Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gelijke Kansen Vergadering van 20/03/2003
Vraag om uitleg van mevrouw Trees Merckx-Van Goey tot mevrouw Mieke Vogels, Vlaams minister van Welzijn, Gezondheid, Gelijke Kansen en Ontwikkelingssamenwerking, over de resultaten van een recent Nederlands onderzoek naar alcoholpops
De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van mevrouw Merckx tot mevrouw Vogels, Vlaams minister van Welzijn, Gezondheid, Gelijke Kansen en Ontwikkelingssamenwerking, over de resultaten van een recent Nederlands onderzoek naar alcoholpops.
Mevrouw Merckx heeft het woord.
Mevrouw Trees Merckx-Van Goey : Mevrouw de voorzitter, mevrouw de minister, al onze vragen om uitleg hebben de bedoeling om de regering te controleren en min of meer belangrijke zaken ter bespreking voor te leggen. Dat lijkt allemaal onbelangrijk op een dag dat de oorlog begint. Het speelt allicht in het hoofd van iedereen vandaag, zeker omdat we weten welke effecten dit kan hebben op kinderen. Zelfs al gebeurt het ver van ons bed, we mogen die effecten niet onderschatten. Vanuit een commissie die begaan is met het welzijn en de gezondheid van iedereen, lijkt het me gepast om daarvoor aandacht te vragen van onze collega's.
Mevrouw de minister, alcoholpops zijn populair bij jongeren. Ze versnellen de alcoholopname in het bloed en maken sneller dronken. Dat heeft een recent Nederlands onderzoek vastgesteld. Dat werd uitgevoerd door het Meander Medisch Centrum in Amersfoort, nadat was vastgesteld dat jongeren sneller aangeschoten leken. De precieze relatie tussen het drinken van mix-drankjes en het promille alcohol in het bloed werd onderzocht. Ook bij Belgische jongeren vallen die zoete drankjes erg in de smaak.
Het is ontstellend dat jongeren een half uur na het drinken van 3 flesjes Bacardi Breezer 0,8 tot 1,1 promille alcohol in het bloed hadden. Degenen die ongezoete alcohol hadden gedronken, tekenden slechts 0,45 tot 0,6 promille op. Blijkbaar leidt het drinken van de breezers tot een alcoholopname die bijna dubbel zo hoog is als na het drinken van ongezoete alcohol.
Een mogelijke oorzaak is de combinatie van suiker met bepaalde zuren. De onderzoekers waarschuwen dan ook voor de gevaren van het drinken van alcoholpops, omdat ze smaken naar limonade en leiden tot een onverwachte en soms gevaarlijk hoge alcoholopname. Dit geldt zowel voor volwassenen als jongeren, maar omdat het drankje zo goed op limonade lijkt is het risico vooral groot voor jongeren en kinderen. Ze zijn kleiner en hebben dus minder lichaamsgewicht. Ze hebben ook niet de indruk dat ze alcohol drinken. Uit het onderzoek is gebleken dat meisjes nog meer risico lopen.
De VAD heeft in 2000 en 2001 een onderzoek uitgevoerd. Er werd eveneens een stijgende populariteit vastgesteld. Dat is een van de verklaringen voor de stijging van het wekelijks alcoholgebruik bij jongeren in die periode. In 2001 zou in vergelijking met 1999 tweemaal zoveel jongeren wekelijks alcohol drinken. Dat zou te wijten zijn aan het stijgend gebruik van alcoholpops.
Die VAD-studie gaf een stijging aan van 15 naar 31 percent bij 15-jarigen. Bij 18-jarigen drinkt al meer dan de helft wekelijks alcohol tegenover 35 percent in 1999. Ongeveer 14 percent van de 12- en 13-jarigen zou wekelijks alcohol drinken. De Sleutel stelt vast dat 11 percent van de jongeren vóór of zelfs tijdens de schooluren drinkt. Bij onze noorderburen steeg de verkoop van breezers van 4 miljoen liter naar liefst 28 miljoen liter. De producenten verdienen daar blijkbaar een en ander mee.
Intussen heb ik vernomen dat de heer Verfaillie, die ook burgemeester is, bij gemeenteverordening de verkoop van alcoholhoudende dranken in automaten heeft verboden. De verordening is echter door de voogdijoverheid vernietigd omwille van gebrek aan bevoegdheid.
Vervolgens hebben de senatoren een wetsvoorstel ingediend, dat voorzag in een uitbreiding van artikel 13 van een wet uit 1983 betreffende het verstrekken van sterke drank en het vergunningsrecht. Vooral de producenten en de leveranciers werden strafrechtelijk geviseerd en niet zozeer de jongeren die de producten gebruiken. Het voorstel werd door de Senaat goedgekeurd en naar de Kamer overgezonden. Bij navraag bleek dat het voorstel daar gestrand is. Er zouden hoorzittingen worden georganiseerd, het voorstel zou verder worden besproken. Er is geen meerderheid voor te vinden en het wetsvoorstel wordt op de lange baan geschoven. Na de verkiezingen zal er van de tekst waarschijnlijk niet veel overblijven.
De VAD heeft al verscheidene malen de alarmklok geluid. De drankjes lijken immers erg onschuldig. Met de wetgeving van vandaag zou men, mits een ruime toepassing, de verkoop en het gratis verstrekken van de drankjes kunnen verbieden. Toch is gebleken dat de aanpassing, zoals in de Senaat voorgesteld, nodig is om efficiënt op te treden.
Wat is er al gebeurd? Hebt u al preventief iets verwezenlijkt om het stijgend gebruik van alcoholpops bij jongeren tegen te gaan? Bent u van plan om, naar analogie met tabak, op de verpakking een waarschuwing te doen zetten? Er is immers misleiding in het spel, de drankjes lijken alleen maar ongevaarlijk. Een verbodsbepaling heeft alleen maar zin als ze wordt ingebed in een ruimer preventie- en ondersteuningsbeleid. In de Senaat is er een meerderheid voor een verbodsbepaling te vinden. Het zou een signaal kunnen zijn, waarop een preventiecampagne vanuit de Vlaamse overheid kan worden geënt.
De voorzitter : Mevrouw De Gryze heeft het woord.
Mevrouw Niki De Gryze : Ik sluit mij aan bij de vraag van mevrouw Merckx. De preventie komt wat laat op gang, want de problematiek is al een hele tijd geleden aan het licht gekomen. De vraag komt van de ouders, de VAD heeft het probleem niet op tijd onderkend. Er moet dringend op gereageerd worden, zoniet is de kans groot dat iedereen het gebruik van de alcoholpops normaal vindt.
De voorzitter : Het senaatsvoorstel ligt nog altijd ter bespreking voor in de Kamer. Mevrouw Schauvliege zou vragende partij zijn om de bespreking ervan uit te stellen. Het is in een recent verleden opnieuw op de agenda geplaatst, maar het is niet evident om alle schuld op de automaten te steken. Dat is niet correct. Toenmalig minister Aelvoet had toen zelfregulering vooropgesteld en gevraagd om na te gaan welke mechanismen vanuit de sector zelf op gang konden worden gebracht.
Minister Vogels heeft het woord.
Minister Mieke Vogels : Mevrouw de voorzitter, collega's, de VAD trekt inderdaad regelmatig aan de alarmbel. Op basis van de leerlingenbevragingen, die toch een permanente bron van informatie zijn, volgt de VAD de situatie op het terrein. De vereniging heeft een contract met de Vlaamse overheid om antwoorden te geven op nieuwe tendensen en de preventieve programma's aan te passen. De rol van de VAD is dubbel, enerzijds informeren, anderzijds antwoorden formuleren. De VAD is dus niet neutraal, want het is niet de minister die in eerste instantie de problemen oplost. Er is wel een goede samenwerking tussen de VAD en mijn kabinet, zowel op vlak van de signaalfunctie als wat het voorstellen van oplossingen betreft.
Uit recente onderzoeken van de VAD blijkt dat 71,3 percent van de 12- tot 16-jarigen in het jaar voor de ondervraging alcohol dronk. In Vlaanderen drinken 1 op 10 jongeren van 12 jaar sterke drank of alcoholpops. Het gebruik van alcoholpops stijgt sterk tussen 13 en 14 jaar. De pops zijn na bier door alle leeftijden het meest gedronken alcoholisch drankje. Dat heeft veel te maken met het feit dat alcohol drinken in onze samenleving goed aanvaard is. Zowel jongeren als hun ouders beschouwen het als een aanvaardbare drug.
De aanleiding tot de vraag van mevrouw Merckx was een experimenteel onderzoek uit Nederland door het Meander Medisch Centrum en Stichting Alcoholpreventie. Het merkwaardige aan dat onderzoek is dat het alleen werd gevoerd bij jonge vrouwen tussen 17 en 19 jaar.
Wie af en toe luistert naar Jongens en Wetenschap, weet dat vrouwen alcohol gemakkelijker in het bloed opnemen dan mannen. Dat heeft te maken met het feit dat mannen meer uit water bestaan, terwijl vrouwen meer vet hebben in hun lichaam. Dat maakt dat de alcoholpercentages in het bloed in dit onderzoek erg hoog lijken. Als er mannen in de steekproef waren opgenomen, dan zouden de percentages iets lager zijn. Zo ziet u maar dat ook ik naar Jongens en Wetenschap luister.
Het probleem is er echter niet minder ernstig om. Ik geef u een beeld van wat er tot nu toe in het Vlaams preventiebeleid omtrent alcohol is gedaan. In het convenant dat we met de VAD hebben afgesloten, en onlangs hebben vernieuwd, zijn jongeren een prioritaire doelgroep van de preventie van zowel alcohol- als drugsgebruik. Het is dan ook belangrijk dat preventieprogramma's aansluiten bij de leefwereld van jongeren. De VAD speelt daarop in. Zo zijn er verschillende campagnes gevoerd, gericht op jongeren. Met de campagne 'Bekijk het eens nuchter' zal de komende drie jaar aan de hand van acties getracht worden verschillende leeftijdsgroepen aan te spreken. Met 'A cool world' ging de eerste campagne van start. Het gaat om een website voor 12- tot 16-jarigen die geraadpleegd kan worden op www.acoolworld.be. Met deze website willen we jongeren informeren en willen we met hen een interactief debat voeren.
Dit jaar kwam er een specifieke folder uit over alcoholpops waarin de wetgeving over deze drankjes voor de doelgroep van 12 tot 16 jaar werd verduidelijkt. Met de VRT-televisiespot 'Erover praten is de eerste stap' probeert de VAD een pedagogische benadering van de preventie van drugs- en alcoholproblemen voorop te stellen. Het promotieteam van 'A cool world' bezoekt bovendien concerten en jongerenhappenings met postkaarten, stickers, Tshirts, enzovoort. Daarnaast worden in Vlaamse secundaire scholen, jeugdhuizen en gemeentelijke jeugddiensten affiches en posters opgehangen. Ten slotte wordt de website gepromoot in bussen en trams in Antwerpen en Gent.
De syllabus en de affiche 'Alcohol en drugs, maak er geen sport van' is bedoeld als preventie van alcohol- en drugsgebruik in sportclubs. Immers, één op vier Vlamingen is daar lid van. Daarmee wil de VAD de preventiewerkers en sportclubs uitnodigen werk te maken van een alcohol- en drugsbeleid.
Ik zoom even in op de reclame voor alcoholpops. Ook in het federaal parlement is daar een vraag over gesteld. De verantwoordelijkheid voor de reclame voor alcohol ligt inderdaad op het federaal niveau want het gaat om productinformatie. Toch zijn er omtrent reclame al enkele wetten van kracht.
Er bestaat ook een zelfregulerende code van de sector van alcoholproducenten. Deze reclamecode voor alcoholhoudende dranken uit 1992 bepaalt dat de reclame in geen geval tot minderjarigen gericht mag zijn. Ook mogen er geen minderjarigen in te zien of te horen zijn, en mag niet worden gesuggereerd dat het gebruik van alcoholhoudende dranken een teken is van volwassenheid. Verder is het verboden alcoholhoudende dranken uit te delen aan minderjarigen. Deze zelfregulering aan de hand van een reclamecode wordt, naar men zegt, vrij goed gevolgd.
Bij de professionele aanbevelingen van de Jury voor Eerlijke Praktijken met betrekking tot de zogenaamde mixdranken, uitgevaardigd door de BFWG, de Belgische Federatie van Wijn en Gedistilleerd, de FBVS, Fedis, Horeca Vlaanderen en het Nationaal Verbond der Handelaars in Bieren en Drinkwaters, staan in hoofstuk II de afspraken over de commerciële boodschap.
Er staat onder andere in beschreven dat, naast het naleven van de wettelijke voorschriften op het vlak van de etikettering, er ook op moet worden toegezien dat telkens klaar en duidelijk de aard en het alcoholgehalte van het product wordt vermeld om elke verwarring met niet-alcoholhoudende dranken te voorkomen. Over de verpakking staat onder andere vermeld dat moet vermeden worden dat het verpakkingsmateriaal en de verkooppunten specifiek gericht zijn op een jongerenpubliek en minderjarigen aanzetten tot alcoholgebruik, zelfs van laag alcoholhoudende dranken.
Het verbod op de verkoop van alcoholpops via drankautomaten werd inderdaad goedgekeurd door de Senaat op 16 oktober 2002 en zal nu worden voorgelegd aan de Kamer. Deze materie valt onder de bevoegdheid van de federale minister van Financiën. Het spreekt voor zich dat de coherentie tussen de verschillende preventieve maatregelen op Vlaams en federaal niveau moet worden besproken binnen de centrale cel Drugs.
De voorzitter : Mevrouw Merckx heeft het woord.
Mevrouw Trees Merckx-Van Goey : Mevrouw de voorzitter, mevrouw de minister, ik denk inderdaad dat de VAD hier terecht een dubbele rol in speelt. Uiteraard blijven we aangewezen op signalen van de overheid. Reclame moet worden getoetst aan de coherentie met het algemeen ontradingsbeleid inzake drugs en alcohol. Ik hoop dat alcoholpops een vaste plaats zullen innemen in de Vlaamse drugsnota.
De voorzitter : Het incident is gesloten.