent en een unieke vertegenwoordiger van een bepaald type van cultuurarchitectuur. De boodschap in mijn vraag is dat men iets met dit gebouw zou doen, zonder dat men het moet afbreken. Toch pleit ik er niet voor om het gebouw zomaar te herstellen in zijn oorspronkelijke staat en het dan maar te laten staan, om binnen 50 jaar vast te stellen dat het alweer verwaarloosd is. Het is belangrijk en logisch dat de overheid erover nadenkt hoe gebouwen met een bepaalde architecturale waarde en een gebruik dat niet meer van deze tijd is, zoals die circusfunctie, moeten worden aangepakt en nieuwe functies kunnen krijgen, zodat die gebouwen duurzaam kunnen worden behouden en gebruikt.
Mijnheer de minister, het gaat hier over belangrijk cultureel erfgoed, met een mogelijke culturele nabestemming. Wat is de stand van zaken in dit dossier? Hoe beoordeelt u de architecturale waarde van dit gebouw? Hoe kan de Vlaamse Gemeenschap optreden om dat unieke erfgoed op een moderne wijze te bewaren? Neemt u initiatieven om een waardevolle oplossing te vinden voor dit dossier? Op welke wijze spelen de ontwikkelingen inzake het eventuele Muziekforum een rol in de discussie over de toekomst van het Nieuw Circus?
De voorzitter: De heer Deckmyn heeft het woord.
De heer Johan Deckmyn: Mijnheer de voorzitter, ik wil me graag grotendeels aansluiten bij de vraag van de heer Stassen. Ik had ook al vragen gesteld over dit onderwerp naar aanleiding van de bespreking van de beleidsnota. Men heeft me toen naar het debat over deze vraag verwezen.
Het betonnen circusgebouw staat eigenlijk al ruim 30 jaar leeg en is er inderdaad slecht aan toe. Als we nadenken over de toekomst van dit gebouw, moeten we ons niet, zoals de heer Stassen, afvragen of de beslissing over het Muziekforum een belangrijke rol speelt. Door de locatie aan de Waalse Krook zijn beide sites sowieso met elkaar verbonden. Het gebouw kreeg trouwens op de jongste Open Monumentendag ruim 5.000 bezoekers over de vloer, wat ook een belangrijk gegeven is in deze discussie.
Dit gebouw heeft onweerlegbaar een architecturale waarde. Toch moet ik erop wijzen dat het gebouw vanbinnen sterk uitgekleed is, zeker toen het een garage was, wat voor een aanzienlijke minderwaarde heeft gezorgd. Er waren inderdaad plannen om het circus af te breken. Door het massale protest is men echter voorlopig niet geneigd dit te doen. Er wordt gedacht aan een nieuwe bestemming, bijvoorbeeld een nieuwe bibliotheek. De huidige bibliotheek kampt immers met plaatsgebrek.
Ik wil even terugkomen op het artikel uit De Tijd van 25 november 2004, waar ik al naar verwees tijdens de bespreking over de beleidsnota. Na gesprekken met de sector heeft de journalist in kwestie gesuggereerd om nog verder te gaan en de dossiers van het circus en het Muziekforum aan een nieuw onderzoek te onderwerpen. Mijnheer de minister, ik had u onlangs een vraag gesteld over het Muziekforum. Er is sprake van uitstel tot februari. Misschien heeft dit element ook daartoe bijgedragen. Hebt u een dergelijke vraag gekregen om die zaken opnieuw te bekijken? Wat is uw standpunt inzake de koppeling van beide dossiers?
De voorzitter: De heer Roegiers heeft het woord.
De heer Jan Roegiers: Mijnheer de voorzitter, ook ik wil me graag aansluiten bij deze vraag. Dit gebouw heeft inderdaad een wat mythische status in Gent. Het is het oudste nog bestaande stenen circus in Vlaanderen, dat is ingepland in de oude stationsbuurt en de bijbehorende uitgaansbuurt in Gent. Het ligt vandaag op een indrukwekkende culturele as: van de Capitol langs de Vooruit en de Minard-schouwburg tot aan de Handelsbeurs en de Opera.
Het is een heel gekend gebouw, waarmee de Gentenaars een grote emotionele binding hebben. Dat hoeft geen verbazing te wekken. Oude Gentenaars kennen het van toen het nog een circus was. Het gebouw heeft immers niet alleen een architecturale, maar ook een historische waarde. Het dateert van de tijd dat de mensen nog geen betaald verlof hadden en hun vertier en ontspanning in eigen stad en streek moesten zoeken. Ook in dat licht is het een belangrijk relict.
De wat minder jonge Gentenaars van mijn generatie kenden het jarenlang als de Fiat-garage en de stalling van oldtimers. Voor jonge Gentenaars is het sinds 1978 een ruïne, vooral gekend om de lagen af. ches die dikker zijn dan de muren zelf. Hoewel, wie tegenwoordig naar 'Man bijt hond' kijkt, weet dat het gebouw daar wordt gebruikt als decor voor 'De kortste quiz' en de stoelendans die daar altijd moet gebeuren.
Het is een mooi en indrukwekkend gebouw. De vraag rijst wel welke mogelijkheden er nog zijn, gezien de huidige stand van zaken. Er zijn inderdaad kansen gemist, maar ik weet alleen niet of het de overheid is geweest die dat heeft gedaan. Het gebouw is jaren in privé-handen geweest.
Ik heb wat opzoekingwerk verricht: in Amiens was er een soortgelijk circus, het Cirque Jules Verne. Dat is nu volledig omgebouwd tot een vormingscentrum. Er zijn dus wel wat mogelijkheden om het gebouw te gebruiken. Ik vrees wel dat we hier te maken hebben met een achterhaalde discussie. Er zijn nog te veel vragen over de staat van het gebouw om te kunnen stellen dat het helemaal kan worden gerestaureerd. Het gebouw is ook niet beschermd, maar ligt wel in een beschermd stadsgezicht. Er zijn dus beperkingen.
Mijnheer de minister, ik heb dezelfde vragen als de heer Deckmyn. Bent u - om het in slecht Nederlands te zeggen - reeds gevat door een vraag van de stad om op de een of de andere manier samen te werken? Wat betekent voor u een eventuele koppeling tussen het forum en het Nieuw Circus? Komt er trouwens überhaupt nog een forum?
De voorzitter: De heer Marginet heeft het woord.
De heer Werner Marginet: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, geachte collega's, ik zal kort zijn. Het meeste is immers al gezegd door de vorige sprekers. Dit dossier heeft blijkbaar toch enige deining veroorzaakt. Op 1 december heb ik er trouwens een schriftelijke vraag over gesteld, blijkbaar aan de verkeerde minister.
Iedereen heeft zijn eigen visie over dit stuk cultureel erfgoed. Het stadsontwikkelingsbedrijf wil of wou het circus aankopen om het te slopen en er een zogenoemd economisch rendabel project voor in de plaats te zetten. Vier verenigingen hielden of houden het circus enkele uren per dag open voor het publiek. Het gebouw was een van de grote trekpleisters tijdens de Openmonumentendag. Samen met heel wat Vlamingen begrijpen de bezoekers niet waarom een dergelijk uniek gebouw tegen de vlakte zou moeten gaan.
Mijnheer de minister, naar verluidt zouden enkel nog de paardenstallen en enkele toegangspoorten de periode van de grote brand in de jaren twintig hebben overleefd. Mijn vraag is misschien achterhaald. Is het niet jammer dat het gebouw in het verleden niet werd beschermd? Op 10 oktober werd er in De Vooruit een debat gevoerd over het Nieuw Circus. Was daar een vertegenwoordiger van de Vlaamse Regering aanwezig? Zo ja, wat zijn dan de aanbevelingen of bevindingen die daar naar voren kwamen?
De voorzitter: Minister Anciaux heeft het woord.
Minister Bert Anciaux: Mijnheer de voorzitter, geachte leden, ik zal een voor mijn doen voorzichtig antwoord geven - een mens verandert immers. Ik wil geen valse illusies wekken, maar ik ben wel bekommerd om dit dossier.
De diensten Architectuur en Stedenbouw van de stad Gent onderzoeken momenteel of het haalbaar is de stedelijke bibliotheek onder te brengen in het circus. Deze idee koppelt een aantal dingen aan elkaar. Het administratief centrum aan het Zuid, vlakbij het circus, is te klein en heeft uitbreiding nodig, terwijl de bibliotheek ook te klein is. Als men het administratief centrum mee onderbrengt in de huidige bibliotheek aan het Zuid en die laatste verhuist naar het circus, dan lost men 2 - eigenlijk 3 - problemen op. Deze idee wordt door de stad Gent zelf vooropgesteld en onderzocht.
Over de architecturale waarde lopen de meningen sterk uiteen. Als ik mij baseer op een artikel van doctor Meganck, architectuurhistorica, dan is het gebouw van uitzonderlijk belang voor de architectuurgeschiedenis door zijn zeer zeldzaam bouwtype, is het tevens belangrijk voor de geschiedenis van constructie en techniek - onder andere de overkoepeling en het gebruik van metaal en glas - en, ten slotte, voor de geschiedenis van Gent als stad. Er zijn echter ook andere visies dan de hare.
In 1977 werd een spoedprocedure gestart tot bescherming van het gebied van het circus als monument. Deze bescherming werd echter afgezwakt naar een bescherming als 'stadsgezicht' voor de Minardschouwburg en omgeving. Bijgevolg is het zeer moeilijk een absolute uitspraak te doen over de architecturale kwaliteit van het gebouw. De discussie hierover loopt nog door.
Zoals u weet, is de bescherming en bewaring van onroerend erfgoed een zaak van de minister bevoegd voor Monumenten en Landschappen. Hij kan inschatten wat de waarde is van het gebouw en wat de gepaste beschermingsmaatregelen zijn.
In deze fase meen ik dat ik het initiatief moet laten aan de stad Gent en aan Monumenten en Landschappen om een oplossing te vinden voor dit dossier. Tot op heden heb ik ook nog geen vraag gekregen van de stad Gent om zelf een initiatief te nemen. Indien ik dat zou doen, gaat het om de invulling van het gebouw enerzijds en anderzijds om de mogelijke link met een nieuwe constructie, met name het forum of een groot architecturaal project.
Ik ben het dossier van het Muziekforum aan het onderzoeken en zal daarover eind januari, begin februari een beslissing nemen. Het voorliggende project omvat vooralsnog niet het circus. Niets belet om, afhankelijk van een positieve of negatieve beslissing over het forum, alsnog de mogelijke invulling van het circus te onderzoeken.
Het spijt me dat ik nog niet veel bijkomende informatie kan geven. Het project ligt me in ieder geval na aan het hart, onder andere omwille van de ondersteuning van Gent als cultuurstad.
De voorzitter: De heer Stassen heeft het woord.
De heer Jos Stassen: Mijnheer de minister, een voorzichtig antwoord kan ook duidelijk zijn. Ik had niet meer verwacht. Ik heb zelf geschetst op welke manier de Vlaamse Gemeenschap bevoegd is, het is echter vooral de stad Gent die verantwoordelijk is. Ik neem dan ook aan dat mijn collega's in de Gentse gemeenteraad het dossier nauwgezet zullen opvolgen.
Toch blijf ik vinden dat een moderne invulling van een dergelijk gebouw mogelijk is indien de stad Gent een beslissing zou nemen die in de richting van een cultureel gebruik ervan gaat.
De heer Dany Vandenbossche, voorzitter: Geachte collega's, ik begrijp de bezorgdheid om het gebouw. Het is echter wel vreemd dat er gedurende 30 jaar, toen het gebouw eigendom was van Mahy, niets werden gedaan. In die periode werd het gebouw helemaal ontmanteld, en er werden tonnen beton in gegoten. Het was niet beschermd, en de overheid kon op dat moment dan ook niet optreden. Als ik het goed heb begrepen, is de akte nog niet verleden.
Het incident is gesloten.