Plenaire Vergadering van 17/02/2004
Vraag om uitleg van de heer André Moreau tot mevrouw Patricia Ceysens, Vlaams minister van Economie, Buitenlands Beleid en E-government, over de mensenrechtensituatie in Turkije
De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Moreau tot mevrouw Ceysens, Vlaams minister van Economie, Buitenlands Beleid en E-government, over de mensenrechtensituatie in Turkije.
De heer Moreau heeft het woord.
De heer André Moreau : Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, collega's, tijdens de bespreking van de begroting 2004 in december 2003 zei ik in de plenaire vergadering onder meer het volgende over de mensenrechtensituatie in Turkije : 'Turkije werd door de Europese Raad van Helsinki in december 1999 formeel erkend als kandidaat-lidstaat, maar werd nog niet klaar bevonden om toetredingsonderhandelingen aan te vatten.
Natuurlijk stelt u zich de vraag waarom. Bepaalde basisrechten en -vrijheden worden in dat land nog steeds beknot. Er zijn nog steeds problemen zoals corruptie, mensenhandel, mishandelingen en martelpraktijken. De mensenrechten worden er nog steeds met de voeten getreden. Het niet-respecteren of het onvoldoende respecteren van de mensenrechten in Turkije wil ik illustreren aan de hand van de slechte behandeling van de Koerden als minderheidsgroep in dit land. Ik benadruk onmiddellijk dat ik niet kom pleiten voor de Koerden en tegen de Turken, want dat doe ik absoluut niet, maar ik moet een minderheidsgroep aanhalen.
De Koerden strijden al eeuwen voor hun rechten, maar worden vrij hard en meestal weinig of onvoldoende menselijk aangepakt. Al te veel Koerden worden in dit islamitische land geïntimideerd, weggepest, opgepakt, opgesloten en vaak inhumaan behandeld. De mensenrechten worden door de Turkse verantwoordelijken al te vaak geschonden. Normaal zouden de mensenrechten volledig moeten worden gerespecteerd, maar dat is in Turkije zeker niet het geval.
Het respecteren van de mensenrechten is een fundamentele vereiste voor toetreding tot de EU. De zogenaamde criteria van Kopenhagen zijn ultieme vereisten waaraan moet worden voldaan om lid te worden van de EU. Een aantal van deze criteria zijn het respect voor de rechtsstaat en de democratische spelregels, de vrijheid van meningsuiting, de persvrijheid, de bescherming van de minderheden, enzovoort.
Ik dring er bij de Vlaamse regering en het Vlaams Parlement op aan dat iedereen waakzaam zou blijven inzake het EU-lidmaatschap van Turkije. Het mag niet worden goedgekeurd zolang de mensenrechten worden geschonden. Elk toetredingsverdrag moet in België ook door het Vlaams Parlement worden goedgekeurd. Vlaanderen mag geen toegevingen doen op het vlak van het respect voor de fundamentele waarden. Dit geldt niet enkel voor Turkije, maar ook voor andere, toekomstige kandidaat-lidstaten.'
Tijdens de periode 1984-1999 voerde het Turkse leger een gewapende strijd tegen de PKK-organisatie van Abdullah Öcalan in het zuidoosten van Turkije. In die 15 jaar werden volgens mensenrechtenverenigingen 4.000 dorpen platgebrand. Als reden werd opgegeven dat ze PKK-rebellen huisvestten. Volgens Human Rights Watch zou ongeveer 1 miljoen Koerden het slachtoffer zijn geworden van het conflict. Het gaat daarbij om lichamelijke verwondingen, schade aan vee, oogst, enzovoort.
In totaal vielen er in deze 15 jaar durende oorlog bijna 40.000 doden, Turkse soldaten maar vooral Koerdische burgers en PKK-leden en -strijders. Om de problematiek van de Koerden toch enigszins genuanceerd in kaart te brengen moet ik ook zeggen dat het Koerdisch verzet in de ogen van de Turkse overheid als puur terrorisme wordt beschouwd. Wat door de Koerdische leiders wordt aanzien als verantwoorde zelfverdediging, was voor de Turkse overheid totaal onaanvaardbaar en onwettelijk. Beide partijen hadden dus duidelijk een andere perceptie van de zaak. Hun standpunt was verschillend. Vlaanderen moet steeds waakzaam zijn bij de verdere uitbreiding van de Europese Unie.
Mevrouw de minister, nadat ik mijn vraag om uitleg had ingediend, is mijn frank gevallen. Ik heb met een aantal parlementsleden gesproken. Mijn tweede vraag is eigenlijk een zaak voor het Bureau van het parlement. Ik hoop toch dat u hierover uw mening zult geven.
Mevrouw de minister, Turkije is geen lid van de EU, maar wel van de Raad van Europa en van de NAVO. Kunnen er in deze context voor de burgerlijke slachtoffers die niets met het gewapend conflict te maken hadden, schadevergoedingen worden afgedwongen bij de Turkse staat?
De tweede vraag is eigenlijk niet aan u gericht. Kan er vanuit de deelstaat Vlaanderen al dan niet concrete politieke actie worden gevoerd met betrekking tot de verdediging van de mensenrechten in Turkije? Kan een parlementaire werkgroep de huidige situatie van de Koerden en van eventuele andere onderdrukte etnische minderheden ter plaatse onderzoeken? Mijnheer Hostekint, ik weet al op voorhand dat u daar een voorstander van bent.
De voorzitter : Minister Ceysens heeft het woord.
Minister Patricia Ceysens : Mijnheer de voorzitter, geachte leden, de eerste vraag gaat over de mogelijkheid een schadevergoeding af te dwingen bij de Turkse staat. Mijnheer Moreau, als mogelijke verantwoordingsgrond voor deze schadevergoedingen verwees u naar het lidmaatschap van Turkije bij de Raad van Europa en de NAVO. Een rechtsgrond voor dergelijke eisen is terug te vinden in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Turkije ondertekende en ratificeerde het Europees Verdrag inzake de bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, evenals het eerste protocol bij dit verdrag. Het land is door beide gebonden sinds 18 mei 1954. Turkije keurde ook de amenderingen van dit verdrag goed, waardoor individuen toegang krijgen tot het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, op voorwaarde dat de interne rechtsmiddelen zijn uitgeput.
Artikel 1 van het eerste protocol bevat een bescherming op het recht van eigendom. Indien dit recht in het kader van de Turkse interventies wordt geschonden, kunnen de benadeelden een geding aanspannen tegen Turkije, op voorwaarde dat ze de eventuele beroepsmogelijkheden in Turkije hebben uitgeput. Als men een procedure voor het Europees Hof van de Rechten van de Mens wil voeren, is het van belang om aan de gestelde voorwaarden te voldoen. Een verzoekschrift kan zowel door een andere verdragsluitende staat als door een natuurlijke persoon of niet-gouvernementele organisatie worden ingediend. Turkije heeft het individueel klachtrecht erkend in 1987.
Om ontvankelijk te zijn moet een eis aan de volgende vier voorwaarden voldoen. Alle nationale rechtsmiddelen moeten uitgeput zijn. Het verzoekschrift moet ingediend zijn binnen een termijn van 6 maanden te rekenen vanaf de datum van de definitieve nationale beslissing. Het verzoek mag niet anoniem zijn of in wezen gelijk zijn aan een zaak die al door het Hof is onderzocht of die aan een andere internationale instantie voor onderzoek of regeling is voorgelegd en er geen nieuwe feiten zijn. Het verzoekschrift mag niet kennelijk ongegrond zijn of misbruik van recht inhouden of strijdig zijn met de bepalingen van het verdrag of de protocollen.
Het is belangrijk te vermelden dat een schadevergoeding slechts wordt toegekend door het Hof als er een schending is van het verdrag en de protocollen en het intern recht van de veroordeelde staat slechts een gedeeltelijk rechtsherstel toelaat. In het verleden is Turkije reeds meerdere keren veroordeeld door het Hof, ondermeer in zaken die verband houden met het conflict met de Koerdische minderheid. In recente zaken, Ates versus Turkije van 22 april 2003 en Dilek versus Turkije 17 juni 2003, ging Turkije bijvoorbeeld akkoord met een minnelijke schikking voor het vergoeden van schade veroorzaakt door veiligheidstroepen in het Koerdisch gebied.
Mijnheer Moreau, u hebt uw tweede vraag ingetrokken omdat het mij niet toekomt om me uit te spreken over de vraag naar een missie van het Vlaams Parlement.
De voorzitter : De heer Moreau heeft het woord.
De heer André Moreau : Mevrouw de minister, ik dank u voor uw klaar en duidelijk antwoord.
De voorzitter : Ik kan me aansluiten bij het antwoord van de minister. Mijnheer Moreau, het proces voor toetreding tot de Europese Unie is een gescheiden weg van diegene die te maken heeft met de commitments en de engagementen van Turkije als lid van de Raad van Europa sedert 1949. Die twee moeten onderscheiden worden. Uiteraard houden de politieke criteria van Kopenhagen, die de basis vormen voor de toetreding, verband met de rechtsstaat, met de mensenrechten, met de fundamentele rechten, met de democratische instellingen en met de organisatie van de Turkse staat. Ze hebben een invloed op elkaar.
We hebben het rapport afgerond. Zelf ben ik rapporteur voor Turkije voor de Raad van Europa. We zullen dit behandelen in de commissie op 3 maart en het zal in de plenaire vergadering van eind april worden voorgelegd. We zullen een voorstel van resolutie en een voorstel van aanbeveling indienen bij het comité van ministers om aan te geven in welke mate Turkije de commitments en engagementen die voortspruiten uit het lidmaatschap honoreert. Ik wil dit na behandeling in de commissie, met gesloten deuren, ter beschikking stellen in de plenaire vergadering.
In een zaak van een Turkse onderdane van Noord-Cyprus wier eigendommen door het probleem van de scheiding sedert 1974 genaast waren, heeft Turkije uiteindelijk in november 2003 uitvoering gegeven aan het arrest dat was uitgesproken. Het is evident dat Turkije na de uitputting van het interne recht moet voldoen aan schendingen die zijn gebeurd op basis van de engagementen die zijn aangegaan. Hier moet vanzelfsprekend over gewaakt worden.
Mijnheer Moreau, wat betreft uw tweede vraag, die u hebt ingetrokken, is het evident dat een minister niet moet oordelen over wat we doen met een dergelijke werkgroep. Dit zal zeker een onderdeel vormen van de politieke discussie de komende maanden in het licht van het rapport dat de Europese Commissie eind september indient met het oog op de top, onder Nederlands voorzitterschap, op het einde van het jaar over het al of niet openen van de onderhandelingen met Turkije over het lidmaatschap.
Het incident is gesloten.