Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gelijke Kansen Vergadering van 22/02/2001
Interpellatie van mevrouw Riet Van Cleuvenbergen tot mevrouw Mieke Vogels, Vlaams minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen, over de gezondheidsimpact van nachtlawaai veroorzaakt door vliegtuigen en de door de minister aangekondigde maatregelen terzake
De voorzitter : Aan de orde is de interpellatie van mevrouw Van Cleuvenbergen tot mevrouw Vogels, Vlaams minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen, over de gezondheidsimpact van nachtlawaai veroorzaakt door vliegtuigen en de door de minister aangekondigde maatregelen terzake.
Mevrouw Van Cleuvenbergen heeft het woord.
Mevrouw Riet Van Cleuvenbergen : Mevrouw de voorzitter, mevrouw de minister, op 18 november 1999 werden in het kader van de bescherming van de volksgezondheid in onze commissie vragen om uitleg gesteld over de gezondheidsimpact van nachtlawaai veroorzaakt door vliegtuigen en mogelijke maatregelen om de gezondheid te beschermen. U stelde dat nachtvluchten gezondheidsproblemen veroorzaken en dat u bijkomend wetenschappelijk onderzoek totaal overbodig achtte. Alle studies wijzen immers in dezelfde richting. Dit wordt onderlijnd door een aantal zaken uit de actualiteit. Op 17 maart houdt de Wetenschappelijke Vereniging van Huisartsen een studiedag waarin dit aspect ook aan bod komt.
De Wereldgezondheidsorganisatie heeft in deze heel wat geïnventariseerd en ook in Nederland is een omvangrijke studie gemaakt over luchthavens en gezondheid. Daaruit onthouden we dat geluidspieken boven 65 decibel buitenshuis een aanzienlijke impact hebben op de volksgezondheid, zeker wanneer dat lawaai tijdens de nacht wordt geproduceerd. Bij 70 decibel zou 30 percent van de slapenden wakker worden. De minister verwees hierbij concreet naar de problemen veroorzaakt door de Boeing 727 en de toestellen met een geluidsdemper om te ontsnappen aan de Chapter II-regeling. Slaapverstoring door geluidshinder hypothekeert de kwaliteit van het leven ernstig en geeft aanleiding tot fysieke en psychische klachten.
In de Randkrant stond onder de rubriek Gezond in de Rand een hele opsomming van allerlei klachten die mensen ervaren door nachtvluchten. Ik wil een aantal zaken aanhalen. In de eerste plaats werd gesteld dat niet iedereen last heeft van nachtlawaai, hoewel het objectief bekeken hetzelfde lawaai is. Lawaai is dus een subjectief gegeven. Als er slaapstoornissen zijn, dan stapelen die zich op en heeft dat gevolgen voor het fysiek en psychisch welbehagen van de mens. Er wordt geklaagd over hoge bloeddruk en het gebruik van slaapmedicatie en alcohol om een goede nachtrust te hebben. Bovendien neemt het bezoek aan de huisarts toe. Daarnaast zijn er psychische problemen. Als iemand denkt dat iets hem irriteert, dan wordt het nog een stuk erger. Dit is subjectief, maar kan ook fysische gevolgen hebben.
Geluidsoverlast is verantwoordelijk voor vermoeidheid, angst, verminderde professionele prestaties en verminderde prestaties van kinderen op school. Blijkbaar kan geluidsoverlast ook wijzigingen in de hormonale spiegel teweegbrengen.
Dat vliegtuigen niet alleen lawaai produceren, maar ook vervuilers zijn, laat ik hier in het midden. Vervuiling is ook slecht voor de volksgezondheid, maar ik beperk me tot het nachtlawaai.
In de buurt van Zaventem doet men heel wat inspanningen om de geluidshinder te beperken. Er worden normen opgelegd. Minister Dua wil de immissienormen aanpassen naargelang de ligging van de luchthaven. In een gebied dat geluidsarm is, zal de norm lager moeten liggen omdat het lawaai veel meer invloed heeft dan in een gebied waar al veel lawaai is. Door de normen sternger te maken op een plaats, krijgen we echter een verschuiving van het probleem. Dat was vanmorgen al de aanleiding voor een vraag om uitleg over de luchthaven van Oostende. Er wordt gevreesd dat de 65 nachtvluchten van Zaventem naar Oostende zullen gaan, waar men nu nog maar twee nachtvluchten heeft. Ik denk echter dat de vluchten naar Bierset zullen verschuiven. Op de luchthaven van Bierset zijn er nu veertig tot vijftig nachtvluchten. Binnen twee jaar zal dat aantal verdubbelen.
De luchthaven van Bierset ligt net voorbij de taalgrens. De vluchten op die luchthaven veroorzaken heel wat last in Zuid-Oost-Limburg. Zowel in Nederland als boven Luik zijn nachtvluchten verboden. Het gevolg is dat alle vliegtuigen aanvliegen langs Zuid-Oost-Limburg. Dit gebied is minder bewoond, maar er is ook veel minder lawaai. De impact is dus erg groot.
Een persbericht van 13 januari van VU&ID heeft me verontrust. Ze vraagt daarin om strengere geluidsnormen in Zaventem. Daarbij wordt gevoegd : 'De ontwikkeling van een luchthaven in het zuiden moet wel alle kansen krijgen en mag door Vlaanderen niet als concurrentie voor Zaventem worden beschouwd. Er is voldoende economische ruimte voor twee volwaardige luchthavens'. Het gaat dan concreet over de luchthaven van Bierset.
In november 1999 hebt u gezegd dat de situatie zo klaar als een klontje is en dat u maatregelen zou nemen. Vlaanderen heeft tot nu toe geen impact op geluidsnormen over het hele Vlaamse grondgebied. Minister Dua wil die invoeren naargelang de regio. Het verstoren van relatieve stilte in een streek waar geen normen zijn, kan zwaar aankomen. De meetresultaten van minister Dua hebben bewezen dat het hier vooral gaat om de zeer hoge frequentie van de nachtvluchten. De vliegtuigen landen allemaal tussen 23 uur en 2 uur en stijgen 's morgen terug op tussen 4 uur en 5 uur.
Er is genoeg wetenschappelijke zekerheid over de nadelen op de volksgezondheid veroorzaakt door langdurige of intensieve blootstelling aan geluidsoverlast. U hebt aangekondigd dat er maatregelen zouden komen vanuit het oogpunt volksgezondheid. U eindigde in november 1999 met de woorden : 'Iedereen vraagt om maatregelen, laat ons die nemen'. Ik had de minister dan ook willen ondervragen over de maatregelen die ze reeds nam in het kader van de bescherming van de volksgezondheid en dit om de bestaande hinder van nachtvluchten aanvaardbaar te maken en nog meer hinder te voorkomen.
De voorzitter : Minister Vogels heeft het woord.
Minister Mieke Vogels : Mevrouw de voorzitter, ik kan enkel herhalen wat ik op 18 november 1999 heb gezegd. De vraag is bijzonder pertinent en de schadelijke invloed van lawaai van vliegtuigen en andere lawaaibronnen op de volksgezondheid staat onomstotelijk vast. We moeten geen geld verspillen aan bijkomend onderzoek. De vraag is wat de minister van Volksgezondheid daaraan doet. We kunnen tegen lawaai niet vaccineren. We kunnen misschien gratis oordopjes uitdelen, maar dat zijn niet de maatregelen waar u om vraagt of die u bedoelt. Dat is trouwens terecht.
De noodzakelijke beleidsacties behoren helaas niet tot mijn bevoegdheid. Het gaat immers om beleidsacties die van invloed zijn op de productie van geluid - wat past in een brongericht beleid - of secundair op de impact ervan. Concreet gaat het om maatregelen inzake een vermindering of verbod van nachtvluchten, minder lawaaierige vliegtuigen, acties op het vlak van bewoning, beslissingen over de inplanting van woonuitbreidingsgebieden, geluidsmilderende maatregelen, isolatie, enzovoort.
Ik heb in dit dossier de vinger op de wonde willen leggen, en ik blijf dat ook doen. Ik wil niet de indruk wekken dat ik als minister van Volksgezondheid een sluitend antwoord heb. Ik zal de onderzoeken die op het vlak van gezondheid zijn gepubliceerd, blijven gebruiken. Er is trouwens ook contact met de andere groene ministers.
Sinds 1999 is er op politiek vlak een en ander gebeurd. Bij de aanpak van de primaire bron van geluidsoverlast verzeilen we in een economisch debat. Een van de belangrijkste operatoren op Zaventem, met name DHL, krijgt ook in Bierset steeds meer voet aan de grond. Dit bedrijf heeft in België bijna een monopolie op nachtvluchten. De economische motieven zijn erg hard. Ik moet niet verwijzen naar de verschillende acties die het luchthavenpersoneel en het personeel van DHL heeft gevoerd. Dit is een moeilijk maatschappelijk debat over gezondheid en milieu.
Op dit moment is er een speciale commissie van het Vlaams Parlement actief op vlak van gezondheid en milieu. Dat is erg belangrijk. Het terugdringen van milieu-invloed op de gezondheid is in wezen een maatschappelijk debat. Willen we echt allerlei bloemen laten overvliegen uit het Midden-Oosten of Israël? Willen we kiwi's of ander gevoelig fruit elke dag in onze winkel? Dan zullen we de geluidshinder daarvan moeten dragen. Het is al te makkelijk om de pijlen op de verschillende ministers te richten. Gezondheid en milieu horen in de eerste plaats thuis in een breed maatschappelijk debat.
Ik vergelijk dit met het onderzoek naar aanleiding van de oven van Isvag. Toen werd gepleit voor de sluiting van die oven omdat de problemen dan zouden worden opgelost. De oven veroorzaakt een deel van de vervuiling, maar de invloed van het autoverkeer bleek ook erg groot. De mensen moeten zich bewust worden van het autogebruik. Laat de auto thuis om een brood te gaan halen bij de bakker, en gebruik de wagen enkel voor verantwoorde verplaatsingen. Hetzelfde geldt voor het nachtlawaai van vliegtuigen.
Als we die producten al 's morgens in onze supermarkten willen, dan zullen we een bepaald niveau van geluidsoverlast in een dicht bevolk gebied zoals Vlaanderen moeten tolereren. Dan blijft het bij symptoombestrijding, bij pogingen om zo weinig mogelijk mensen met een zo laag mogelijke geluidsoverlast op te zadelen.
In onze contreien heeft men altijd de neiging gehad om zaken als kerncentrales en verbrandingsovens aan de grens met een andere regio te bouwen, zodat de overlast wordt afgewenteld op het volk aan de andere kant. Dat is volgens mij een kwalijke vorm van defederalisering. Ik wil daar samen met u tegen reageren. Vandaag is bijkomend onderzoek nog altijd niet nodig. Het negatief effect van geluidsoverlast staat overduidelijk vast. Samen met de ministers Dua en Durant probeer ik een beetje tegen de stroom in de geluidsnormen te verstrengen. Deze ochtend heeft minister Dua hetzelfde geantwoord op een vraag over de nieuwe vergunning voor Zaventem. We balanceren op de grens tussen ecologie, gezondheid en milieu enerzijds, en economische belangen anderzijds. Om daarin vooruitgang te boeken, is een breed maatschappelijk debat nodig.
De voorzitter : Mevrouw Van Cleuvenbergen heeft het woord.
Mevrouw Riet Van Cleuvenbergen : De minister kan een aantal zaken niet rechtstreeks remediëren. Maar de minister van Gezondheid kan wel signalen uitzenden. De studieresultaten leren ons dat zij terzake een taak heeft. De minister is in haar voorlopige conclusies trouwens van oordeel dat Vlaanderen een preventief beleid moet voeren.
Ik denk dat we concreter kunnen zijn dan wat u hier hebt gezegd. We beschikken over instrumenten zoals de interministeriële conferenties over volksgezondheid. Daar kan dit thema ter sprake worden gebracht. De interministeriële conferenties over leefmilieu zijn tot vandaag volledig toegespitst op het probleem Zaventem. Er klinken te weinig stemmen om de zaak open te trekken. Men kan zich met de partners aan de andere kant van de taalgrens niet beperken tot overeenkomsten over leefmilieu. Er moeten overeenkomsten worden gemaakt over volksgezondheid. De partners aan de andere kant van de taalgrens moet men ook informeren en een zekere vorm van inspraak geven. Wallonië is nu verplicht een MER op te stellen, want men wil de startbaan verlengen. Dat is nog nooit gebeurd. Het is echter niet evident dat Vlaanderen als een betrokken partner wordt bejegend.
We bevinden ons hier op het snijpunt van economie en milieu. Maar ik denk dat in dit geval gezondheid toch op de eerste plaats moet komen. Een duurzame economie moet in harmonie zijn met de volksgezondheid. Het kan dan niet dat we binnen twee jaar moeten optreden tegen tachtig tot honderd nachtvluchten.
Minister Kubla is ondervoorzitter van de luchthaven van Bierset. De belangenvermenging is zeer groot, en het is moeilijk om vooruitgang te boeken. Ik pleit er niet voor om de economische bedrijvigheid in Bierset te fnuiken. Zuid-Oost-Limburg doet zijn voordeel met die bedrijvigheid. Maar dat moet op een aanvaardbare manier gebeuren.
Met redenen omklede motie
De voorzitter : Door mevrouw Van Cleuvenbergen werd tot besluit van deze interpellatie een met redenen omklede motie aangekondigd. Ze moet zijn ingediend uiterlijk om 17 uur op de tweede werkdag volgend op de sluiting van de vergadering.
Het parlement zal zich daarover tijdens een volgende plenaire vergadering moeten uitspreken.
Het incident is gesloten.