Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
De Lijn schreef vorig jaar 2184 keer een boete van 20 euro uit voor reizigers die hun abonnement voor de tweede keer niet gescand hadden bij het instappen. Het reglement is duidelijk: elke reiziger die opstapt of overstapt moet zijn kaart scannen bij een van de scanapparaten. Als een controleur constateert dat een reiziger zijn kaart niet gescand heeft en het om een eerste inbreuk gaat, blijft het bij een waarschuwing. Bij een tweede vaststelling krijgt de reiziger een boete van 20 euro. Vorig jaar zijn er in totaal 23.480 pv’s opgesteld voor het niet scannen van een abonnement, waarvan 21.296 eerste inbreuken en dus waarschuwingen, en dus werd meer dan tweeduizend keer een boete uitgeschreven.
Reizigersorganisatie TreinTramBus en mobiliteitsexperten zetten vraagtekens bij deze zogenaamde scanboetes. Het gaat natuurlijk over mensen die betaald hebben, trouwe klanten zijn maar vergeten zijn hun abonnement te scannen, maar door de boete eigenlijk op dezelfde manier behandeld worden als zwartrijders. Bovendien zijn er problemen met scanapparaten op de bussen en trams die vaak niet werken.
Daarom volgende vragen: Hoe staat u tegenover het uitschrijven van scanboetes voor abonnementhouders van De Lijn die tweemaal vergeten hun abonnement te scannen bij het opstappen?
Bent u bereid om samen met De Lijn op zoek te gaan naar een oplossing? Is dat al besproken, of wilt u dat in de toekomst op tafel leggen?
Volgens TreinTramBus gebeurt het ook vaak dat scanapparaten in bussen en trams niet werken. Is er een plan van aanpak om dat probleem systematisch aan te pakken?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank uw wel, mevrouw Robeyns, voor de vragen. Als u mijn persoonlijke mening vraagt ben ik geen voorstander van scanboetes voor abonnementhouders. Iemand die een abonnement heeft, heeft daarvoor betaalt. Als hij twee keer vergeet te scannen en een boete krijgt, dat is niet echt een klantvriendelijk verhaal. De Lijn geeft aan dat ze dat doen, net als de andere openbaar vervoermaatschappijen, om juiste data te kunnen verkrijgen over het aantal reizigers op hun bussen en trams. Het monitoren van data komt natuurlijk meermaals aan bod, en als er te weinig data zijn hebben we daar kritiek op. Dus ik begrijp aan de ene kant wel dat dit het antwoord is van De Lijn. Anderzijds, een boete als je twee keer niet gescand hebt, is niet de meest klantvriendelijke manier.
Hoe kunnen we verder zoeken naar een oplossing? We gaan met De Lijn bekijken hoe we dit kunnen faciliteren. Deze problematiek komt nu naar aanleiding van uw vraag concreet naar boven. Opnieuw, we moeten kijken naar de aard en de omvang van de boetes, ik kan daar vandaag geen concreet antwoord op geven. Ik vraag alleszins aan de Lijn om te kijken hoe dat op een klantvriendelijker manier kan gebeuren.
Als dan ook nog blijkt dat bepaalde scanapparaten niet werken, dan mag men helemaal niet overgaan tot het uitschrijven van een boete. Dus dank u voor uw vraag en om deze problematiek aan te kaarten. We gaan zeker kijken hoe we daar met De Lijn het een en ander kunnen verbeteren. Ze zeggen dat er niet vaak problemen zijn met de scantoestellen. Natuurlijk zal de ene zeggen van wel en de andere van niet. Diegene die een boete krijgt zal zeggen dat het apparaat niet werkt. Ik laat de waarheid daar in het midden. Alleszins denk ik dat er andere methodes zijn om data te capteren, zonder dat het gekoppeld moet worden aan een boete voor de abonnementhouder.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Dank u, minister. Dat was inderdaad ook de insteek van mijn vraag. Het zijn natuurlijk geen zwartrijders, maar mensen die een abonnement betaald hebben en vergeten zijn een handeling uit te voeren. Maar boetes uitschrijven omdat je vergeet te scannen, is toch een beetje bij de haren getrokken of alleszins niet klantvriendelijk. Ik begrijp dat data belangrijk zijn, maar daarvoor moeten we nog altijd geen mensen beboeten die wel degelijk hun plicht gedaan hebben en een ticket of abonnement betaald hebben.
Ik ben dus blij dat u diezelfde mening deelt en wilt gaan zoeken naar een mogelijke oplossing. Ik zal dat samen met u opvolgen.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, ik heb vorig jaar een schriftelijke vraag gesteld in verband met het geval van een meisje dat inderdaad beweerde dat ze gescand had, maar het toestel niet werkte. En uit het antwoord op de schriftelijke vraag dat ik toen kreeg, blijkt dat men sowieso de werking van een validator gaat checken wanneer die klacht binnenkomt, maar dat ook de dienst Administratieve Boetes van De Lijn die zaak checkt. Als dan blijkt dat er een probleem is met de validator en de kaart niet scanbaar is, wordt er verder geen gevolg aan gegeven. Maar indien blijkt dat er geen probleem is met de validator en de kaart bijvoorbeeld al geruime tijd niet gebruikt is, krijgt men bij een eerste inbreuk blijkbaar een verwittiging.
Het kan blijkbaar ook zijn dat het scannen niet juist gebeurd is door de reiziger, en de validator wel correct werkt. Men kan ook zijn kaart laten checken in een Lijnwinkel om te zien of die wel goed werkt. Als de kaart defect is, kan men die blijkbaar gratis laten vervangen wanneer er geen zichtbare schade is aan de kaart. Wanneer er wel zichtbare schade is, kan men ze blijkbaar laten omruilen tegen een administratieve kost van 10 euro.
Dat kan natuurlijk leiden tot misverstanden, wanneer dergelijke zaken zich voordoen, wanneer mensen ter goeder trouw denken dat ze in orde zijn.
Mijn vraag is: krijgen nieuwe klanten die hun kaarten gaan afhalen in Lijnwinkels of dergelijke, de nodige uitleg in die winkels over wat ze moeten doen indien bepaalde zaken niet functioneren? Zijn ze daarvan op de hoogte wanneer ze een dergelijke kaart aankopen? Er is blijkbaar een instructiefilmpje op de website van De Lijn, waar uitgelegd wordt hoe men op een goede manier kan scannen. Dat is blijkbaar toch niet zo eenvoudig. Is men daarvan op de hoogte? En zo nee, kan men de klanten daarvan op de hoogte brengen zodat er geen nodeloze boetes uitgeschreven moeten worden?
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, ik weet niet of u het al gezien hebt, maar ik had begin april ook een schriftelijke vraag over hetzelfde onderwerp ingediend, met ongeveer dezelfde vragen. Ik zie u knikken. Ik weet niet of het dan nodig is om nog op alles te antwoorden.
Ik vind het goed dat u het gesprek aangaat met De Lijn, om te proberen een klantvriendelijker systeem op poten te zetten. Want De Lijn wil natuurlijk ook wel weten hoeveel mensen er op haar bussen zitten, om onder andere de drukte en dergelijke te kunnen meten. Er zijn dus voor- en nadelen aan, maar boetes zijn nooit fijn, laat ons daar duidelijk in zijn, en zeker niet als het geven van boetes zo snel en vaak gebeurt.
Ik had er een vraag bij, maar weet niet of u daarop gaat kunnen antwoorden. Misschien weten de collega’s het. Ik gebruik de Mobibkaart, dat is een ander systeem, maar De Lijn biedt natuurlijk verschillende mogelijkheden aan voor de betaling van ritten: tickets, kaarten, abonnement. Je hebt allerlei opties. Maar je kunt ook een ticket bestellen via SMS door ‘DL’ te versturen naar 4884, het staat netjes op de website. Of je kunt er netjes een bestellen via de app. Ik vroeg me gewoon af of die digitale tickets ook gescand moeten worden op het voertuig. Ik zie onze voorzitter al knikken van nee. Maar worden die tickets dan wel op de een of andere manier in het systeem bij De Lijn mee opgenomen, bij het tellen van het aantal reizigers om de druk op die lijnen te kunnen meten? Want je hebt via SMS betaald, en dat komt ergens in bulk toe, en men weet niet meer precies waar die mensen zaten. Dan is dat eigenlijk een gemiste kans. Ik weet niet of u er zo op kunt antwoorden, maar ik vroeg het me oprecht af. Als je via SMS een ticket koopt en je moet niet scannen, hoe weten ze dan dat je op die bus hebt gezeten om de drukte te kunnen meten?
Het is een bijvraagje. Maar ik denk dat die schriftelijke vraag dan wel kan vervallen, als u dat laatste nog even kunt beantwoorden.
Ik kom nog even tussen om onmiddellijk op uw vraag te antwoorden. Die sms-tickets moeten niet worden gescand, ze gaan meteen tijdsgebonden in, nadat je ze hebt verzonden. Ik denk dat dat voor een uur is, tenzij je een ander soort sms stuurt, dan kan het ook voor langer zijn. Ik heb daarover ooit aan De Lijn een vraag gesteld. Ik weet het exacte antwoord niet meer maar men weet dus inderdaad niet op welke lijn die gebruikt worden. Ze worden dan wel mee in het telsysteem verwerkt maar het is niet zo dat men exact weet op welke lijn die gebruikt worden.
Ik heb dat zelf, toen de MOBIB-kaart in zwang raakte en men dat systeem heeft ingevoerd om voortaan te scannen op bus en tram – ik denk dat het in 2018 moet zijn geweest –, inderdaad altijd vrij irritant gevonden. Vooral wanneer je, in de spitsuren of wanneer de scholen net uit zijn, als het heel druk is, op een tram of een bus stapt, is het moeilijk om bij het scanapparaat te geraken en dan moet je inderdaad nog geluk hebben dat het werkt. De eerlijkheid gebiedt me wel te zeggen dat de meeste controleurs nogal billijk zijn als het aankomt op het al dan niet gescand hebben van je ticket. Ik begrijp dat data verzamelen zeer belangrijk is, ook bij De Lijn, maar ik denk dat er andere en misschien betere methodes zijn om dat te doen.
Ik verwijs naar onze commissiereis naar Oslo waar ik ook de vraag gesteld heb naar hoe ze het daar doen. Mensen moeten daar hun ticket niet scannen. Dat wordt blijkbaar met de camera’s die aanwezig zijn op de trams en de bussen via artificiële intelligentie gemeten. Ik denk dat De Lijn nog wel andere opties heeft die misschien zelfs nauwkeuriger zijn om de bezetting van trams en bussen te meten.
Minister Peeters heeft het woord.
Ik denk dat we allemaal op dezelfde golflengte zitten en ik zal zeker aan De Lijn overmaken dat het scannen van de abonnementen en dergelijke geen goede beheerstool is om te meten hoeveel mensen er effectief op welke bussen en trams zitten. Mevrouw Brouwers en mijnheer Claes, jullie hebben zelf het voorbeeld gegeven van dat sms-ticket dat ook niet gelinkt is aan die welbepaalde bus of tram. Ik denk dat scannen geen goed beheersinstrument is om te kijken hoeveel mensen waar zitten en dat we zeker moeten kijken hoe dat dat anders kan.
We weten dat er ruim tweeduizend boetes zijn uitgeschreven voor mensen met een abonnement die niet twee keer gescand hadden. Men zou kunnen zeggen dat je, wanneer het scanapparaat niet werkt, dat onmiddellijk kunt doorgeven aan de chauffeur, maar ik begrijp ook perfect dat je je bij overvolle bussen niet naar de chauffeur gaat wringen om toch maar een melding te maken.
Kortom, ik zal zeker de boodschap aan De Lijn meegeven dat iedereen hier in deze commissie geen vragende partij is om dit langer op die manier te doen en dat we moeten kijken welke methodes of welke beheersinstrumenten beter zijn. Ik hoop niet dat ik volgende week al een vervolgvraag ga krijgen want dan ga ik nog geen antwoord hebben. Maar ik zal alleszins de vraag doorgeven om er op een andere manier mee om te gaan.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Heel kort. Ik wil de minister bedanken. Ik denk ook dat iedereen inderdaad op dezelfde lijn zit. Of het toestel nu werkt of niet werkt, is bijkomstig. Het gaat er vooral om dat mensen die betaald hebben, niet moeten worden beboet. Het excuus van het databeheer is, in dezen, voor mij en de meesten, niet de ideale uitleg om dit blijvend in stand te houden. Het zou goed zijn als hier op korte termijn een andere manier zou worden gevonden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.