Commissie voor Leefmilieu, Natuurbehoud en Ruimtelijke Ordening Vergadering van 05/12/2002
Vraag om uitleg van mevrouw Isabel Vertriest tot mevrouw Vera Dua, Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw, over de Vlaamse gaai
De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van mevrouw Vertriest tot mevrouw Dua, Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw, over de Vlaamse gaai.
Mevrouw Vertriest heeft het woord.
Mevrouw Isabel Vertriest : Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, dames en heren, ik wil de Vlaamse gaai onder de aandacht brengen. Dat is een welbekende, mooie Vlaamse vogel. Spijtig genoeg wordt hij dikwijls in één adem genoemd met kraaien en eksters. In het KB van 9 september 1981 over de bescherming van vogels in het Vlaams Gewest staat in artikel 4 : 'Indien geen andere bevredigende oplossing bestaat, mogen in afwijking van artikel 3 de hierna vermelde vogels, evenals hun eieren en jongen worden bestreden, verjaagd, gevangen, gedood of vernield'. De vogels die worden vermeld, zijn onder andere de gaai, de kraai en de ekster. Ik vind dat voor de gaai onterecht.
Dat betekent dat er op akkers en weilanden acties kunnen worden ondernomen met als doel het voorkomen van belangrijke schade aan gewassen en het beschermen van de fauna. De toegestane middelen voor bestrijding zijn vuurwapens, afschrikkingsmiddelen, trechtervallen en roofvogels. Ik vind deze vogel echter niet schadelijk. Integendeel, ik vind het een bijzonder nuttige vogel. Het dieet van de gaaien bestaat overwegend uit plantaardig voedsel : zaden, vruchten met een voorkeur voor eikels, ook hazelnoten, beukennoten, kastanjes, graangewassen en andere weke vruchten. Daarnaast is het een insecteneter, wat niet onbelangrijk is, vooral omdat hij de insecten in hun diverse ontwikkelingsstadia eet. Verder eet hij eieren, jonge vogels, kleine zoogdieren en reptielen.
Als we nagaan welke schade de gaai kan aanrichten, blijkt klein wild een verwaarloosbaar deel van zijn voedselpakket te zijn. Er is een studie gebeurd waarbij onderzoekers de maaginhoud van 28 gaaien bekeken. Van deze 28 studies werd slechts in één geval fazanten- en duivenresten in de maag gevonden. Dat betekent dat in 27 op de 28 keer geen sprake is van schade aan fauna teweeggebracht door de Vlaamse gaai.
Een tweede belangrijke vraag is of de gaai zelf andere beschermde of bedreigde soorten bedreigt. Dat blijkt niet zo te zijn. Schade tegenover zangvogels is evenmin bewezen. Individuele zangvogels kunnen schade ondervinden maar op populatieniveau is nooit schade bewezen.
De Vlaamse gaai is een typische bosvogel en daarom is er zelden schade aan de landbouw. Enkel langs de bosranden en in boomgaarden kunnen er problemen zijn, maar de schade is zeer beperkt. Enkel in de jaren waar er een tekort is aan eikels, bestaat er mogelijk schade aan landbouwgewassen.
Samengevat is er noch voor de landbouw, noch voor beschermde soorten, noch voor de fauna gevaar vanwege de Vlaamse gaai. Er is geen enkele reden om die Vlaamse gaai nog bij de te verdelgen soorten te houden. Het is bovendien een nuttige vogel. Als bosvogel is hij zeer belangrijk voor de verspreiding van boomzaden van vooral de beuk en de eik. Het is daarenboven een soort die de insectenpopulatie onder controle houdt.
Omwille van deze argumenten vraag ik u, mevrouw de minister, om de Vlaamse gaai te schrappen als te verdelgen soort en hem los te zien van de kraaien en eksters.
De voorzitter : De heer Loones heeft het woord.
De heer Jan Loones : Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, ik wil het hartstochtelijk pleidooi van mevrouw Vertriest met klem ondersteunen. Ik sluit me aan bij haar vraag. Ik geef nog enkele bijkomende argumenten.
De N-VA is voorstander van de bevordering van alles wat de goede merknaam Vlaams draagt. Ik wil nog wijzen op een andere particulariteit van deze eigenaardige vogel. Als bosvogel is de Vlaamse gaai dikwijls gebruikt aan de kust voor het verjagen van meeuwen. Hij is een zeer groot vijand van de meeuw en dus zeer nuttig. We hebben in Vlaanderen en vooral aan de kust niet zoveel bosjes en bossen. In de bosjes van Oostende heeft de vogel enkele jaren geleden prachtig werk geleverd.
In het algemeen denk ik dat we niet alleen de Vlaamse gaai maar alle vogels in Vlaanderen moeten controleren op het feit of ze al dan niet nog schadelijk zijn, en of ze niet kunnen worden verwijderd van de lijst van te verdelgen vogels of opgenomen worden in de lijst van te beschermen vogels.
De voorzitter : De heer Lachaert heeft het woord
De heer Patrick Lachaert : Mijnheer de voorzitter, één van de grote redenen waarom de Vlaamse gaai in aantal vermindert, is de aanwezigheid van de ekster. Ik denk dat het schrappen op zich van de lijst geen goede oplossing is. Er moet echter iets gebeuren met het bestand van de ekster en dat niet alleen ten voordele van de Vlaamse gaai, maar ook voor de merels, de lijsters, enzovoort. Ik zeg dit als lid van Natuurpunt Vlaanderen. Ik ben al lid sedert 1971, ik hou van de natuur. Het is niet omdat ik lid ben van de VLD dat dit probleem mij niet zou interesseren.
De voorzitter : Minister Dua heeft het woord.
Minister Vera Dua : Mijnheer de voorzitter, geachte leden, om de woorden van mevrouw Vertriest kracht bij te zetten, verwijs ik naar een studie van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen over de kraaiachtigen in Vlaanderen, die in 2002 werd afgerond. Ik overloop hieruit enkele conclusies die van belang zijn.
In de voorbije decennia is op grond van inventarisaties op lokaal niveau een toename van het Gaaienbestand in Vlaanderen merkbaar, wat vermoedelijk te wijten is aan de veroudering en geleidelijke uitbreiding van het bosbestand. Dat klopt niet met wat de heer Lachaert zegt. Bosuitbreiding heeft dus ook invloed op de fauna. Of deze toename met de volledige realiteit overeenstemt, blijft evenwel een vraagteken. Waar veel bos is, ontstaat een toename, maar globaal wijzen ringvangsten op een licht dalende trend.
Gaaien eten overwegend plantaardig voedsel en voorts insecten, eieren, jonge vogels, kleine zoogdieren en kleine reptielen. Gaaien zijn voor wildsoorten slechts uitzonderlijk schadelijk, en er zijn geen wetenschappelijk gefundeerde redenen om gaaien te bestrijden. De schadelijkheid tegenover zangvogels op populatieniveau is niet bewezen.
De gaai vormt voor de bosbouw een nuttige diersoort omwille van de verspreiding van boomzaden. Dit is algemeen bekend. Deze vogel kan ook zorgen voor een natuurlijke verjonging van de bossen. Het is bijgevolg wenselijk om de bestrijding van de gaai stop te zetten. Ik kan mij aansluiten bij de aanbevelingen die worden gedaan. Ik vind de aanbeveling van de heer Loones, dat men eigenlijk het hele pakket van schadelijke soorten moet bekijken, terecht.
Er is momenteel nog discussie of deze doelstelling kan worden gerealiseerd door een wijziging van het koninklijk besluit van 9 september 1981 betreffende de bescherming van vogels in het Vlaams Gewest -wat een wijziging van de vogelbeschermingswetgeving inhoudt -, dan wel of deze aanpassing moet worden geplaatst in een bredere herziening van het soortenbeschermingsrecht, waar het decreet natuurbehoud een decretale basis voor geeft. De tweede optie wordt momenteel voorbereid op ambtelijk niveau. Nadien zullen we nagaan wat strategisch gezien het beste is. De eerste optie lijkt op het eerste zicht de gemakkelijkste.
In elk geval neem ik de aanbevelingen van mevrouw Vertriest en de andere leden ter harte om de Vlaamse gaai van de lijst van de schadelijke vogelsoorten te schrappen.
De voorzitter : De heer Lachaert heeft het woord.
De heer Patrick Lachaert : Ik ben het eens met de minister wat de bosbestanden betreft, maar de Vlaamse gaai heeft weinig kans in de beboste tuinen waar geen dicht bestand is ten aanzien van dat van de ekster.
Minister Vera Dua : De ekster volgt de mens. In sterk verstedelijkte of verstoorde omgevingen doet de ekster het zeer goed, en betekent daar een concurrent voor soorten die gevoelig zijn voor verstoringen.
Mevrouw Isabel Vertriest : Ik meen dat we moeten nuanceren. Enerzijds zijn er de te verdelgen dieren, waar de gaai niet toe hoort en die we dus van de lijst moeten schrappen. Ik heb niet de indruk dat er duidelijke aanwijzingen zijn dat de populatie van de gaai achteruit gaat. Dit is enkel hier en daar het geval.
Anderzijds moeten we nagaan wat we doen met kraaien, eksters en dergelijke. Het hele pakket van de te verdelgen soorten moet opnieuw worden bekeken, en eveneens dat van de exoten.
De voorzitter : Het incident is gesloten.