Commissie voor Binnenlandse Aangelegenheden, Bestuurszaken, Institutionele en Bestuurlijke Hervorming en Decreetsevaluatie Vergadering van 23/11/2004
Vraag om uitleg van de heer Johan Sauwens tot de heer Yves Leterme, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid, over de verdere implementatie van het project Beter Bestuurlijk Beleid
De voorzitter: Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Sauwens tot de heer Leterme, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid, over de verdere implementatie van het project Beter Bestuurlijk Beleid.
De heer Sauwens heeft het woord.
De heer Johan Sauwens: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister-president, ik stel deze vraag omdat de Vlaamse ambtenaren en een deel van het werkveld zich regelmatig vragen stellen.
Het project Beter Bestuurlijk Beleid startte een vijftal jaar geleden als een breed hervormingstraject. Ondertussen zijn drie basisdecreten goedgekeurd: het kaderdecreet bestuurlijk beleid, het decreet op de strategische adviesraden en het comptabiliteitsdecreet.
In uitvoering van het kaderdecreet bestuurlijk beleid werden een hele reeks intern of extern verzelfstandigde agentschappen opgericht. Onze fractie, ook al zaten we in de oppositie, heeft zich nooit uitgesproken tegen de plannen. We konden ons vinden in de hervorming omwille van de algemene uitgangspunten: de wil om te responsabiliseren, de een-op-een-relatie, de indeling in homogene beleidsdomeinen, de afslanking van de kabinetten en de aanpassing van de wet van '54 op de controle van de openbare instellingen.
Het regeerakkoord stelt dat dit hervormingstraject, in overleg met de ambtenaren, zal worden uitgevoerd met respect voor de principes van het kaderdecreet bestuurlijk beleid. Het regeerakkoord stelt ook een vrij strakke timing voorop: de beleidsdomeinen die in al hun onderdelen operationeel zijn, zullen in werking treden op 1 januari 2005; de andere beleidsdomeinen zullen volgen op 1 januari 2006.
Er is een probleem met de IVA's met rechtspersoonlijkheid. Mevrouw Van Hecke heeft de vorige legislatuur in deze commissie een lange kruistocht gevoerd tegen de IVA's en heeft een aantal juridische argumenten ontwikkeld. Intussen is ook duidelijk geworden dat de IVA's met rechtspersoonlijkheid een belangrijke budgettaire weerslag hebben, omwille van de herschikking van personeelsstatuten. In het regeerakkoord staat dat de beslissing om rechtspersoonlijkheid te geven, zal worden herzien.
Mijnheer de minister-president, de eerste beslissing die de regering heeft genomen - u moet zich niet aangevallen voelen, want ik heb dat vroeger nog meegemaakt -, stond haaks op het regeerakkoord. Bij de samenstelling van de regering en de verdeling van de bevoegdheden werd weinig rekening gehouden met de voorgestelde homogene beleidsdomeinen.
Op 15 oktober heeft de Vlaamse Regering beslist een ministerieel comité met betrekking tot de implementatie van de bestuurlijke hervormingen op te richten, waarschijnlijk met de overweging dat een breed project moet worden gesteund door de regering en niet enkel mag worden overgelaten aan de minister van Bestuurszaken. Dit ministerieel comité moet de hervorming en de concrete uitvoering opvolgen.
Het is een omslachtig geheel dat vrij veel overleg vraagt en waarbij duizenden mensen betrokken zijn. Mijnheer de minister-president, zal de timing worden gehaald? Welke beleidsdomeinen zullen op 1 januari 2005 in werking treden?
Wat zijn de argumenten om de indeling in 13 beleidsdomeinen niet te volgen? Welke criteria zullen worden gehanteerd om nieuwe beleidsdomeinen af te bakenen? Is het mogelijk dat het aantal homogene beleidsdomeinen kan worden uitgebreid?
Mijnheer de voorzitter, ik herinner me de discussie van vier jaar geleden.
De voorzitter: Ik heb gelijk gekregen.
De heer Johan Sauwens: Het is de vraag wat het beste is voor Vlaanderen.
De voorzitter: Ik wist dat daar niet voor gekozen zou worden.
De heer Johan Sauwens: We zullen later deze discussie verder voeren.
Mijnheer de minister-president, welke gevolgen heeft de mogelijke aanpassing van de beleidsdomeinen op de oprichting van de strategische adviesraden? Zal het principe van een strategische adviesraad per beleidsdomein worden gehandhaafd?
Zijn er reeds initiatieven genomen in verband met de IVA's met rechtspersoonlijkheid, om eventueel een andere vorm van verzelfstandiging te zoeken?
Mijnheer de minister-president, kunt u duidelijkheid verschaffen over de budgettaire impact van de BBB-operatie?
In het parlement, maar vooral binnen de administratie zijn er hevige voor- en tegenstanders van deze hervorming. De vorige regering heeft een beslissing genomen, en het nieuwe regeerakkoord sluit zich aan bij deze principes en wil het project voortzetten. Degenen die de hele operatie op dit ogenblik nog in vraag stellen, bewijzen Vlaanderen geen dienst. Er is veel communicatie georganiseerd, zowel naar topambtenaren, het werkveld als alle betrokken medewerkers.
Het zou goed zijn dat de regering zo snel mogelijk duidelijkheid verschaft en de operatie BBB in een hogere versnelling zet. Het beleid moet gericht zijn op grotere klantvriendelijkheid en efficiënter bestuur in Vlaanderen.
De voorzitter: Minister-president Leterme heeft het woord.
Minister-president Yves Leterme: Mijnheer de voorzitter, geachte leden, uit de documenten blijkt dat de heer Sauwens reeds jaren een bijzondere belangstelling aan de dag legt voor de goede werking van de overheid en de modernisering van de structuren van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en van de VOI's. Ik dank hem voor zijn vraag.
Mijnheer Sauwens, in het regeerakkoord staan geen loze zaken. We scharen ons achter de BBB-hervorming. De Vlaamse Regering zal die hervorming uitvoeren. Ze is een van de belangrijkste wegen om de klantvriendelijkheid en een aantal andere doelstellingen van ons beleid inzake de werking van de overheidsadministratie waar te maken.
Er zijn twee elementen die ons hebben aangezet tot een herstructurering van de procedure. De eerste is de absolute zekerheid inzake het draagvlak, ook binnen de administratie, over bepaalde opties die zouden worden genomen. Op 22 oktober 2004 hebben we beslist om een paritair comité van ambtenaren-generaal te vormen met vertegenwoordigers van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de VOI's. Daarnaast wil ik absolute duidelijkheid over de budgettaire impact vooraleer ik echt ter zake kan komen. Het gaat daarbij zowel om de eenmalige als de structurele uitgaven, de verloning, vragen om een bijkomende versterking van de administratie, de hervorming van Orafin. Daarover doen een aantal cijfers de ronde, onder andere over de extra uitgaven die zouden samenhangen met het comptabiliteitsdecreet. Die twee elementen hebben ertoe geleid dat de Vlaamse Regering heeft beslist de procedure aan te passen, zodat op die punten een overzichtelijk antwoord kan worden gegeven.
Mijnheer Sauwens, we zullen de timing respecteren. Op 1 januari 2005 zal er echter nog geen enkel beleidsdomein volwaardig volgens het BBB in werking treden. Aan een aantal beleidsoverschrijdende en specifieke randvoorwaarden zal op dat moment nog niet voldaan zijn. We zijn wel vast van plan om de einddatum - 1 januari 2006 - te respecteren.
Bij de vorming van de Vlaamse Regering had ik twee grote doelstellingen voor ogen. De regering zou tien leden bevatten en geen elf. Dat was niet evident. Uiteindelijk heb ik mijn slag thuisgehaald. Daarnaast heb ik geprobeerd om in belangrijke mate rekening te houden met de indeling in beleidsdomeinen. Als de huidige verdeling wordt getoetst aan hetgeen was vooropgezet, zult u zien dat acht van de dertien beleidsdomeinen in een een-op-een-relatie herkenbaar zijn. Ik geef toe dat dit niet perfect gelukt is. Dit heeft te maken met evenwichten in de coalitie, waarin vijf politieke partijen zitten en drie kartels zitten. Er spelen ambities inzake bevoegdheidsdomeinen, zowel op het domein van de betrokken partijen als op dat van de betrokken titularissen. Soms zijn die moeilijk inpasbaar in de vooropgestelde indeling. Dit heeft geleid tot een politieke arbitrage, waarbij niet volledig rekening kon worden gehouden met de indeling in dertien beleidsdomeinen. We zullen die indeling aanpassen op 3 december 2004. Ik vermoed dat die niet zo verschillend zal zijn. Er zullen een aantal beperkte herschikkingen gebeuren.
Mijnheer Sauwens, wat de criteria betreft om de beleidsdomeinen af te bakenen, weet u beter dan ikzelf dat het kaderdecreet BBB bepaalt dat de Vlaamse Regering effectief die homogene beleidsdomeinen vaststelt als basis voor de indeling van de organisatiestructuur van de Vlaamse administratie. We zullen een evaluatie doen om na te gaan of die dertien beleidsdomeinen behouden kunnen worden.
De evaluatie zal gebeuren aan de hand van drie principes. Er wordt gekeken naar de homogeniteit van de beleidsdomeinen. Door het streven naar de een-op-een-relatie zijn er een aantal ministeriële portefeuilles die een zekere mate van heterogeniteit vertonen. Toch trachten we die homogeniteit zo herkenbaar mogelijk uit de hervorming te halen. Daarnaast is het de bedoeling dat de één-op-één-relatie tussen het politieke en administratieve niveau zo veel mogelijk wordt benaderd. Agentschappen moeten eenduidig worden aangestuurd. Ten slotte moeten de overheadkosten worden beheerst, vooral die die zijn verbonden aan de managementondersteunende diensten. Het besluit van 7 mei 2004 moet door de Vlaamse Regering nog worden bevestigd. Op 3 december zullen we dat werk doen aan de hand van voorgaande criteria.
De mogelijkheid bestaat dat de homogene bevoegdheidsdomeinen worden uitgebreid. De voorbereidende werkzaamheden laten uitschijnen dat dit vermoedelijk in zeer beperkte mate zal gebeuren.
Werden er initiatieven genomen om de IVA's met rechtspersoonlijkheid een andere vorm van verzelfstandiging te geven? Dat is nog niet gebeurd. Dat heeft te maken met het feit dat de precieze budgettaire implicaties van het BBB nog niet bekend zijn. Ik heb daarover cijfers per IVA opgevraagd. Voor elk IVA wordt ook onderzocht of de rechtspersoonlijkheid nodig is voor de goede werking ervan. Dat laatste gebeurt in samenwerking met de voor elke IVA bevoegde minister. Er moet duidelijkheid komen. Maar als we extra pensioenuitgaven kunnen vermijden door andere vormen van verzelfstandiging uit te werken, dan zullen we dat zeker doen.
Een eerste raming van de budgettaire impact van het BBB is op 23 april 2004 door de administratie afgeleverd. Voor de eenmalige uitgaven komt men uit op iets meer dan 60 miljoen euro, voor de recurrente uitgaven ongeveer 25 miljoen euro. Uit onderzoek is gebleken dat de ramingen behoorlijk ruw zijn, en vatbaar zijn voor discussie. Volgens Orafin bedraagt de foutmarge enkele tientallen miljoenen euro's. Dit onderzoek wordt nu nader onderzocht. Het is de bedoeling om het BBB op een budgettair neutrale wijze door te voeren. Dat is voor mij erg belangrijk. We zullen slechts starten als daarover zekerheid bestaat. Het heeft me overigens een beetje verwonderd dat deze doelstelling nog niet helemaal is verworven.
De voorzitter: De heer Sauwens heeft het woord.
De heer Johan Sauwens: Hoe overlegt men met de administratie? Er heerst nogal wat onrust.
De voorzitter: Minister-president Leterme heeft het woord.
Minister-president Yves Leterme: De onrust is begrijpelijk, maar niet nodig. We kiezen voluit voor het BBB. Wel gaan we voorzichtig te werk, zowel inzake de administratieve aanpak als wat de budgettaire impact betreft. Op 22 oktober is een ministerieel comité opgericht dat in samenspraak met het paritair samengesteld comité van ambtenarengeneraal zal optreden. De top van de administratie is dus bij de zaak betrokken. Op de volgende vergadering van het sectorcomité zal het BBB worden geagendeerd. Ik vermoed dat we de komende weken een aantal beslissingen kunnen nemen. 3 december is een eerste belangrijke datum. In de loop van de maand december zal reeds veel duidelijkheid worden verschaft.
De voorzitter: Het incident is gesloten.