Commissie voor Cultuur, Media en Sport Vergadering van 30/05/2002
Vraag om uitleg van mevrouw Ria Van Den Heuvel tot de heer Dirk Van Mechelen, Vlaams minister van Financiën en Begroting, Innovatie, Media en Ruimtelijke Ordening, over de initiatieven voor meer minderheden in de media, inzonderheid de VRT
De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van mevrouw Van Den Heuvel tot de heer Van Mechelen, Vlaams minister van Financiën en Begroting, Innovatie, Media en Ruimtelijke Ordening, over de initiatieven voor meer minderheden in de media, inzonderheid de VRT.
Mevrouw Van Den Heuvel heeft het woord.
Mevrouw Ria Van Den Heuvel : Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, ik weet dat mijn vraag over een delicaat onderwerp handelt, maar het is zeker niet mijn bedoeling om te chargeren. Toch moeten over de minderheden en de media een aantal vragen worden gesteld en ik hoop dan ook dat u mij een duidelijk antwoord zult geven.
Medio april kwam het concept van de allochtonenzender in de actualiteit. Minister Vogels sprak zich toen positief uit over het idee van een informatieve tv-zender voor de migrantengemeenschap. Hoe de zender er concreet moest uitzien, was nog niet duidelijk. Daarover heeft de minister zich niet uitgesproken. Er werden ook geen uitspraken gedaan over de vorm : een aparte zender, een onderdeel van de VRT of misschien een samenwerking met een regionale televisiezender.
Kort daarna heeft de Vlaamse regering een duidelijk standpunt ingenomen. Zij zag een aparte zender helemaal niet zitten en verwees daarbij naar de beheersovereenkomst met de VRT waarin staat dat deze bijzondere aandacht moet hebben voor de minderheden. Ik heb de beheersovereenkomst nog eens grondig nagelezen en daarin staat dat de VRT zelf moet bepalen hoe zij die bijzondere aandacht voor minderheden concreet zal uitwerken of toepassen. De Vlaamse regering verwacht dan ook van de VRT concrete voorstellen over hoe ze dat in haar uitzendingen waarmaakt of zal waarmaken. Daartoe zou u, op grond van uw mediabevoegdheid, contact opnemen met de openbare omroep.
In de beheersovereenkomst tussen de VRT en de Vlaamse Gemeenschap 2002-2006 wordt onder meer als opdracht gesteld dat de VRT een belangrijke rol moet vervullen bij het verder ontwikkelen van de identiteit en diversiteit van de Vlaamse cultuur en van een democratische en verdraagzame samenleving.
De ontmoetingsdag tussen allochtonen en de VRT die in het voorjaar van 2001 plaatsvond, past in deze opdracht. De initiatiefnemers planden daarop een vervolg met het project 'Allochtonen en Media' omdat ze, alle goede bedoelingen ten spijt, vaststellen dat de participatie van en de beeldvorming over allochtonen in de Vlaamse media nog altijd veel te wensen over laat.
-De heer Jos Stassen, voorzitter, treedt opnieuw als voorzitter op.
Ondertussen is de opvolging van dat project volop aan de gang. Ikzelf was aanwezig op één van de vier studiedagen die daarover in het Provinciehuis van Antwerpen plaatsvonden. Een van de initiatiefnemers was de cineast Georges Kamanayo, een man die zichzelf bij wijze van spreken wat als de go-between tussen de media en de allochtone gemeenschap ziet. Hij formuleerde toen een aantal vaststellingen.
Volgens Georges Kamanayo komen allochtonen of mensen die de multiculturele samenleving propageren maar weinig aan bod in tv-programma's. Ik heb het niet over de VRT alleen, maar over de media in het algemeen. Verder stelt hij vast dat er bijna uitsluitend negatieve berichten de wereld ingestuurd worden, waardoor de indruk zou ontstaan dat alle allochtonen ofwel asielzoekers, ofwel kleine criminelen zijn. Die negatieve beeldvorming over de allochtonen wordt volgens Georges Kamanayo -die zich wellicht heeft gebaseerd op onderzoeken of ervaringen -nog verder in de hand gewerkt door de commercialisering van de media. In dit verband zegt hij het volgende : 'Slecht nieuws rendeert, goed nieuws niet'. Het feit dat vooral negatieve berichten de wereld ingestuurd worden, is daar een voorbeeld en bewijs van.
Verder stelde hij dat allochtonen actiever aanwezig zouden moeten zijn in de media, en dit zowel voor als achter de camera. Die aanwezigheid moet zich ook uiten in kranten en dergelijke meer.
Vervolgens pleitte hij ervoor dat de VRT 10 percent allochtonen in dienst zou nemen. Nu zou dit slechts ongeveer 1 percent zijn. Ik begrijp wel dat dit vrij moeilijk te realiseren is omdat ook rekening moet worden gehouden met bepaalde te volgen opleidingen om bepaalde functies te kunnen uitoefenen. Misschien kunnen initiatieven worden genomen om daaraan tegemoet te komen.
Tot slot stelde Georges Kamanayo dat bij de VRT zeker de wil aanwezig is en dat daar ook af en toe positieve zaken gerealiseerd en in beeld gebracht worden. Toch is hij van oordeel dat het hier een onvoldoende ontwikkelde algemene beleidslijn betreft en dat het meer om losse initiatieven gaat. Hij wees er ook op dat bijvoorbeeld de BBC van het allochtonenbeleid als het ware een verkoopsargument heeft gemaakt en het heeft uitgewerkt tot een werkbaar instrument om die lijn duidelijk te kunnen trekken.
Ook het Forum Organisaties Etnisch-Culturele Minderheden heeft zich in dit debat uitgesproken. Dit forum pleit niet zozeer voor een aparte zender of voor aparte programma's, dan wel voor allochtone televisie. Het vraagt dus een communicatiekanaal waardoor kan worden gecommuniceerd tussen onze gemeenschap en de minderheden die hier verblijven.
Ik wil hier ook even Alexander Doust aanhalen. Alexander Doust is een onderzoeker op het vlak van sociale wetenschappen die doctoreert met een proefschrift rond televisiefictie. Hij stelt vast dat er sinds de jaren '50 -dus sinds de sterke opkomst van de televisie -voor de televisie een belangrijke rol is weggelegd in de vorming van de Vlaamse identiteit. Verder stelde hij vast dat er in de huidige fictiereeksen te weinig ruimte is voor het 'andere', waarmee hij ook de allochtonen bedoelt. Zijn vaststelling is dat de tv-wereld relatief besloten blijft en dit terwijl een open en divers beeld van Vlaanderen -als het ware een Kleurrijk Vlaanderen -net nu heel belangrijk is.
Ik wil ook nog even de aandacht vestigen op de kranten, want ook die vervullen een belangrijke rol in het debat. Kranten zijn voor het agenderen van bepaalde thema's minstens even belangrijk als televisie.
Ik wil u dan ook de volgende vragen stellen. Wat is het actuele standpunt van de Vlaamse regering over de beeldvorming van minderheden op de openbare omroep? Welke zijn uw aandachtspunten voor het gesprek met de VRT? Op welke termijn verwacht u een concreet plan van de VRT? Zult u ook nog andere initiatieven nemen, ten aanzien van andere media?
De voorzitter : Minister Van Mechelen heeft het woord.
Minister Dirk Van Mechelen : Mijnheer de voorzitter, collega's, de Vlaamse regering is geen voorstander van de oprichting van een afzonderlijke allochtone zender. Wel is de Vlaamse regering van oordeel dat de aandacht voor minderheidsgroepen behoort tot de expliciete opdracht van de openbare omroep, de VRT.
Ik zie dat u intussen het gezelschap hebt gekregen van de heer Vermeulen. Hij kan beschouwd worden als de gangmaker om deze problematiek mee op te nemen in de nieuwe beheersovereenkomst. Bij deze overeenkomst die werd afgesloten voor de periode 2002-2006 hebben we dit onderwerp als een rode draad doorheen de beheersovereenkomst opgenomen om ervoor te zorgen dat dit aspect nadrukkelijk in die beheersovereenkomst aan bod komt.
Opdat men niet zou terugvallen op een of ander artikeltje citeer ik eerst de volgende zinnen uit de beheersovereenkomst : 'De publieke omroep is een factor voor sociale binding en integratie van alle individuen, groepen en gemeenschappen. [...] De publieke omroep zorgt voor de ontwikkeling en structurering van programmaschema's voor een breed publiek met aandacht voor minderheden. [...] De publieke omroep is een forum voor publieke discussies waarbij een zo breed mogelijk spectrum van inzichten en opinies kunnen worden aangeboden. [...] De publieke omroep zorgt voor onpartijdige en onafhankelijke uitzendingen van nieuws, informatie en commentaar en zorgt voor de ontwikkeling van een pluralistische, innovatieve en gevarieerde programmering met onder meer een hoge ethische en kwaliteitsstandaard. [...] De publieke omroep zorgt voor het uitdragen van verschillende filosofische en religieuze ideeën met het doel het wederzijds begrip te versterken, de onderlinge tolerantie te vergroten en gemeenschapsrelaties en een pluri-etnische en multiculturele samenleving te stimuleren. [...] De publieke omroep draagt bij aan een grotere waardering en verspreiding van de verscheidenheid van het nationale en het Europese culturele erfgoed. [...] De publieke omroep zorgt ervoor dat programma's een belangrijk aandeel bevatten van originele producties, films, drama's en andere creatieve werken waarbij ook aandacht zou besteed worden aan die dingen die misschien niet evident zijn voor een commerciële omroep'.
En zo kan ik nog een tijdje doorgaan om aan te tonen dat heel die zorg voor de problematiek van participatie en vooral integratie van allochtonen een heel bijzonder aandachtspunt vormt.
We hebben daarover een lang en constructief debat gevoerd binnen de Vlaamse regering. De conclusie was dat de minister van Welzijn, ook bevoegd voor minderheden, en de minister van Media daarover een gesprek zouden voeren met de VRT. Ondanks de woelige mediatijden die we thans beleven, heeft dit gesprek toevallig gisterenavond plaatsgevonden in aanwezigheid van minister Vogels, van mezelf en van onze respectieve kabinetsmedewerkers enerzijds en van de heer De Graeve, mevrouw von Wackerbarth en de heer De Vreese van de VRT anderzijds. Van de zijde van de VRT ging het dus om de gedelegeerd bestuurder, de directeur Televisie en de HR-manager. We bleken snel op dezelfde golflengte te zitten over het feit dat niet gepleit wordt voor de oprichting van een allochtone zender.
In het zoeken naar het antwoord op de vraag hoe die participatie en integratie uiteindelijk tot stand kunnen worden gebracht, werd eerst gekeken welke initiatieven de VRT de voorbije jaren reeds heeft genomen. Ik denk daarbij ook aan de personeelsaanwerving waarbij de openbare omroep nadrukkelijk inspanningen levert om dit soort mensen de kans te geven om in dienst te treden. Eén van de grote problemen -en het gaat hier niet om een probleem van de allochtonen, maar om een bijna universeel aanwervingsprobleem van de VRT -blijkt de taaltest te zijn, een test die afgenomen wordt nadat men geslaagd is in een screentest. In de beheersovereenkomst wordt immers een grote taalvaardigheid als essentiële kwaliteit vereist, een vereiste die heel wat kandidaten doet sneuvelen.
Dit is niet alleen een probleem van allochtonen. Op het vlak van taal beginnen Vlamingen slechter te scoren. Dat is zorgwekkend. Zowel de gesproken als de geschreven taalvaardigheid is voor gelijk welk mediabedrijf een conditio sine qua non. Ik ben het er niet mee eens dat we hiervoor de drempel moeten verlagen. We zoeken wel naar mechanismen om diegenen die slagen in een screentest of blijk geven van voldoende capaciteiten om het waar te maken op radio of televisie, een bijkomende opleiding aan te bieden. De vraag is wie die dan moet verstrekken en hoe de zaak moet worden georganiseerd. Gisterenavond werden hierover een aantal ideeën naar voren gebracht. Ik zal met minister Vogels en minister Landuyt nagaan in welke mate we binnen de reguliere circuits -zoals de VDAB -in specifieke opleidingen kunnen voorzien om de taal en taalvaardigheid van autochtone of allochtone Vlamingen via bijvoorbeeld logopedie te verhogen.
De VRT streeft bewust de participatie van allochtonen op het scherm na. De allochtonen maken deel uit van onze multiculturele samenleving. De openbare omroep is dan ook vragende partij om ze te betrekken bij bijvoorbeeld de Zevende Dag of spelprogramma's als publiek of lid van de panels. Op de vraag moet natuurlijk een aanbod volgen. Minister Vogels van Welzijn zal een initiatief nemen om na te gaan of het mogelijk is een help desk op te richten om in te spelen op de vraag. Onder meer het team van de Zevende Dag is vragende partij om te zien in welke mate allochtonen op een normale manier kunnen participeren.
Op de vraag of er specifieke programma's moeten worden gemaakt voor allochtonen was het antwoord dat dit minder aangewezen was. Experimenten uit het verleden, zoals Couleur Locale, hebben aangetoond dat er dan wordt weggezapt terwijl het net de bedoeling is om Vlamingen en allochtonen maximaal te doen participeren. De oplossing zit vervat in het opnemen van die groep in de normale programmatie. Ze komen hierdoor meer en beter aan bod.
We hebben afgesproken dat de VRT bij de evaluatie van de beheersovereenkomst, die in september of uiterlijk begin oktober in deze commissie zal plaatsvinden, een tijdschema en stappenplan zal trachten te introduceren. De bedoeling hiervan is dat alle inspanningen die nu reeds worden geleverd, aansluiten bij de beheersovereenkomst voor 2002 tot 2006. Dit zou expliciet verder worden uitgewerkt voor de toekomst. Het engagement van de -weliswaar afscheid nemende -gedelegeerd bestuurder was voor deze materie bijzonder groot. Dit alles moet uitmonden in een nota die tussen de evaluatie in september en die van 2003 de rol van de VRT als Vlaamse openbare omroep in een multiculturele samenleving verder uitwerkt. Het is de ambitie van de directie van de VRT om een strategie uit te tekenen waaraan de programmamakers spontaan en bewust kunnen participeren. Het heeft immers geen zin hen zaken op te leggen waar ze niet achter staan. We weten op voorhand dat daar brol uit voortkomt. Dat is niet de bedoeling.
Wat dit betreft, is het debat op gang gebracht. Het is een waardevolle discussie. Er zullen inspanningen worden geleverd. Er is een probleem van input om een output te genereren. We stellen bijvoorbeeld vast dat de instroom van allochtonen in de Vlaamse film- en toneelscholen bijzonder laag is. Het is dan ook logisch dat de output naar een mediabedrijf ook bijzonder laag is. Die specifieke opleidingen worden blijkbaar niet gevolgd door allochtonen.
Minister Vogels heeft zich geëngageerd om samen met minister Vanderpoorten na te gaan of er doelgerichte initiatieven kunnen worden genomen. De minister van Wetenschapsbeleid zoekt naar de formule om jonge mensen, en in het bijzonder jonge meisjes, te overtuigen om een opleiding voor burgerlijk ingenieur te volgen. Op dezelfde manier zullen we moeten nagaan welke initiatieven kunnen worden genomen op het vlak van communicatie en informatie zodat de allochtonen bijvoorbeeld naar de filmschool gaan en kiezen voor de richting regieassistent, scenarist of om te leren acteren. Daar ligt immers het rekruteringsterrein van de mediabedrijven.
Op dat vlak hebben we een aantal zaken uitgewerkt. Minister Vogels zal de coördinatie op zich nemen. Ze is immers bevoegd voor het minderhedenbeleid. De VRT zal dit van zeer nabij opvolgen.
De voorzitter : Mevrouw Van Den Heuvel heeft het woord.
Mevrouw Ria Van Den Heuvel : Mijnheer de minister, ik dank u voor uw uitvoerig antwoord en voor uw engagement om de zaak op te volgen. Het feit dat de allochtone zender in de actualiteit is gekomen, heeft iedereen bewust gemaakt dat er heel wat moet gebeuren. Er zijn reeds een groot aantal initiatieven genomen. We moeten extra zorg besteden en extra inspanningen leveren om die te kunnen voortzetten.
Het is goed dat het probleem is opgenomen in de beheersovereenkomst. Ik nodig mezelf uit bij de bespreking van de evaluatie in het najaar.
De voorzitter : Het incident is gesloten.