Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
De heer Steenwegen heeft het woord.
Het is ook een vriendelijke vraag. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)
Hoe, daarnet zei u dat we beter in de regering kunnen komen zitten? (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)
Oké, in ons geval niet. Dat was alleen voor Vooruit bedoeld. Ik snap het. (Gelach)
Stikstof is niet alleen in Vlaanderen maar ook in Nederland een majeur probleem. Nu blijkt dat hoogstwaarschijnlijk een groot deel van de uitstoot door de luchtvaart in Nederland niet wordt meegeteld, hoewel die uitstoot deels wel neerslaat in natuurgebieden die beschermd moeten worden.
Dat staat te lezen in een pas verschenen studie van de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de Technische Universiteit Delft, getiteld ‘Quantifying the impact of aviation emissions on global nitrogen deposition’.
Uit de samenvatting van dat rapport valt op te maken dat de impact van stikstofemissies van vliegtuigen kan oplopen tot 30 procent van het totale plaatje. In het gebied rond Schiphol zou de depositie met slechts 12 procent moeten dalen, volgens de gehanteerde stikstof- of NHx-kaart die in Nederland gebruikt wordt om de depositie in kaart te brengen. Maar de NOx uit de luchtvaart staat niet op die kaart ingekleurd, en blijkt nu groter te zijn dan de uitstoot door de landbouw in het gebied.
Er liggen in de buurt van Schiphol ook Natura 2000-gebieden, waar volgens deze studie tot een derde van alle stikstofdepositie afkomstig zou zijn van het vliegverkeer van en naar Schiphol.
Het was al bekend dat, alvast in Nederland, de luchtvaartindustrie ook in het stikstofdossier een uitzonderingspositie geniet, maar nooit eerder bleek in welke mate de bevoordeling plaatsvond. De Nederlandse overheid rekent – in tegenstelling tot de voorschriften van de Europese Unie – de uitstoot boven een vlieghoogte van 900 meter niet mee.
De auteur van de studie stelt nu dat hierdoor maar liefst 70 procent van de depositie door vliegtuigen buiten beeld blijft. Dat zijn natuurlijk cijfers die doen nadenken. De vraag is hoe de situatie in Vlaanderen op dat vlak is.
Zaventem is op het vlak van ruimtelijke ordening nogal vergelijkbaar met Schiphol. Aan de rand van de luchthaven bevinden zich ook Natura 2000-gebieden. Ik heb het dan over de gebieden die we de Groene Vallei zijn gaan noemen: het Floordambos, Torfbroek, het Silsombos in Kortenberg en Erps-Kwerps, die allen op de aanvliegroute van Zaventem gelegen zijn, of toch in de buurt. Die gebieden hebben natuurlijk ook te lijden aan stikstofdepositie. En ook hier is de vraag of de uitstoot van de luchtvaartindustrie wordt meegerekend in het plaatje volgens de huidige berekeningen?
Er is meer. In dezelfde studie wordt ook gesproken over uitstoot van andere stoffen. Het gaat dan vooral over vluchtige organische stoffen (VOS), stoffen die toch als risicovol worden bestempeld. Er zijn natuurlijk door de uitstoot van vliegtuigmotoren nog andere stoffen waarvan vandaag nog niet helemaal bekend is welke invloed ze hebben op de gezondheid van mens en dier.
Men noemt dat in Nederland nu het topje van de ijsberg, omdat de totale uitstoot van giftige stoffen na verbranding van de bijna 4 miljard kilogram aan kerosine die in 2019 in Schiphol werd verkocht, goed is voor 5,4 miljoen kilogram VOS-uitstoot die in de atmosfeer terechtkomt.
Als je dezelfde berekening voor Zaventem maakt, dan kom je op ongeveer 1 miljard kilogram VOS die uitgestoten worden.
Daarom heb ik deze vragen, minister.
Kunt u toelichting verstrekken in welke mate het Vlaamse stikstofakkoord rekening houdt met de stikstofuitstoot van de luchtvaart? Bent u bereid om de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) indien nodig opdracht te geven onderzoek te doen naar de stikstofuitstoot van de luchthaven en daaromtrent cijfermateriaal te verzamelen?
Wilt u – in aansluiting bij mijn eerdere vraag om uitleg over de omgevingsvergunning voor de luchthaven, waar we het al eerder over gehad hebben – extra aandacht vragen om de stikstofuitstoot van de luchthaven, in het bijzonder natuurlijk ook in de Natura 2000-gebieden rondom de luchthaven, mee in kaart te laten brengen bij de opmaak van een globaal milieueffectrapport (MER)? Ten slotte: kunnen in dat MER ook de VOS mee opgenomen worden?
Minister Demir heeft het woord.
De stikstofuitstoot en de bijhorende depositie van de luchtvaart wordt meegenomen in de stikstofmodellen en het stikstofakkoord. De impact van deze uitstoot is in detail weergegeven in de figuren 5.3 en volgende in het MER – volgens mij is dat vanaf pagina 90.
De depositie van vliegverkeer zit vervat in de categorie ‘transport, niet lokaal’. Voor de specifieke speciale beschermingszone (SBZ) waarnaar u verwijst, is het aandeel van deze categorie ongeveer 4 procent van de totale depositie. Dat omvat echter ook de impact van ‘niet lokaal wegverkeer’.
Deze deposities worden nog meegerekend, door de kalibratie van de modellen waarbij effectieve metingen van stikstofdeposities en concentraties van zowel NOX als NH3 leiden tot bijstellingen van de modellering. De luchtvaart ‘ontsnapt’ dus niet aan het akkoord inzake de stikstofuitstoot.
De Vlaamse Milieumaatschappij berekent de stikstofuitstoot van de luchtvaart, inclusief de luchthaven van Zaventem. De cijfers over de uitstoot van de luchtvaart kun je vinden op de website van de VMM, met verschillende parameters: NOX, eenheid, sector, transport, luchtvaart enzovoort.
In de aanmelding van het MER is een voorstel van methodologie voor de effectbeoordeling opgenomen. Daarin wordt reeds de nodige aandacht aan stikstofuitstoot besteed. Er zal ook een evaluatie gebeuren van mogelijke effecten van verzurende en eutrofiërende deposities. De mogelijke invloed op Natura 2000-gebieden zal daarbij bekeken worden. In het MER zal eveneens nagekeken worden of de deposities een significante impact kunnen hebben op nabij en verderaf gelegen gevoelige habitats. Er zal ook een passende beoordeling opgemaakt worden om deze impact te beoordelen. Bijgevolg is extra aandacht vragen om de stikstofuitstoot in kaart te laten brengen niet nodig. We hebben immers al voorzien om dit grondig te onderzoeken in het MER en in de passende beoordeling.
Volgens het MER-richtlijnensysteem lucht moeten voor vliegverkeer de emissies van landing en take-off berekend worden volgens het meest recente EMEP/CORINAIR guidebook (European Monitoring and Evaluation Programme/Core Inventory Air). Hierin zijn VOS opgenomen. Ik kan u dan ook geruststellen dat vluchtige organische stoffen onderzocht zullen worden in het MER.
De heer Steenwegen heeft het woord.
Dank u wel, minister. In Nederland neemt men de uitstoot van luchtvaart natuurlijk ook wel mee, maar ik heb u niet horen zeggen dat alle uitstoot van luchtvaart wordt meegenomen. Bevestigt u dat ook de uitstoot van de luchtvaart boven de 900 meter van vluchten boven Vlaanderen volledig wordt meegenomen? Want daarover gaat het hier net. In Nederland neemt men ook de uitstoot van opstijgende en landende vliegtuigen mee vanaf 900 meter en lager, maar daarboven wordt de uitstoot niet meegeteld. En volgens die studie zit daar de fout in de telling. Ik kreeg dus toch graag bevestiging dat hier in Vlaanderen in de modellen de volledige uitstoot, ook boven de 900 meter, wordt meegenomen.
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
Ik wil me graag aansluiten bij deze vraag. In Nederland bestaat hierover bezorgdheid, en aangezien we voor een aantal zaken op dezelfde modellering rekenen, is het logisch dat we ons ook hier vragen stellen over hoe het precies in elkaar zit. Ik wil me aansluiten bij de laatste vraag van collega Steenwegen. Wordt de luchthaven en/of het vliegverkeer beschouwd als een puntbron of wordt het volledige traject van de vliegtuigen effectief in rekening gebracht? Met andere woorden, als het volledige traject in rekening wordt gebracht, zijn we er dan zeker van dat de gehele uitstoot boven de 915 meter effectief wordt meegenomen in de berekening?
Ik wil nog een tweede vraag stellen, minister, maar heb er alle respect voor als u die niet dadelijk kunt beantwoorden. Op welke manier wordt dat mee in rekening gebracht in het VLOPS-model (Vlaamse Operationeel Prioritaire Stoffen)? Eventueel kunt u hier schriftelijk op antwoorden.
U weet dat ik in de nabijheid van de luchthaven van Zaventem woonachtig ben. In het overlegcomité dat Brussels Airport Company – dat is een verplichting in hun milieuvergunning – heeft moeten opstarten met buurtcomités en de omliggende lokale besturen is die bezorgdheid in verband met de stikstofdepositie maanden geleden al geuit. Ik wil meegeven dat dat ook daar echt leeft.
Het is belangrijk in het kader van de nieuwe milieuvergunningsaanvraag dat dit grondig wordt onderzocht. Dit is een dossier dat steeds meer leeft tegenover vroeger. Bij de omgevingsaanvraag moeten echt wel alle mogelijke aspecten goed worden onderzocht. Er moet steeds rekening worden gehouden met een gezond evenwicht tussen de economie en de leefbaarheid van de omwonenden.
Dat wou ik gewoon nog even meegeven.
Minister Demir heeft het woord.
Mijnheer Steenwegen, het is onmogelijk om de uitstoot boven 919 meter voldoende in kaart te brengen omdat er heel veel onbekende variabelen zijn. We hebben daarop, op basis van experten, een antwoord geboden door de kalibratie mee te nemen, tenzij u een andere oplossing hebt want dan hoor ik die graag. Hier hebben we dat op die manier opgelost.
Mevrouw Rombouts, u stelt een terechte vraag, maar ik zal dat moeten opvragen. Ik zal dat schriftelijk overmaken.
De heer Steenwegen heeft het woord.
Ik blijf natuurlijk nog met een vraag zitten. U zegt dat we berekenen tot die negenhonderd en een beetje meter, zoals in Nederland, en dat we het daarboven eigenlijk niet goed weten. Ik sluit me dan ook aan bij de vraag – voor zover u daar duidelijkheid over kunt geven – op welke manier dit in de modellen wordt meegenomen. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)
Kalibratie zegt niets en alles. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)
Ja, ik ook, minister. Ik denk dat we er in dit dossier alle belang bij hebben dat we juist zijn. Het gaat hier niet over peanuts, maar over een forse uitstoot. U weet dat alle sectoren hierin belangrijk zijn, ook de luchtvaart. U moet dat dus gewoon meenemen. Het is belangrijk dat we dat correct doen. Dat is ook essentieel voor het maatschappelijk debat. De studie in Nederland wijst toch wel op een forse uitstoot die niet in rekening wordt gebracht. Ik denk dat dat wel belangrijk is. Als er meer concrete informatie is over hoe dit meegenomen wordt, dan zouden we die graag krijgen.
We hebben vandaag in de krant kunnen lezen dat men voor Schiphol zegt dat de ‘sky’ niet langer ‘the limit’ is. Men zoekt daar naar een nieuw evenwicht tussen de luchtvaart en de omwonenden en het leefmilieu. Ook in Vlaanderen zijn we daaraan toe met betrekking tot Zaventem. In het kader van de nieuwe omgevingsvergunning moeten we zeker ook naar een nieuw evenwicht zoeken dat meer rekening houdt met de omgeving en de omwonenden.
Graag nog die bijkomende informatie schriftelijk.
De vraag om uitleg is afgehandeld.