Verslag plenaire vergadering
Voorstel van resolutie betreffende de studietoelagen in het secundair onderwijs en het basisonderwijs
Verslag
Aan de orde zijn het voorstel van decreet van de heren Sannen, De Meyer, Van Baelen, Van Nieuwkerke, Van Dijck en Vanleenhove houdende regeling van de studietoelagen voor het hoger onderwijs in de Vlaamse Gemeenschap en het voorstel van resolutie van de heren Vanleenhove, Van Baelen, Van Nieuwkerke, Sannen, Van Dijck en De Meyer betreffende de studietoelagen in het secundair onderwijs en het basisonderwijs.
Ik stel voor de bespreking van het voorstel van resolutie samen te voegen met de algemene bespreking van het voorstel van decreet. (Instemming)
De algemene bespreking is geopend.
Omdat slechts 23 procent van alle studenten een studietoelage ontvangen, moeten we het studietoelagestelsel voor het hoger onderwijs verbeteren. Met dit voorstel van decreet worden de toelagen verhoogd zodat ze de directe kosten bijna volledig dekken. Bovendien kunnen studenten die niet slagen eenmaal een studietoelage aanvragen, de zogenaamde jokerbeurs. Ten slotte wordt bij de berekening van de toelage geen rekening meer gehouden met het kadastraal inkomen als het lager ligt dan 72.000 frank.
Samenwonende studenten krijgen voortaan dezelfde rechten als gehuwde studenten. Bij een sterke daling van het inkomen wordt van nu af aan het vermoedelijke inkomen als berekeningsbasis gebruikt.
Dit voorstel van decreet neemt heel wat financiële hindernissen weg en biedt bijkomende kansen. Op die manier wordt het hoger onderwijs opnieuw wat democratischer en wordt tegelijkertijd ook gewerkt gemaakt van gelijke kansen voor iedereen. Het voorstel werd unaniem door de 12 aanwezige onderwijscommissarissen goedgekeurd.
Ik verwijs naar het schriftelijke verslag over het voorstel van resolutie betreffende de studietoelagen in het secundair onderwijs en het basisonderwijs.
Hoe belangrijk het voorstel van decreet over de studietoelagen voor het hoger onderwijs ook is, het biedt maar een voorlopige oplossing voor de studiefinanciering. Dit voorstel houdt immers geen rekening met alle onderwijsevoluties en bijgevolg moeten we de studiefinanciering op korte termijn grondig hervormen.
De aandacht die de jokerbeurs de voorbije weken heeft gekregen, bewijst dat dit voorstel niet overbodig is. Het is een welgekomen steun voor minvermogende studenten die een jaartje moeten overdoen. De jokerbeurs zorgt voor gelijke kansen voor gegoede en minder gegoede studenten. Er wordt in het voorstel veel overgelaten aan de regering, maar dat komt omdat het parlement niet op de nodige technische steun kan rekenen.
Maar een en ander betekent dat wij erop vertrouwen dat de principes en de betrachting die wij in het voorstel van decreet gelegd hebben, ook gevolgd zal worden in de uitvoeringsbesluiten van de Vlaamse regering. De resolutie over de uitvoeringsbesluiten die wij al in 1997 parlementsbreed hebben goedgekeurd, kan hierbij als referentiekader dienen. Ik wil daarom aan de minister vragen om niet alleen heel vlug werk te maken van de uitvoeringsbesluiten voor dit decreet, maar ook deze uitvoeringsbesluiten toch nog even aan de commissie voor te leggen vooraleer een definitieve beslissing te nemen.
Ik wil ook nog even ingaan op een uitdaging voor de toekomst , met name de problematiek van de studiebeurzen voor deelnemers aan tweedekansonderwijs. De huidige regelgeving maakt het niet mogelijk dat deze mensen van een studiebeurs kunnen gebruik maken. Er zijn nochtans waardevolle redenen om dat wel mogelijk te maken. Vooreerst leeft een groot deel van de deelnemers aan het tweedekansonderwijs van een sociale uitkering die dikwijls niet volstaat om naast het noodzakelijke levensonderhoud ook nog eens vervoerskosten en studiegeld te betalen. Een ander deel van de deelnemers valt nog ten laste van hun ouders die dan wel recht hebben op kinderbijslag, maar niet op een studiebeurs zoals andere ouders met studerende kinderen. In dit parlement zal wel niemand aan mensen het recht willen ontzeggen om gemiste kansen in het verleden recht te zetten op zo'n manier dat dit voor hen ook financieel haalbaar is. De complexiteit van een mogelijke decretale vertaling hiervan en het gebrek aan technische ondersteuning waarover ik het daarnet had, zijn zeker redenen waarom een dergelijke problematiek geen plaats heeft gekregen in ons decreet. Dat moet ons echter niet verhinderen om de minister erop attent te maken.
Wellicht het meest vernieuwende in ons voorstel van resolutie over de studietoelagen in het secundair en het basisonderwijs is de vraag aan de regering om ook voor het basisonderwijs initiatieven te ontwikkelen opdat de indirecte kosten die aan dat basisonderwijs verbonden zijn, draaglijk zouden worden voor bestaansonzekere gezinnen.We spreken er ons er niet over uit of dat nu moet gebeuren met een systeem van studietoelagen dan wel met een andere vorm van tegemoetkoming. Dat moet onderzocht worden. In elk geval blijkt dat de indirecte onderwijskosten voor arme gezinnen ook in het basisonderwijs als een vrij grote financiële last worden ervaren. Daarnaast zullen we dus nog bijkomende inspanningen moeten leveren inzake tussen komsten voor indirecte kosten voor de categorie van minstvermogenden om ook hier gelijke kansen voor alle kinderen te creëren.
Nog twee concrete vragen. Vooreerst hebben we in de subsidiecommissie vastgesteld dat in het secundair onderwijs nog altijd één op vier gerechtigden geen studietoelage aanvraagt. Wij vragen dat u er iets aan zou doen dat de studietoelagen maximaal door de rechthebbenden opgevraagd zouden worden. Het zou echt wenselijk zijn dat de fiscale administratieve lage inkomensgezinnen zouden geinformeerd worden over de mogelijkheid om een studietoelage te verkrijgen. Ik wil u daarom vragen nog eens bij uw federeale collega van financiën aan te dringen dat dit ook echt zou gebeuren.
Een tweede vraag betreft de studiekosten in het secundair onderwijs. Ons voorstele vraagt het bedrag van de studietoelagen zo vast te stellen dat gestreefd wordt naar een gelijkschakeling van met de directe studiekosten. Naar wij nu al konden vernemen zou een verhoging van de studietoelagen met 30 procent, samen met een automatische indexering, nog maar net, of zelfs nog niet volstaan om de reële studiekosten te dekken. Ik wil de minister vragen om de studie, zodra zij klaar is, inderdaad ook in al haar consequenties te willen bekijken.
Ten slotte wil ik alle collega's nog eens bedanken voor de vlotte en vruchtbare samenwerking. (Applaus)
Iedereen zal het er met mij over eens zijn dat de wet van 1971 onvoldoende is aangepast aan de huidige socio-economische realiteit. Daarom is het verheugend om vast te stellen dat er over een dergelijk belangrijk onderwerp, over alle partijgrenzen heen, zo goed is samengewerkt. Ikzelf zou hier vandaag de dag ook waarschijnlijk niet staan, indien het systeem van studietoelagen zou bestaan hebben. Het bood aan mijn ouders immers de mogelijkheid om mij te laten studeren.
Terecht werd ervoor geopteerd om met dit voorstel van decreet enkel de studietoelagen in het tertiair onderwijs te regelen. De finaliteit van de studietoelagen in het leerplichtonderwijs is immers anders dan in het hoger onderwijs.
Alle nieuwigheden en de technishce specifiteiten van de regeling vertrekken vanuit een streven naar meer sociale rechtvaardigheid in de toegangkelijkheid van het hoger onderwijs.
Ondanks het feit dat dit voorstel van decreet voor de VLD slechts een tussenstap is naar een omvattend debat over de studiefinanciering , wensen wij dit voorstel ten volle te steunen. (Applaus)
We hebben van in den beginne gesteld dat we ons in dit voorstel van decreet wel kunnen vinden. Na de eerder lange voorgeschiedenis zijn de uitgangspunten bij dit voorstel zeker realistisch en positief. Het is immers inderdaad zo dat de huidige wet op studietoelagen en studieleningen verouderd is. We hebben ons bij de bespreking vragen gesteld en we hebben bemerkingen geformuleerd bij enkele items uit dit voorstel. Ik moet zeggen dat we, na de besprekingen en bij de uiteindelijke versie van dit voorstel, genoegdoening hebben gevonden.
In verband met de jokerbeurs is het belangrijk te stellen dat de toekenning van een studiebeurs in de eerste plaats als doel heeft de student in kwestie op een socialiserende manier aan een diploma te helpen. Eens dit doel bereikt is, vinden we een bijkomende steun enkel verantwoord indien deze een bijkomend sociaal nut heeft. Heel veel hangt af van een positief ingestelde en op maat werkende administratie. Rechthebbenden moeten op een zo breed en efficiënt mogelijke manier dient geïnformeerd te worden.
Ook met het voorstel van resolutie zijn wij het eens. We hebben wel een aantal vragen en bemerkingen. De studietoelage in het secundair onderwijs heeft een andere rol dan in het basisonderwijs. We vragen ons af of het stelsel van studietoelagen in basis- en secundair onderwijs niet beter afgeschaft wordt en vervangen door andere vormen van sociale interventie. Er zijn nog altijd potentieel gerechtigden die de studietoelage niet aanvragen. We hebben gevraagd om initiatieven te nemen opdat er zo veel mogelijk gebruikt gemaakt zou worden van de studietoelage in het secundair onderwijs.
We hebben geprobeerd om constructief aan deze voorstellen mee te werken. We betreuren de ondemocratische uitsluiting van onze partij bij de naamgeving aan deze documenten. Desondanks zullen we beide voorstellen goedkeuren. (Applaus bij het VB)
Reeds in de vorige regeerperiode zijn de studietoelagen automatisch geïndexeerd en zijn laagste beursbedragen opgetrokken. Ook was er een wetenschappelijk onderzoek besteld om na te gaan of het studiesysteem de sociale doelstellingen wel realiseert. Bijna de helft van de arbeiderskinderen heeft geen toegang tot het hoger onderwijs, omdat ze niet beschikken over een geschikt diploma. Een gelijkekansenbeleid begint in de kleuterschool. Indien we zeer veel geld uitgeven voor beurzen, betekent dit dat de democratisering geslaagd is.
Het effectieve aantal beursstudenten is kleiner dan het aantal potentieel gerechtigden. Een mogelijke reden hiervoor is dat studeren te duur is. Het optrekken van de studietoelagen voor de laagste inkomensgroepen en de gelijkstelling van de bedragen aan de directe studiekosten alsook de jokerbeurs is positief. Ook is het goed dat men zich moet baseren op het vermoedelijke inkomen, het feitelijk lagere inkomen, ongeacht de reden.
In basis- en secundair onderwijs kunnen de extrascolaire kosten zwaar wegen op het budget van kansarme gezinnen. We moeten streven naar de kosteloosheid van het basisonderwijs. We moeten ook nagaan of de fiscus ons niet kan helpen om de gezinnen te vinden die nood hebben aan extra studieondersteuning. Heel wat gezinnen maken geen gebruik van hun rechten. We moeten proberen hier iets aan te doen, in overleg met het federale parlement. (Applaus)
De voorzitter van de subcommissie heeft duidelijk de bekommernissen van alle partijen weergegeven : de gelijke kansen, de kostprijs van het onderwijs en het wegwerken van de drempels. Ik ben tevreden over het voorstel van decreet en over de jokerbeurs. Uit ervaring weet ik dat heroriëntering van jongeren uit economisch-financieel zwakkere milieus, onbespreekbaar is, laat staan een jaar opnieuw doen of een voortgezette opleiding volgen.
Er zijn ook culturele drempels die een volwaardige participatie aan het onderwijs verhinderen. Dit voorstel draagt er echter toe bij om de financiële drempel zo klein mogelijk te houden. Dit is een eerste stap. Het gaat nu immers over het herwerken van een oud decreet waarbij een aantal elementen duidelijker geformuleerd werden maar we hebben ook besloten om een en ander niet meer op te nemen : de minimum- en maximuminkomensgrenzen en de bedragen van de studiebeurzen. We hopen dat dit door de regering op een juiste manier bepaald zal worden waarbij ze rekening dient te houden met de werkelijke kostprijs van de studies.
Ik heb sympathie voor uw streven om de toegankelijkheid van het onderwijs voor minderbedeelden te verhogen. Er wordt echter te weinig aandacht besteed aan de soms schrijnende verschillen tussen het vrije en het gemeenschapsonderwijs. Ik ken ouders die hun kind uit het vrije onderwijs moesten weghalen, omdat ze het niet langer konden betalen. Wat is uw mening daarover?
De regering laat een studie uitvoeren over de objectiveerbare verschillen tussen beide netten. De financiering moet gebeuren op basis van objectieve gegevens. De resolutie die vandaag wordt ingediend strekt ertoe om de kosteloosheid van het leerplichtonderwijs te garanderen. Dat komt tegemoet aan uw bezorgdheid.
Bent u bereid om aan de leerlingen uit het vrije onderwijs een hogere studietoelage toe te kennen om de bestaande discriminaties tussen de netten te neutraliseren?
Dat is niet aangewezen. Het vrije en het gemeenschapsonderwijs moeten op eenzelfde objectieve basis gefinancierd worden. Vandaar het belang van de studie over de objectiveerbare verschillen.
Ik wil alle commissieleden danken die aan dit voorstel van decreet hebben meegewerkt, over de partijgrenzen en de grenzen van meerderheid en oppositie heen. Ik wil ook de regering bedanken : tijdens de vorige regeerperiode werd een soortgelijk initiatief afgeblokt door een gebrek aan bereidwilligheid en openheid bij de Vlaamse regering. (Applaus)
Het voorliggende voorstel van decreet en het voorstel van resolutie willen een aanzet zijn tot een verdere democratisering van het onderwijs.
In het voorstel van decreet wordt bepaald dat de regering elk jaar moet zorgen voor een geactualiseerde brochure om beursgerechtigden te informeren. In de praktijk is het nu vaak zo dat wie als eerste aanspraak zou kunnen maken op een beurs daarvan onwetend blijft. De bevolking moet beter geïnformeerd worden vanuit het federale niveau. De heer Vandenbroeke zal in dit verband een initiatief nemen in de Senaat.
Ik ben blij dat de commissieleden mijn amendement in verband met de internaten hebben gesteund. Ik hoop dat dat aan deze bepaling in het voorstel van resolutie ook effectief gevolg zal worden gegeven.
Mijn fractie steunt het voorstel van decreet en het voorstel van resolutie. (Applaus)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
De voorzitter : Aan de orde is de artikelsgewijze bespreking van het voorstel van decreet van de heren Sannen, De Meyer, Van Baelen, Van Nieuwkerke, Van Dijck en Vanleenhove houdende de regeling van de studietoelagen voor het hoger onderwijs in de Vlaamse Gemeenschap.
- De artikelen worden zonder opmerkingen aangenomen.
De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen om 16 uur de hoofdelijke stemming over het voorstel van decreet en het voorstel van resolutie houden.