Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Vraag om uitleg over het bezoek van de minister-president aan Litouwen
Verslag
– Deze vragen om uitleg werden via videoconferentie behandeld.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Half mei bracht u, minister-president, een tweedaags bezoek aan Litouwen. Dit bezoek kadert in de Noordstrategie van de Vlaamse Regering, die erop gericht is de banden tussen Vlaanderen en onder andere de Baltische staten aan te halen, zowel op diplomatiek als economisch en cultureel vlak.
U ontmoette de Litouwse premier, Ingrida Šimonyte, en de minister van Cultuur, Simonas Kairys. Uiteraard besprak u de geopolitieke situatie in Litouwen, een directe buur van en ook al bezet geweest door Rusland, alsook de oorlog in Oekraïne. De Baltische staten hebben een zeer uitgesproken visie op dreiging vanuit Rusland.
Verder sprak u met de Wit-Russische oppositieleidster, Svetlana Tichanovskaja, die haar thuisland moest ontvluchten. Als politica en activiste zet ze zich in voor een open en vrij Wit-Rusland. Ze wordt door het Westen beschouwd als de rechtmatige winnaar van de laatste Wit-Russische verkiezingen. Na die verkiezingen werd Loekasjenko toch als winnaar uitgeroepen. Ik heb er recent nog een boek over gelezen, hij wordt als laatste dictator van Europa aanzien. Ondertussen kunnen we wel zeggen dat er nog twee dictators in Europa aan de macht zijn.
Ten slotte zette u de Vlaamse biotechsector verder op de kaart in Litouwen. U bezocht het lokale kantoor van Flanders Investment & Trade (FIT) en ontmoette de Litouwse minister van Economie. Daarnaast werd u nog ontvangen bij het technologiebedrijf Brolis Semiconductors, dat ook in Vlaanderen actief is.
Hoe evalueert u uw bezoek aan Litouwen?
Kunt u de ontmoeting met de Litouwse premier toelichten? Wat werd er besproken? Wat was de output?
Kunt u uw ontmoeting met de Litouwse minister van Cultuur toelichten? Wat werd er besproken? Zijn er samenwerkingsprojecten?
Kunt u uw ontmoeting met de Litouwse minister van Economie toelichten?
Hoe evalueert u uw bedrijfsbezoek aan Brolis Semiconductors? Kunt u inschatten of er nieuwe investeringen in Vlaanderen zullen komen?
Kunt u toelichting geven over uw ontmoeting met de Wit-Russische oppositieleidster? Wat werd er besproken? En met welke output?
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, u bracht inderdaad op 16 en 17 mei een bezoek aan Litouwen in het kader van de Noordstrategie van de Vlaamse Regering. In de hoofdstad Vilnius had u een onderhoud met de Litouwse eerste minister Ingrida Šimonyte en sprak er onder meer over energie en de mogelijkheden om samen te werken op het vlak van windmolens en waterstof. Er vond ook een ontmoeting plaats met de gevluchte Wit-Russische oppositieleidster Svetlana Tichanovskaja. U verklaarde na de ontmoeting diep geraakt te zijn en te zullen bekijken wat Vlaanderen nog meer kan doen om de democratische bewegingen en slachtoffers in haar land te helpen.
U had tevens ontmoetingen in het kader van biowetenschappen en biotech en er was de mogelijkheid om economische spelers uit zowel Litouwen als Vlaanderen met elkaar in contact te brengen door middel van een ontbijtseminarie. Vlaanderen en Litouwen onderhouden al sinds 1996 een nauwe samenwerking via een vierjarig werkprogramma, onder meer op het vlak van biotechnologie. Er stond een bezoek van de Vlaamse delegatie gepland bij het technologiebedrijf Brolis Semiconductors, dat in 2017 nog een kantoor opende in Gent en uitbreidingsplannen heeft.
Hoe verliep het onderhoud met de Litouwse eerste minister? Wat werd er concreet besproken? Werden er afspraken gemaakt omtrent samenwerking op het vlak van windmolens en waterstof?
Wat zult u ondernemen om de democratische bewegingen en slachtoffers van het Wit-Russische regime te ondersteunen?
Kunt u wat meer toelichting geven bij het vierjarig werkprogramma tussen Vlaanderen en Litouwen?
Heeft het technologiebedrijf Brolis Semiconductors aangekondigd nog verder te willen investeren in Vlaanderen?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Collega’s, Vlaanderen draagt de Baltische staten en in het bijzonder Litouwen al meer dan dertig jaar een warm hart toe. Deze zending bevestigde en verstevigde deze vriendschap. Vlaanderen werkt al jarenlang intensief samen met Litouwen, zowel op politiek en economisch als cultureel vlak. Ik had mijn zending dan ook georganiseerd rond deze drie grote thema’s. Vlaanderen was een van de eersten of zelfs de eerste om Litouwen als onafhankelijke staat te erkennen. Dat is misschien niet bij de brede bevolking maar zeker in politieke kringen in het geheugen gegrift. Dat is positief.
Ik heb de zending als zeer vruchtbaar ervaren. Onze Baltische gastheren en -vrouwen toonden zich zeer opgetogen over onze komst en prezen onze zichtbare diplomatieke aanwezigheid de voorbije jaren. Dat is al sinds 1996. De politieke gesprekken begonnen en eindigden natuurlijk met de Russische agressie tegen Oekraïne en de dreiging voor de Baltische staten, zeker voor Litouwen, dat grenst aan Kaliningrad.
Tegelijk kijken ze vol vertrouwen naar de toekomst en zetten in op nieuwe technologieën en duurzame energie, twee terreinen waar Vlaanderen nauw met Litouwen kan samenwerken. Op militair vlak voelt Litouwen zich goed gesteund en versterkt door de NAVO. Ze zaten niet helemaal met de daver op het lijf. Juist door de steun van de NAVO keken ze vrij rustig naar hun situatie, maar die van Oekraïne is natuurlijk anders.
Onze economische samenwerking kreeg een sterke impuls door de opening van een kantoor van Flanders Investment & Trade in Vilnius in 2016. Op het vlak van de andere Vlaamse bevoegdheden worden er inspanningen geleverd door de Vlaamse Vertegenwoordiging in Warschau, die eveneens actief is in de drie Baltische staten.
Met premier Ingrida Šimonyte besprak ik een hele waaier aan thema’s. De historische bilaterale relaties tussen Vlaanderen en Litouwen kwamen aan bod en er werd gekeken naar eventuele handelsopportuniteiten. Ik lichtte kort de Vlaamse Noordstrategie toe, waarbij we ook streven naar meer samenwerking met Litouwen als Noord-Europees land. Uiteraard analyseerden we ook de situatie in Oekraïne uitgebreid. Ik benadrukte dat Vlaanderen de Europese sancties ten aanzien van Rusland ten volle steunt.
Verder kwam ook het Vlaamse Veerkrachtplan ter sprake. Ik verduidelijkte dat Vlaanderen de groene en digitale transitie hoog in het vaandel draagt en dus investeert in onder meer duurzame energieopwekking en -opslag. Ook de Litouwse regering besliste recent om de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen te versnellen.
Bij de ontwikkeling van offshorewindenergie in de Oostzee zie ik mogelijkheden tot samenwerking met de REBO-terminal (Renewable Energy Base Ostend) in Oostende, die een uitvalsbasis vormt voor de bouw van verschillende windparken op zee. Daarnaast bespraken we ook de mogelijkheden om samen te werken rond waterstof. De Litouwse lng-terminal in Klaipeda wordt op termijn klaargemaakt om groene moleculen te ontvangen en in die optiek zijn er mogelijke synergieën met de lng-terminal van Fluxys in de haven van Zeebrugge.
Ter gelegenheid van mijn bezoek aan het MO Museum in Vilnius, een intrigerende plaats voor moderne en hedendaagse kunst, zou ik een gesprek hebben met minister van Cultuur, Simonas Kairys. Omdat minister Kairys wegens ziekte zelf niet aanwezig kon zijn, werd hij vervangen door de viceminister van Cultuur.
Met de directrice van het MO Museum besprak ik de inspanningen die het museum levert op het vlak van digitalisering. We stonden vooral stil bij de verschillende manieren waarop digitalisering van cultuur en van het kunstaanbod de publieksbelevenissen en -ervaringen radicaal kunnen veranderen. Een virtueel museum kan namelijk voor een verhoogde betrokkenheid zorgen. We verkenden ook de mogelijkheden om met Vlaamse musea samen te werken.
Op de tweede dag van de zending ontmoette ik Aušrine Armonaite, minister van Economie en Innovatie. Ons gesprek paste binnen een ontbijtseminarie dat in het teken stond van lifesciences. Hierbij werden een aantal economische spelers uit Litouwen en Vlaanderen samengebracht.
Met de Litouwse minister van Economie besprak ik onder meer de wisselwerking tussen bedrijven en kenniscentra. Vlaanderen heeft op dit vlak heel wat ervaring te bieden. Verder hadden we het over de European Chips Act en de rol van imec, wat grote interesse opwekte bij onze Litouwse gesprekspartner. Litouwen is momenteel in gesprek met Taiwan over mogelijke investeringen in de Litouwse halfgeleidersector.
Dat brengt ons bij het bezoek aan Brolis Semiconductors. Na 1989 investeerden Vlaamse bedrijven in de Centraal-Europese landen die zich van het communistisch juk hadden bevrijd. Maar de jongste jaren zien we ook geleidelijk een prille omgekeerde beweging ontstaan. Brolis Semiconductors is in die zin, naast een interessante onderneming op zich, een pionier. Het bedrijf opende immers een vestiging in Gent en haalde in 2018 zelfs de trofee ‘Nieuwkomer van het jaar’ van FIT binnen. Men broedt op een verdere uitbreiding in Gent. Of het aantal investeringen in Vlaanderen uit die hoek van de wereld verder zal toenemen, zal de toekomst uitwijzen. Het lijkt me alleszins een logische evolutie.
De vierjarige werkprogramma’s worden onderhandeld en ondertekend door ambtelijke delegaties van beide landen. Aan Vlaamse kant is de secretaris-generaal van het Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken de voorzitter, ze ondertekent ook het document.
Het huidige werkprogramma loopt van 2019 tot 2023. Een van de nieuwe samenwerkingsterreinen is biotechnologie. Flanders Bio werkte in het verleden al nauw samen met Life Sciences Baltics en wil dit nog uitbreiden. Ik haalde reeds aan dat ook mijn gesprek met de minister van Economie en Innovatie plaatsvond in de context van een ontbijtseminarie rond lifesciences.
Verder hoop ik dat Litouwen in het hoger onderwijs mogelijkheden voorziet om Nederlands te studeren. Op onderwijsvlak stelden wij alvast de Antwerpse opleidingen Havenmanagement open voor Litouwse experten. Andere culturele uitwisselingen tussen Vlaanderen en Litouwen vinden bijvoorbeeld plaats in het licht van het lopende project ‘Kaunas, culturele hoofdstad van Europa 2022’.
Oppositieleidster mevrouw Tichanovskaja vindt het belangrijk dat de Vlaamse bevolking een onderscheid maakt tussen het Wit-Russische regime enerzijds en de Wit-Russische bevolking en haar houding tegenover de oorlog in Oekraïne anderzijds. Daar waar de Russische bevolking volgens haar veelal achter de invasie staat, is dat in Wit-Rusland helemaal niet het geval.
Zo gaf ze te kennen dat de Wit-Russen Oekraïne op verschillende manieren steunen. Er vecht bijvoorbeeld een Wit-Russisch regiment in Oekraïne onder Oekraïens bevel tegen het Russische leger. Bovendien plegen werknemers bij de Wit-Russische spoorwegen geregeld sabotage om zo het vervoer van Russisch oorlogsmaterieel lam te leggen. Ook geeft men informatie door over troepenbewegingen.
Mevrouw Tichanovskaja stelt dat het Wit-Russische regime voor de buitenwereld misschien solide oogt, maar dat dit allerminst het geval is. De vele wissels aan de top die Aleksandr Loekasjenko de laatste maanden doorvoert, tonen dit volgens haar aan. Loekasjenko zou niet meer weten wie hij kan vertrouwen, daardoor lijkt hij nogal onbezonnen hervormingen door te voeren, onder meer in de kabinetten.
Volgens mevrouw Tichanovskaja zette het Wit-Russische regime alles in op de samenwerking met Rusland. Nu Aleksandr Loekasjenko echter vaststelt dat de Russische invasie niet verloopt zoals ingecalculeerd, zou hij volgens de oppositieleidster zelfs overwegen van kamp te wisselen. Tichanovskaja ziet het daarom als haar hoofdopdracht om regeringen wereldwijd te blijven sensibiliseren, zodat ze niet opnieuw zouden samenwerken met het regime-Loekasjenko. Volgens haar kunnen namelijk alleen sancties en verdere isolatie het regime de finale duw geven.
Mevrouw Tichanovskaja weidde ook uit over de rol van de media. Volgens haar leeft in Wit-Rusland de perceptie dat Rusland de oorlog in Oekraïne aan het winnen is. De door het regime gecontroleerde media verspreiden deze boodschap. Zodra de Wit-Russische bevolking echter de waarheid verneemt, kan dit volgens de oppositieleidster een kentering zijn en zou de bevolking het Loekasjenkoregime zelfs de rug kunnen toekeren.
Vlaanderen heeft in het verleden de Wit-Russische oppositie reeds ondersteund en ik heb mijn departement alvast gevraagd om, in opvolging van deze contacten, ook toekomstige pistes te onderzoeken. Men vroeg niet om steun voor Wit-Rusland maar wel voor de Wit-Russische vrijwilligers in Oekraïne die meestrijden aan Oekraïense zijde. Ze gaan ons lijsten bezorgen van medicijnen en ondersteuningsmateriaal die wij eventueel ter beschikking kunnen stellen. Onze diplomatieke vertegenwoordiger ter plekke verzorgt daarbij de nodige diplomatieke contacten om te zien wat we kunnen doen.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw uitgebreid antwoord. Dit past volledig in de Noordstrategie van de Vlaamse Regering en wijst op het belang ervan. Litouwen heeft het niet altijd gemakkelijk gehad; het was jarenlang bezet door de Sovjet-Unie. Het heeft als een van de eerste Baltische staten zijn vrijheid en onafhankelijkheid herwonnen. Het is daarbij zeer moedig geweest. We mogen niet vergeten dat ze na hun onafhankelijkheid opnieuw bijna overrompeld werden door Russische tanks. Ze hebben als klein land standgehouden en vormen nu een onafhankelijke staat binnen de Europese Unie. Daarom wordt vandaag expliciet verwezen naar het standpunt van Litouwen in de discussie met Hongarije over de sancties ten aanzien van Rusland.
Ik ben ook heel tevreden dat u heel concrete dossiers hebt besproken zoals de energietransitie, de groene en de digitale transitie. U sprak over de offshorewindenergie en de mogelijkheden tot samenwerking met Vlaamse bedrijven zoals de REBO-terminal in Oostende, die een uitvalsbasis vormt voor windmolenparken op zee. Opnieuw werd ook gesproken over waterstof. In de haven van Antwerpen zijn we toch wel pionier met een soort tankstation voor waterstof. Het is goed dat we samenwerken met andere landen die daar de nodige interesse voor hebben. U had het over een lng-terminal in Litouwen, er zijn dus zeker mogelijkheden voor samenwerking tussen onze havens, Antwerpen en Zeebrugge, en Litouwen.
Het is Antwerpen en Brugge.
Ja, oké, Antwerpen en Brugge. Misschien kan Brussel daar ooit nog onderdeel van uitmaken.
Bedankt voor de bijkomende informatie over Wit-Rusland. Ook daar is Litouwen zeer moedig in door opposanten op te nemen, goed wetende dat ze bijna omsingeld zijn door dictaturen. Ik kan alleen maar vaststellen dat dit een bijzonder moedig land is, maar tegelijk een klein land dat ook economisch gezien bijzonder sterk is.
Ik heb geen bijkomende vragen.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, dank voor uw uitgebreid antwoord. Er zijn alvast heel wat interessante elementen voortgekomen uit uw bezoek aan Litouwen.
Het is mooi dat men in Litouwen nog niet is vergeten dat wij een van de eersten waren om hun onafhankelijkheid te erkennen. Dat telt natuurlijk op het moment dat Vlaanderen zijn onafhankelijkheid uitroept en medestanders in Europa nodig heeft.
Het is alvast ook een goede zaak dat investeringen geen eenrichtingsverkeer meer zijn. U hebt het daarnet geschetst. Dat resulteert bijvoorbeeld in het feit dat men verdere investeringen in Gent overweegt bij Brolis Semiconductors. Ik ben blij om dat te vernemen.
Op het geopolitieke vlak staat volgens de oppositieleidster de Wit-Russische bevolking veel sterker achter Oekraïne dan het regime-Loekasjenko. Ik was een beetje verbaasd te vernemen dat Loekasjenko wel het geweer van schouder zou durven te veranderen onder druk van de bevolking. Dat is nieuw voor mij, een nieuw element in deze situatie dat voor verandering zou kunnen zorgen.
De Baltische staten zijn naast Polen zeer uitgesproken medestanders van Oekraïne in het conflict met Rusland. Uitgesprokener vindt men ze niet. De rest van Europa is net iets genuanceerder. Dat is toch wel een spanningsveld binnen Europa. Is dat daar ter sprake gekomen?
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voorzitter, ik vond het een zeer interessant antwoord, absoluut ook op economisch vlak.
Wat me interesseert, is het gesprek met de Wit-Russische oppositieleidster. Blijkbaar heeft zij medicatie en ander materieel gevraagd – materieel om zich te verdedigen in de oorlog, denk ik – voor de Wit-Russische vrijwilligers die mee gaan strijden in Oekraïne. We staan daar volledig achter mocht Vlaanderen iets kunnen doen, maar ik vraag me af hoe dat geconcretiseerd moet worden.
Stel dat er een bedrag wordt vrijgemaakt, worden de goederen dan rechtstreeks aan Oekraïne geleverd? Waar komen die dan terecht? Komen ze specifiek bij die Wit-Russische strijders? Die vechten toch onder Oekraïens bevel? Hoe gaat dat specifiek worden gemaakt? Is dat echt noodzakelijk? Het zou wel jammer zijn, mochten de Wit-Russische vrijwilligers minder beschermd rondlopen dan de Oekraïense strijders. Ik vind dat een heel interessant idee om verder uit te werken, maar ik vraag me af hoe dat verder moet worden geconcretiseerd. Als we de mensen kunnen helpen, moeten we dat zeker doen. Dat is in elk geval mijn standpunt.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Deckmyn, die spreidstand is zeker niet ter sprake gekomen, maar ik zie die ook niet. Ik vind dat juist een van de flaters van Poetin, of zaken die hij totaal verkeerd heeft ingeschat met zijn aanval op Oekraïne. Hij wilde de NAVO en Europa verdelen maar heeft net het tegenovergestelde bereikt. In deze materie zijn de NAVO en Europa nog nooit zo eensgezind geweest.
Natuurlijk is er een politiek-culturele band. Litouwen heeft vroeger ook onder de knoet gezeten van de Sovjet-Unie, samen met Oekraïne. Ik kan me dan ook voorstellen dat dit emotioneel nog feller leeft in Litouwen, maar een spreidstand in Europa zie ik niet en daar hebben we het niet over gehad.
Mevrouw Brouwers, we hebben die mevrouw een half uur gezien. Alle concrete details zijn niet uitgewerkt. Dat heb ik ook gezegd: de Vlaamse diplomatieke vertegenwoordiging gaat verder de zaken concretiseren. De zaken die u vraagt, zijn terecht en kunnen worden uitgeklaard. Ik heb me gewoon principieel akkoord verklaard, we willen zeker en vast tegemoetkomen aan de vragen. Ik heb gevraagd om een lijst van nuttige dingen voor hen. Het is aan onze medewerkers op het terrein om dat uit te werken. Uw vragen zijn correct. Die details hebben wij niet besproken.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Dank u voor de bijkomende toelichting, minister-president. Het is een aanvulling op wat de heer Deckmyn heeft gezegd. Men zal in Litouwen wel zeer goed weten dat Vlaanderen als eerste de onafhankelijkheid en vrijheid heeft gesteund.
Ere wie ere toekomt, het was niemand minder dan gewezen senator en Vlaams Parlementslid Walter Luyten die hiervoor de nodige contacten legde. Hij heeft zelfs als Vlaming gesproken voor de Seimas, het Litouwse parlement, op het ogenblik dat de Sovjettanks nog door Litouwen reden. Hij heeft hiervoor zelfs een onderscheiding gekregen van de toenmalige president. Er is altijd een stevige vriendschapsband geweest tussen Landsbergis, de latere president, en toenmalig senator Walter Luyten.
Ik kan het mij voorstellen, ik ben zelf een paar keren in Litouwen geweest, de vriendschapsbanden tussen Litouwen en Vlaanderen zijn zeer goed bekend bij de bevolking. Dit was een aanvulling voor het verslag.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Dank u voor de goede aanvulling, mijnheer Vanlouwe.
Minister-president, ik had het niet over een spreidstand tussen de Baltische staten enerzijds en de rest van Europa anderzijds. Ik had het eigenlijk over een spanningsveld waarbij zij verder willen gaan dan de rest van Europa wegens inderdaad de politiek-culturele geschiedenis. Er is zeker grote eensgezindheid binnen Europa en de NAVO, die trouwens veel sterker geworden is door de Russische inval in Oekraïne. Er is toch dat spanningsveld waar ik naar polste en dat misschien ter sprake zou zijn gekomen. Blijkbaar niet, maar dat is geen probleem, dat horen we later misschien nog wel eens.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.