Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, minister, de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s) trekken aan de alarmbel. Door de coronacrisis, die nu toch al twee jaar duurt, gaat er veel tijd naar contactopsporing. Minister, u maakte vorige zomer meer dan 14 miljoen euro vrij voor de CLB’s waarmee ze driehonderd extra voltijdse krachten zouden kunnen aanwerven om hen op die manier in staat te stellen zich opnieuw te concentreren op hun kerntaken.
De opflakkering van het virus heeft hier echter een stokje voor gestoken. Er klinkt grote bezorgdheid over het mentaal welzijn van onze kinderen. Uit onderzoek bleek dat kinderen door de pandemie minder blij en zelfverzekerd werden, en vaker verveeld en verdrietig zijn. De CLB’s zien de weerslag hiervan. “Van eetstoornissen en depressies tot suïcidepogingen: de problemen nemen toe in aantal en in ernst”, zegt Bea Meertens van het Vrij CLB Limburg in De Standaard van 15 december. Door de tijd die aan het contactonderzoek besteed wordt, hebben de CLB’s ondanks de extra middelen niet de ruimte om hiermee aan de slag te gaan.
Uit cijfers die de krant De Morgen bij de CLB’s opvroeg, blijkt dat de contactopsporing zo’n druk legt op de CLB’s dat minder dan de helft van het aantal leerlingen in het vierde en zesde leerjaar vorig schooljaar een medisch onderzoek onderging.
Kinderen op regelmatige basis onderzoeken, meten en wegen, is van groot belang. Mijn dochter bijvoorbeeld kreeg last van een medische aandoening tijdens de eerste lockdown. Wij zijn betrokken ouders, maar ouders die misschien minder tijd en aandacht hebben voor hun kinderen, zouden dit misschien niet hebben gezien. Een van de dingen was dat ze fel gewicht begon te verliezen. Als er medisch schooltoezicht was geweest, was het opgemerkt geweest.
Medisch schooltoezicht heeft ook een grote sociale waarde. Ouders van kinderen uit zwakkere sociale milieus hebben jammer genoeg – dat blijkt uit heel veel onderzoeken – minder toegang tot de gezondheidszorg. Er moet worden voorkomen dat onze kinderen het slachtoffer worden van de coronacrisis maar ook van te laat vastgestelde ziekten of afwijkingen.
De CLB’s willen het contactonderzoek niet van zich afschuiven. Ze vragen wel een oplossing om al hun essentiële taken te combineren. Na de kerstvakantie zijn de scholen weer open en zullen we worden geconfronteerd met de nog besmettelijkere omikronvariant. Bij ons op school zijn er alweer een aantal besmettingen. Zoals Koen Daniëls net zei, zijn ze waarschijnlijk buiten de school opgelopen, maar ze zijn er wel. Waarschijnlijk zullen we nog jaren worden geconfronteerd met opflakkeringen van het coronavirus en varianten. Er is dus dringend nood aan een langetermijnoplossing.
Minister, hoe reageert u op de resultaten van het onderzoek bij Vlaamse tieners waaruit blijkt dat de coronacrisis een zware impact heeft op hun welzijn?
Hoe reageert u op de vaststelling dat minder dan de helft van het aantal leerlingen in het vierde en zesde leerjaar vorig schooljaar een medisch onderzoek via het CLB kreeg?
Welke maatregelen zult u nemen om ervoor te zorgen dat de CLB’s hun rol kunnen blijven spelen in de contactopsporing maar tegelijkertijd al hun andere kerntaken kunnen blijven opnemen? Welke extra middelen zullen hier eventueel tegenover staan?
Plant u nog andere beleidsinitiatieven om de werking van de CLB’s te versterken?
Minister Weyts heeft het woord.
Het is natuurlijk geen nieuwe vaststelling dat de coronacrisis een zware impact heeft op het welbevinden van leerlingen. Doorheen de hele crisis is dat voor mij een prioriteit geweest. Herinner u dat we tijdens de lockdown in voorjaar 2020 er altijd voor hebben gezorgd dat de scholen openbleven voor de meest kwetsbare leerlingen. Dat is altijd onze lijn en onze concrete praxis geweest.
Fysiek naar school gaan, is niet alleen belangrijk om leerstof te verwerken, maar ook voor de sociale ontwikkeling en het mentaal welbevinden van kinderen en jongeren. Dat is door de coronacrisis nog duidelijker geworden. Vandaar: scholen open!
Ik blijf dit dan ook opvolgen, in nauwe samenspraak met de CLB’s. Ik vraag bij hen ook data op over het psychosociaal functioneren van leerlingen en de systematische contactmomenten.
De coronapandemie had de voorbije twee schooljaren een grote impact op de werking van zowel scholen als CLB’s. Door het afstandsonderwijs en de inzet van de CLB’s voor het contactonderzoek, hebben de centra voor leerlingenbegeleiding soms prioriteiten moeten stellen. Ik heb dat al eens gezegd. Als men zegt dat men de reguliere taken in de zorg dreigt achteruit te moeten schuiven ten voordele van de aanpak in het kader van de coronacrisis, dan doen de CLB’s dit al meer dan een jaar. We doen dat in het onderwijs al meer dan een jaar en we proberen het toch nog te bolwerken. Het is dus wel zo dat de CLB’s soms prioriteiten hebben moeten stellen, ook als het gaat over preventieve gezondheidszorg.
Het klopt dat niet iedere leerling hierdoor heeft kunnen genieten van een grondig medisch onderzoek. Samen met de CLB-sector, het agentschap Zorg en Gezondheid en de Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg (VWVJ) is onderzocht in welke mate de medische onderzoeken niet zijn kunnen doorgaan. Ik moet wel erkennen dat er heel grote regionale verschillen zijn.
In samenspraak met Welzijn, de CLB-sector en de VWVJ is er een plan opgesteld met algemene richtlijnen waarbij er van de centra voor leerlingenbegeleiding gevraagd wordt om op basis van de eigen leerlingendossiers, een analyse te maken van de volledigheid van contactmomenten en vervolgens gepaste actie te ondernemen. Daarbij moet men minstens de ouders van de leerlingen in kwestie op de hoogte brengen van het gemiste contactmoment en controleren of leerlingen geboren in 2016 en 2017, leerlingen geboren in 2005 en 2006 en leerlingen geboren in 2011, 2013 of 2014, een consult hebben gehad en eventueel een inhaalconsult inplannen. CLB’s kunnen, indien gewenst, een beroep doen op de VWVJ voor ondersteuning bij het opstellen van een remediëringsplan op maat.
Ook dit schooljaar speelt het CLB een grote rol in het uitvoeren van het contactonderzoek in scholen en internaten. Ik heb hiervoor begin dit schooljaar 14 miljoen euro extra voorzien. Daarnaast geef ik de CLB-sector steeds de boodschap dat, indien ze extra ondersteuning nodig hebben, we dit onderzoeken om snel te kunnen schakelen. Ook in de zorgsector geldt wat in de onderwijssector en andere sectoren geldt, namelijk dat je mensen moet vinden.
Ik moet eerlijk zijn: ik had eind vorig schooljaar gehoopt dat we deze extra middelen zouden kunnen inzetten voor het inhalen van de achterstand die de CLB’s hebben opgelopen in hun reguliere taken. Het was het aanvankelijke idee: het rijkdom der vrijheid. Maar nu de pandemie weer oplaait, denk ik dat we allemaal heel erg dankbaar zijn voor de expertise die de CLB’s betekenen in onderwijs. Geen enkele andere sector volgt de pandemische situatie zo nauwkeurig op als onderwijs. Daar wil ik alle CLB-medewerkers uitdrukkelijk voor bedanken, die vaak ook nog eens een vrijwillige taak bij de vaccinatiecampagne opnemen. Je moet het maar doen.
Maar ik had dus gehoopt dat die extra middelen, 14 miljoen euro, de achterstand konden inhalen. Ik heb dat ook zo verkocht in de Vlaamse Regering. Het kwam overeen met meer dan 300 voltijds equivalenten.
Uiteindelijk heeft dat er wel toe geleid dat die mankracht vooral is ingezet in het kader van de aanpak van de pandemie.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Ik kan u uiteraard moeilijk het verloop van de coronacrisis verwijten, minister, en het feit dat er opnieuw opflakkeringen zijn. Dat is absoluut niet uw schuld. Dat het geld en de mensen niet volstaan, is ook niet uw schuld. Maar ik zou toch graag van u willen horen wat u heel concreet gaat doen als de situatie verder blijft duren. Want u gaf hier nu een aantal geboortejaren. Ik heb een dochter die van 2011 is. Zij heeft al heel lang geen medische check-up meer gehad op school, behalve de vaccinatie in het vijfde leerjaar – ik weet niet wat ze dan precies krijgen, maar dat is wel gebeurd. Maar bijvoorbeeld de oogcontrole is niet gebeurd. Ik ben met haar naar de oogarts gegaan. Ik blijf erbij: Kind en Gezin en later de CLB’s zijn geweldige zaken voor de democratisering van de gezondheidszorg. Het is heel goed dat het bestaat. Daarom moeten we erover waken dat de CLB’s echt wel hun taken kunnen doen om die preventieve gezondheidszorg te kunnen bieden. Want daarin zijn wij in Vlaanderen heel erg sterk. Daarmee kunnen heel veel dingen worden opgespoord. Ik blijf erbij.
In de voorbije jaren heb ik geleerd dat goede gezondheidszorg vaak afhankelijk is van het opleidingsniveau en de assertiviteit van de ouders. Dat zouden we moeten voorkomen. Het zou toch echt niet mogen dat het ene kind betere zorg krijgt dan het andere. Kind en Gezin en het CLB spelen daarin cruciale rollen. Het is goed dat u extra geld hebt vrijgemaakt, maar het is niet genoeg door het verloop van de pandemie. Misschien loopt het goed. Misschien is de omikronvariant niet zo ernstig en kunnen we andere manieren vinden om ermee om te gaan. Maar aan de andere kant zitten we er nog eens een heel aantal jaren mee, en dan zitten we met een generatie kinderen die bijvoorbeeld vier, vijf jaar in die situatie hebben geleefd en die misschien heel wat zaken missen. Als we de gezondheid van die kinderen op langere termijn gaan bezwaren, zal dat ook kosten opleveren voor de maatschappij. Ik wil daarom toch nog eens vragen wat u concreet extra van plan bent.
De heer Danen heeft het woord.
Ik wil nog het volgende bijkomend vragen, minister.
U zegt dat er grote regionale verschillen zijn in de medische onderzoeken. Is er een verklaring voor waarom dat zo is? Het is toch opmerkelijk.
Mevrouw Beckers vraagt ook naar een langetermijnoplossing. Ik heb alle begrip voor de argumenten waarom u zegt dat het nu niet kan. Maar is er wel een langetermijnplan om ervoor te zorgen dat achterstallige onderzoeken desgevallend nog worden overgedaan? Of dat bepaalde vaccinaties die gemist werden, toch nog kunnen worden gedaan, eventueel een jaar of twee jaar later – wanneer het kan binnen de medische termijn?
Dat zijn twee bijkomende vragen die ik heb voor u.
De heer Daniëls heeft het woord.
Vanuit de N-VA-fractie klinkt ook een bekommernis in verband met de reguliere onderzoeken, maar ook in verband met de vaccinaties. Los van coronavaccinaties die door het CLB gebeuren, is dat een belangrijk aandachtspunt, net zoals de andere taken die ze opnemen zoals het doorverwijzen van jongeren met mentale problemen en dergelijke meer. Dat zijn absoluut zaken waarvan de N-VA-fractie wil dat er aandacht voor blijft.
Het is inderdaad zo dat het voor de CLB’s telkens opnieuw schakelen is. Want als een onderzoek dan toch doorgaat, zijn er altijd een aantal leerlingen in quarantaine of in isolatie. Dat moet dan opnieuw gepland worden. Logistiek is dat inderdaad een hele operatie. Langs deze weg ook onze dank voor de inspanningen die men levert en dat men toch nog probeert om het toch nog mogelijk te maken waar het lukt. Natuurlijk, collega’s, kan niemand ijzer breken met zijn handen. Ook die 14 miljoen euro extra en die 200 fulltime-equivalenten die erbij zijn gekomen, is niet niks, maar dat corona op deze manier in de scholen aanwezig blijft, is toch wel een probleem.
Minister, er zijn twee zaken die we onder uw aandacht willen brengen.
We hebben het er daarnet al over gehad. We moeten ervoor zorgen dat de coronavaccinatie en de polarisatie die daarover rondgaat, de gewone vaccinatie niet contamineert.
Er doen momenteel geruchten de ronde dat als de CLB’s Tedivax zetten, ze dan heimelijk, zonder dat de ouders het weten, ook een coronavaccin zouden toedienen. Ik roep iedereen hier op om met klem te ontkennen dat dat gebeurt. Ik wil echt niet hebben dat de mazelen opnieuw uitbreken in Vlaanderen, met mentale problemen, mentale handicaps tot gevolg, en dat vanwege de polarisatie rond die coronavaccins. Beeld het je maar eens in.
Minister, die driehonderd extra krachten, hebt u er weet van of dat kader volledig is ingevuld? Heeft men die profielen gevonden om dat rond te krijgen, of zijn er nog openstaande vacatures? En aangezien het toch nog even blijft duren: is er een mogelijkheid om nog te versterken om die onderzoeken desgevallend in te halen? Kan dat? Is dat mogelijk?
Ik sluit graag nog kort aan. Ook vanuit de CD&V-fractie drukken wij natuurlijk onze waardering uit voor de expertise en de inzet van de CLB’s. Die is er bij ons al altijd geweest. En ik verwijs graag naar de commissievergadering van 11 maart 2021, waar dit onderwerp eigenlijk ook al besproken werd.
Aanvullend op de vragen die hier vandaag ook al gesteld zijn, maakte ik toen de opmerking rond onder andere de opdracht van de CLB’s rond de schoolloopbaanbegeleiding. Want we hebben de nieuwe eindtermen, we hebben nieuwe opleidingen. Ik vind dat dat ook wel een belangrijke taak is. Ik ervaar dat zelf als zeer moeilijk, zonder de begeleiding van de CLB's, zonder op bezoek te kunnen gaan bij de school zelf. Als ouder heb je dan toch echt wel nood aan extra toeleiding of extra informatie over de verdere carrière van kinderen, van leerlingen. Hebt u er zicht op of dat voldoende vanuit de CLB's kan worden ondersteund, en of daar eventueel nog extra ondersteuning nodig is?
Minister Weyts heeft het woord.
Wat dat laatste betreft: daar heb ik niet meteen, voor de vuist weg, data van. Dat zou ik zelf moeten bevragen. Maar de kans is wel reëel dat men ook daar, gelet op het gegeven dat men daar keuzes heeft moeten maken, er niet voor heeft gekozen om de reguliere vaccinaties achteruit te schuiven. Dat is evident. Het gaat hem vooral over de preventieve consulten. Die zijn dan niet acuut, en daarom kan men dat wel wat verschuiven. Men heeft daar verschoven met taken om te kunnen optimaliseren.
Wat de vraag betreft naar de profielen: er zijn grote tekorten, er is een grote vraag naar medische profielen, net zoals in de volledige zorgsector. Het is dezelfde vijver waarin we vissen. Men heeft er ook voor gezorgd dat bepaalde taken, zoals elementen van contactonderzoek, door niet-medische profielen worden verricht. Dat gaat hem dan om sociaal assistenten of soms over studenten die men heeft ingeschakeld.
Ik moet eerlijk toegeven dat ik geen zicht heb op het aantal vacatures die nog openstaan, die nog niet ingevuld zijn. We hebben die reguliere extra financiering, die 14 miljoen euro. En als er nog concrete vragen zijn, dan willen we die honoreren. Maar kijk dan ook wel rond of je iemand hebt, zodat we snel kunnen schakelen. Als je iemand hebt die extra kan worden ingezet, dan wil ik wel middelen vrijmaken, al moet je dat dan altijd weer ergens gaan zoeken. Maar goed, ik zal dat doen. Die boodschap blijf ik dus ook wel aan de CLB's geven. Met de verschillende koppels zijn de contacten en de lijnen echt goed. Dat is ook het voordeel van zo'n crisis: dat je elkaar beter leert kennen. Er is regelmatig overleg, en ik denk dat dat verloopt naar eenieders tevredenheid. Als er dan nog vragen zijn, dan ben ik altijd bereid om die te honoreren.
Maar het belangrijkste wat we zouden kunnen doen, de beste remedie, en dat kost niet eens zoveel, is het versoepelen, het vereenvoudigen van de test- en quarantainestrategie. Dat is iets waarmee ik veel worstel. Maar als u denkt dat ik zelf de test- en quarantainestrategie kan en mag vastleggen, dan moet ik u ontgoochelen.
‘As we speak’ zijn we bezig om te proberen om het toch gemakkelijker te maken voor de CLB’s en ook bevattelijker, minder complex voor de scholen, voor de directies en voor de ouders. We moeten heel complexe discussies voeren over de koppeling van de quarantainestatus van kinderen aan de vaccinatiestatus van ouders – wat ik compleet onethisch vind omdat dat het recht op leren van een kind afhankelijk maakt van de keuze van de ouders en de mate waarin ouders gevaccineerd zijn of niet. Het zijn die discussies die we moeten voeren. Dat is heel ambetant. Maar goed, het is niet anders. Het is wel de makkelijkste en de snelste weg om ervoor te zorgen dat de CLB’s ontlast worden.
Ik moet eerlijk zeggen dat we in dialoog met de CLB’s een tijd met het idee hebben gespeeld om het extern contactonderzoek, zoals men doet in de Franse Gemeenschap, verantwoordelijk te maken voor het contactonderzoek in de scholen. Maar dat is een absolute flop gebleken. Uiteindelijk wordt er dan toch doorverwezen naar de CLB’s en de scholen en heeft men ook bij de CLB’s gezegd: ‘We zullen het dan wel blijven doen, maar vereenvoudig de regels.’ Maar goed, daar moet ik u niet mee belasten. Die last rust op mijn schouders, en we proberen dat zo goed en zo kwaad mogelijk tot een goed einde te brengen.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Het voorbeeld dat collega Daniëls daarnet gaf, heb ik ook al in de praktijk meegemaakt. De kindjes van het eerste leerjaar werden gevaccineerd. En dan kreeg ik ’s avonds telefoon of ik wist dat ze al gevaccineerd zijn tegen het coronavirus op school. Terwijl dat natuurlijk de gewone, reguliere vaccinaties waren. De mensen lopen op de toppen van hun tenen, wat raar is, want je moet een brief invullen dat je toestemming geeft vooraleer de kinderen gevaccineerd worden. Dus je weet uiteraard waartegen ze worden gevaccineerd.
Ik wil toch van de gelegenheid gebruikmaken om het volgende te zeggen, al weet ik dat u daar niets aan kunt doen, minister, alhoewel uw partij ook wel in de Vlaamse Regering zit. Het invoeren van het CST en alles daarrond heeft de polarisatie in de samenleving versterkt. Als je niet wilt dat er polarisatie komt, moet je dwang vermijden en voorzichtig zijn met overheidscommunicatie. Dat is natuurlijk het debat dat we gisteren in de plenaire vergadering hebben gevoerd.
Ik wou ook nog inpikken op wat u in het begin zei dat de CLB’s eigenlijk al meer dan een jaar reguliere zorg aan het uitstellen zijn. Ik vind het toch belangrijk om dat nog eens te benoemen. We willen natuurlijk geen overbelasting van de ziekenhuizen. We willen niet dat de diensten intensieve zorgen overbelast geraken, maar de psychologische hulpverlening voor jongeren is al overbelast, en ook daar gebeuren drama’s. Ook dat gaat soms over leven en dood. En dat moeten we ook voor ogen houden.
Collega Laeremans heeft net de suggestie van die kinderarts gegeven. Ik ben zijn naam kwijt, ik geloof dat hij met zijn voornaam Tyl heette. In ieder geval doet hij voorstellen, zoals ook u suggereert, om eventueel het virus te laten circuleren en enkel symptomatische kinderen in quarantaine te plaatsen of te testen en zo verder. Nu, ik ben geen dokter, ik kan daar geen oordeel over vellen. Maar u zit samen met al die taskforces pediatrie en zo verder. Misschien dat u ook kunt overleggen of dat eventueel mogelijk is omdat we op die manier ook wel de CLB’s gaan ontlasten.
Ik mis nog altijd, minister, een langetermijnvisie. Ik hoop dat ze niet nodig is. Ik hoop dat we stilletjesaan in de staart van de epidemie zitten. Maar dat hopen we al zo lang. Ik denk toch dat u over die langetermijnvisie moet nadenken, want het psychologisch welzijn van onze kinderen is te belangrijk. Het gewone welzijn en het preventieve onderzoek is te belangrijk, en daar moeten we absoluut prioritair op inzetten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.