Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Janssens heeft het woord.
Minister, gedupeerde Vlamingen met zonnepanelen gaan nu natuurlijk op zoek naar andere manieren om die te laten renderen. Voor heel veel zonnepaneeleigenaars is die eenmalige financiële vergoeding die u in het leven hebt geroepen, immers totaal ontoereikend, zeker in vergelijking met hun geïnvesteerde spaarcenten, in een systeem dat door de Vlaamse Regering als vijftien jaar rendabel werd beloofd. Straks komen we daar nog op terug.
Nu kijken Vlaamse gezinnen ook naar een manier om zelf stroom op te slaan, om die te verbruiken wanneer ze het nodig hebben, om toch nog een hoger rendement uit hun zonnepanelen te halen. Daarvoor kan dan bijvoorbeeld een thuisbatterij in aanmerking komen.
De Vlaamse Regering voorziet ook een premie voor dergelijke thuisbatterijen. We weten dat het aantal premieaanvragen in 2019 en vorig jaar eerder laag was. U gaf zelf ook al aan dat een investering in zo’n batterijsysteem meestal niet rendabel was bij PV-systemen (photovoltaic) waarbij gebruik wordt gemaakt van een terugdraaiende teller. Nu, met het verdwijnen van de terugdraaiende teller sinds het begin van dit jaar, en zeker ook met het arrest van het Grondwettelijk Hof, kunnen we verwachten dat het aantal aanvragen dit jaar allicht een pak hoger zal liggen.
De Vlaamse Regering kent tot eind dit jaar een premie toe aan particulieren die een dergelijke batterij laten installeren. Volgens het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) zou er voor 2021 een budget van 2,2 miljoen euro voorzien zijn, waarmee minstens duizend premies kunnen worden uitgereikt. Het agentschap geeft ook aan dat er dit jaar waarschijnlijk meer dan duizend batterijsystemen zullen worden geplaatst, waardoor het huidige voorziene budget van de premie mogelijk ontoereikend zal zijn. Dit jaar een thuisbatterij plaatsen en daarvoor een premie aanvragen is dus geen garantie op het effectief ontvangen van die premie. Er is bovendien een verlaging van de premie aangekondigd, op een in dit dossier nogal cynische datum: 1 april 2021. Op dat moment wordt de maximumpremie 1800 euro in plaats van 3200 euro.
De Vlaamse Regering heeft ook aangekondigd dat ze zou onderzoeken of het mogelijk is om de eenmalige vergoeding voor de gedupeerde zonnepaneeleigenaars te verhogen met 30 procent indien zij ervoor kiezen om de komende twee jaar te investeren in een batterij of warmtepompboiler. Het valt natuurlijk nog af te wachten of er veel mensen zullen willen investeren in een thuisbatterij indien het budget voor de premies ontoereikend zou zijn.
Minister, vooreerst is het misschien goed dat u aangeeft wat de zin of net de zinloosheid zou zijn van het plaatsen van dergelijke thuisbatterijen, want we horen daarover nogal tegenstrijdige berichten. De ene zegt: doen. De andere zegt dat er toch nog heel wat vraagtekens zijn over de kostprijs en de terugverdientijd bijvoorbeeld. In elk geval wordt vastgesteld dat sinds de commotie over de zonnepanelen opvallend meer interesse bij installateurs van thuisbatterijen wordt genoteerd.
Met hoeveel aanvragen voor een premie voor thuisbatterijen in 2021 houdt u rekening? Plant u nog aanvullend budget vrij te maken voor de installatiepremie van thuisbatterijen in 2021? Zal dit voldoende zijn om tegemoet te komen aan het verhoogd aantal aanvragen in 2021 indien u, net zoals ik, die verhoogde evolutie dit jaar verwacht? Zal de premie voor een thuisbatterij cumuleerbaar zijn met de onderzochte verhoging van 30 procent van de eenmalige premie voor zonnepaneeleigenaars? Wat zijn uw plannen met deze premie na 31 december 2021?
U stelde in overleg te willen treden met de Federale Regering om de btw op thuisbatterijen te verlagen naar 6 procent. Kunt u al iets zeggen over die plannen en dat overleg? Ziet u in de nabije toekomst een rol weggelegd voor thuisbatterijen als de norm bij gezinnen met een PV-installatie? In de beleidsnota Energie maakt u gewag van onderzoek naar de rol van wijk- of buurtbatterijen. Welk onderzoek werd hiernaar ondertussen al verricht? Wat was daarvan de uitkomst? Welke rol ziet u in de nabije toekomst weggelegd voor wijk- of buurtbatterijen? Kan deze vorm van ‘thuisbatterijen’ de kostprijs eventueel drukken?
Minister Demir heeft het woord.
Wij hebben een rondvraag gedaan bij de sector en uit de gegevens van de sector verneem ik dat een thuisbatterij geregeld als optie wordt voorzien in de offertes voor een nieuwe zonnepaneelinstallatie vanaf 2021. De mensen die nu zonnepanelen leggen, kijken ook ineens naar een thuisbatterij. Maar gezien het arrest van het Grondwettelijk Hof en de vernietiging van de terugdraaiende teller bij de 101.000 bestaande prosumenten die al over een digitale meter beschikken, merk ik dat die doelgroep met interesse naar de thuisbatterij kijkt en daar redelijk wat vragen over stelt.
Momenteel ben ik de hoogte van de batterijpremie aan het herevalueren gezien het arrest van het Grondwettelijk Hof. U weet dat de Vlaamse Regering vorig jaar heeft beslist om de batterijpremie vanaf 1 april van dit jaar te verlagen, ook de maximumsubsidie. Gezien het arrest van het Grondwettelijk Hof lijkt het mij nu aangewezen om zowel het budget als het bedrag opnieuw te bekijken en om eigenaars van zonnepanelen te ondersteunen om het zelfverbruik te verhogen en zo de rentabiliteit van hun investering te verbeteren. Ik ga zeker de nodige budgetten voor de batterijpremie vrijmaken binnen de relanceprovisie waarover ik beschik. Gezien de nieuwe situatie staat het op de agenda om dat te herbekijken.
We hadden initieel het idee om voor mensen die niet voor de eenmalige investeringspremie gaan, het budget te verhogen met 30 procent om eventueel te investeren in een batterij of warmtepompboiler. We hebben het grondig juridisch onderzocht. Het juridisch advies hierover leidt me ertoe deze piste te verlaten wegens mogelijke discriminatie tussen investeerders in een thuisbatterij die een nieuwe zonnepaneelinstallatie plaatsten en investeerders die een zonnepaneelinstallatie geplaatst hebben en recht hebben op een verhoogde retroactieve investeringspremie. Het advies is dus niet positief voor dit voorstel en we zullen die piste dus moeten verlaten.
Momenteel staat in het Energiebesluit dat de batterijpremie stopt op 31 december 2021. Ik zal net als vorig jaar ook dit jaar de premie voor de thuisbatterij evalueren en overwegen de batterijpremie voort te zetten in 2022. Belangrijk hierbij is dat de steunhoogtes regelmatig geëvalueerd worden om niet te oversubsidiëren. Ik vind het belangrijk om het jaar na jaar te herbekijken. Door het arrest van het Grondwettelijk Hof ga ik de verlaging die we normaal zouden doorvoeren, herbekijken. Voor volgend jaar zullen we de nodige budgetten vrijmaken, maar we zullen ook moeten kijken naar vraag en aanbod en naar hoe de markt evolueert. We zullen de steunhoogtes regelmatig evalueren.
Er is reeds briefwisseling en bijkomend telefonisch overleg geweest met de Federale Regering. Men liet verstaan dat de plaatsing van thuisbatterijen en warmtepompboilers niet valt onder een van de categorieën waarvoor in de btw-richtlijn bepaald is dat lidstaten een verlaagd btw-tarief kunnen toepassen. Wel is het zo dat deze installaties kunnen genieten van het verlaagde 6 procent btw-tarief indien ze worden geplaatst bij renovatiewerkzaamheden in een woning ouder dan tien jaar. Men verwijst dus naar de btw-richtlijn en zegt dat het niet gaat.
U vraagt of ik een rol zie weggelegd voor thuisbatterijen als de norm bij gezinnen met een PV-installatie? Als ik me niet vergis, denk ik dat het in Duitsland zelfs verplicht is.
Een thuisbatterij heeft een plaats bij decentrale productie bij gezinnen om lokaal de injectiepieken ’s middags en de afnamepieken ‘s avonds te verlagen. Bovendien kan ze ook het zelfverbruik verhogen. Zeer grote batterijen thuis plaatsen, is economisch en technisch niet zinvol. Een kleine batterij van 1 tot maximaal 1,5 kilowattuur batterijcapaciteit per kilowattpiek geïnstalleerde zonnepanelen is zowel voor de eigenaar als voor het distributienet gemiddeld de beste keuze. Dit komt neer op een batterij van 4 tot 6 kilowattuur voor een referentiezonnepaneelinstallatie van 4 kilowattpiek.
Naast zelfverbruik zal de waarde van een batterij in de toekomst vooral liggen in het aftoppen van pieken, het leveren van flexibiliteit en het inspelen op dynamische prijzen.
Wel wil ik waarschuwen dat uit berekeningen van het VEKA blijkt dat een thuisbatterij zeker niet in alle gevallen, ook met inbegrip van de premie, een rendabele investering is, namelijk een terugverdientijd kleiner dan tien jaar. De rentabiliteit van een thuisbatterij is van vele factoren afhankelijk: de capaciteit van de batterij, het vermogen van de zonnepanelen, de mate van zelfverbruik.
Ik heb aan het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap gevraagd om op hun website zo snel mogelijk meer objectieve en wetenschappelijk onderbouwde informatie te verspreiden. Het is belangrijk voor ieder die een thuisbatterij wil installeren, dat men eerst voldoende betrouwbare informatie heeft en die ook grondig doorneemt alvorens mee te gaan in wilde verhalen van sommige installateurs. Ik zeg niet dat ze allemaal zo zijn, maar ik heb toch al een aantal offertes gezien waarbij ik denk dat we dringend objectieve en goed onderbouwde informatie moeten geven. We zijn er dus mee bezig. We zullen dit op de website van het VEKA zetten en ook opnemen in de FAQ’s.
De afgelopen jaren hebben sommige installateurs van zonnepanelen een duizelingwekkend rendement voorgespiegeld, tot wel 20 procent rendement per jaar. Ook die offertes kreeg ik toegestuurd. Iedereen weet dat zulke hoge rendementen voor een investering met een beperkt risico, te mooi zijn om waar te zijn. Vandaar het belang van de objectieve en wetenschappelijk onderbouwde informatie. We gaan ze verspreiden. Het is heel belangrijk dat mensen die overwegen om dit te kopen, zich baseren op deze informatie. We zullen deze informatie ook verspreiden bij de installateurs en bij iedereen die ermee te maken heeft. Als men investeert in een batterij, moet men dat wel doen met de juiste informatie en kijken naar zijn persoonlijke situatie. Voor de buur kan het een goed instrument zijn, maar voor uzelf misschien niet. We moeten vermijden dat er copy-pastegedrag is. Voldoende goede informatie is essentieel.
Het onderzoek naar wijkbatterijen staat nog in zijn kinderschoenen. Het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap is betrokken in een project ‘BAT2Portal’, dat loopt van 2019 tot 2021, waarin onderzoek wordt verricht naar de mogelijke bijdrage van buurtbatterijen aan de verdere elektrificatie van het energiesysteem en het faciliteren van meer lokale hernieuwbare energie, meer elektrische wagens en meer warmtepompen. In dit project worden twee concrete cases uitgewerkt: een in het researchpark Zellik – Asse – en een in een residentiële buurt in Oud-Heverlee. Doel van het project is te onderzoeken of en wat de wettelijke hindernissen zijn en in te spelen op de nood aan informatie op maat bij de diensten die betrokken zijn bij de goedkeuring van een concreet project.
Daarnaast is een project lopende, met steun van het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap, dat tot doel heeft om verschillende batterijsystemen en -types te demonstreren en te evalueren in een gebouw- en wijkcontext en dit onder andere op het vlak van veiligheids- en risicoaspecten en verzekerbaarheid. Een finaal rapport hierover wordt eind dit jaar verwacht.
Er is zeker een rol weggelegd voor wijkbatterijen die een schaalvoordeel hebben ten opzichte van individuele thuisbatterijen. Nog meer dan de thuisbatterij kan de wijkbatterij een alternatief zijn voor het verzwaren van het elektriciteitsnet. Onder andere met de bovengenoemde projecten wil ik de knelpunten en hiaten in de regelgeving in kaart brengen en wegwerken waar mogelijk. Ook het decretale kader rond energiegemeenschappen zal een belangrijke schakel zijn om de installatie en het gebruik van buurtbatterijen mogelijk te maken.
Collega, ik hoop dat ik zo volledig mogelijk heb geantwoord.
De heer Janssens heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw uitgebreide antwoord. Ik onderschrijf in ieder geval uw streefdoel om in dit dossier zo veel mogelijk objectieve informatie te geven. Ook nu weer stellen we vast dat er een aantal dingen, die behoorlijk onduidelijk zijn, de wereld in zijn gestuurd. Het gaat over die 30 procent verhoging voor zonnepaneeleigenaren die gedupeerd zijn. Er wordt aangekondigd dat ze mogelijk meer compensatiepremie krijgen, maar dat blijkt nu juridisch weer niet te kunnen. Er wordt aangekondigd dat er een verlaagd btw-tarief komt voor batterijen, maar ook dat blijkt weer niet te kunnen, behalve bij renovatie. Ik doe een oproep om in dit dossier eindelijk eens minder aankondigingen te doen en wat meer daadkracht en duidelijkheid te geven aan de consument.
U hebt ook gezegd dat u bij de sector vaststelt dat er een verhoogde interesse is. Ik denk dat we dat week na week zeker moeten opvolgen. Kunt u al zeggen of er in de eerste maand van dit jaar aanvragen voor de premie voor een thuisbatterij zijn gedaan? Heel wat mensen blijven zich toch vragen stellen over de kostprijs – 7000 tot 10.000 euro – voor zo'n thuisbatterij. Men vraagt zich af of het wel rendabel zal zijn als men kijkt naar de terugverdientijd. Ik denk dat we heel duidelijk moeten zijn over de zin of onzin van het plaatsen van dergelijke batterijen. We mogen de mensen geen blaasjes wijsmaken.
U zegt ook dat u het budget en het bedrag van de premie voor dit jaar zult herbekijken. Wanneer zult u daar duidelijkheid over geven? Het is heel belangrijk om kort op de bal te spelen, gelet op het niet zo fraaie pad dat de regering in het dossier van de zonnepanelen heeft bewandeld. We moeten heel snel duidelijkheid geven aan de Vlaamse consument, zeker met 2022 in het vooruitzicht wanneer met de invoering van het capaciteitstarief, de thuisbatterij nog meer in de aandacht zal komen te staan, omdat daarmee piekverbruik kan worden vermeden. Er wordt dan wel degelijk een toename van het aantal premieaanvragen verwacht.
Minister, u wilt op de website van het VEKA een helder overzicht geven. Misschien is het ook goed om een soort van premieteller op te nemen zodat de Vlaming kan volgen hoeveel thuisbatterijpremies al zijn aangevraagd en toegekend. Als men plannen zou hebben voor een aanschaf daarvan, kan men, in functie van zijn beschikbare gezinsbudget, die investering begroten.
De heer Tobback heeft het woord.
Minister, ik was vrij tevreden met uw antwoord. Ik herinner mij dat ik een paar maanden geleden, bij de begrotingsbespreking, heb gewezen op het feit dat er een budget was voor het promoten van thuisbatterijen, maar dat men toch voorzichtig moet zijn omdat men niet weet wat de stand van zaken van die technologie is. We moeten opletten dat we geen technologie ondersteunen en mee financieren die uiteindelijk snel achterhaald zal zijn. Ik denk dat dat risico nu nog groter is, omdat nogal wat mensen nu getriggerd zijn door het idee van de thuisbatterij om het verlies van de terugdraaiende teller te compenseren.
Minister, ik zou echt wel willen oproepen om met de handrem op en met de nodige voorzichtigheid te communiceren over thuisbatterijen. Niet omdat ik er tegen ben, want ze zijn inderdaad een mogelijke oplossing, maar wel omdat het vandaag voor heel veel gezinnen niet duidelijk is wat het rendement is, of het een verstandige investering is en of het dus verstandig is dat de Vlaamse overheid er nog geld bovenop gaat geven om mensen in die trechter te lokken. Minstens voor een grote categorie van benadeelden van het verlies van de terugdraaiende teller is de thuisbatterij absoluut geen oplossing, en dat zijn vooral diegenen die combineren met een warmtepomp. Een thuisbatterij laat niet toe om het over dat soort van termijnen en volumes te spreiden.
Minister, ik ben blij met uw antwoord, maar ik wil toch onderstrepen dat men met de nodige omzichtigheid moet communiceren en opletten dat we geen tienduizenden gezinnen door een aantal steunmechanismen in een richting duwen waar ze eigenlijk niet veel aan hebben en waar we allemaal samen niet veel aan hebben. Ik hoop dat die technologie snel ontwikkelt, maar laat ons toch maar voorzichtig zijn in wat we aan de mensen aanbevelen. Men moet iedereen oproepen, niet alleen het VEKA, maar ook de installateurs, ook de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) en anderen, om realistische berekeningsmodules beschikbaar te stellen zodat iedereen echt goed kan afwegen wat hij doet met zijn geld. We moeten leren uit ervaringen van het verleden.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Dank u voor de vraag, omdat ze eigenlijk een aantal zaken weergeeft die we toch – dacht ik – duidelijk hadden bediscussieerd.
Ik dacht dat we hadden gesproken over een mogelijke btw-verlaging. We hebben gezegd dat als er meer middelen naar het federale niveau gaan, u zou kunnen voorstellen om de btw te verlagen. ‘Zou’ – dat was niet beslist. Als het ging over 30 procent premie, was het ook ‘zou’. Dat was zo bij de eerste aankondiging om het te onderzoeken. Collega Janssens, u zegt dat dit was aangekondigd als beslist, maar neen, dat was niet beslist. Het was aangekondigd als een mogelijke optie die verder moest worden onderzocht.
Minister, ik hoor op de markt – ik kan momenteel niet verifiëren of dat klopt – dat je voor de huidige batterijpremie een aanvraag kunt doen, maar dat je dan een bestelbon moet opsturen en een aantal administratieve formaliteiten moet vervullen, wat ook logisch is. Op het moment dat het wordt uitgevoerd, zit er nog een zekere periode tussen. Afhankelijk van de leverancier blijkt dat toch gemakkelijk over drie maanden te gaan. Als zou blijken dat bij de eindaanvraag, waarbij je ook een betaalde factuur moet meesturen als bewijs van betaling, het geld al op is, ben je die premie kwijt. Dat is niet logisch, maar ik kan fout zijn. Misschien heeft men die informatie aan mij fout doorgegeven. Vandaar mijn vraag of u dit even kunt nagaan.
Het principe zou moeten zijn dat als je een aanvraag doet en je hebt zelfs een voorschot betaald, dat dan het bedrag van de premie zou worden gereserveerd voor dat project. Dan ben je zeker dat als je het hebt geïnstalleerd, dat je die premie dan ook krijgt. Het kan natuurlijk altijd zijn dat je toch nog beslist om het niet te plaatsen, oké, dan komt dat budget weer vrij. Als je het hebt aangevraagd, ben je wel zeker dat je die premie zou krijgen op het ogenblik dat je de laatste formaliteiten vervult. Blijkbaar zou dat nu niet het geval zijn.
Minister, kunt u dat onderzoeken? Gaat u akkoord met het principe dat als je een bepaald bedrag hebt gereserveerd, je daar zeker van bent als je de laatste formaliteiten hebt vervuld?
De heer Bothuyne heeft het woord.
Dit is een interessant onderwerp dat in de voorbije debatten ook al aan bod is gekomen. Minister, ik ben heel blij met uw antwoord. Thuisbatterijen kunnen een onderdeel zijn van de oplossing voor een bepaalde specifieke groep gebruikers, maar dat moeten we dan ook heel correct communiceren aan die mensen.
Ik heb een vraag over de concrete informatie, en eventueel simulaties die via het VEKA ter beschikking kunnen worden gesteld, zodat gezinnen het nut van een thuisbatterij al dan niet kunnen inschatten.
Minister, u verwees naar de relanceprovisie. Er zijn mogelijkheden. Het zou misschien goed zijn dat er op de langere termijn een bepaalde zekerheid is. Anders zouden gezinnen misschien zelf kiezen om snelsnel een batterij aan te kopen zonder grondig te hebben overwogen of die al dan niet voor hen nuttig kan zijn, omdat er een bepaald einde of een afbouw van de ondersteuning lijkt te komen. Als men zekerheid heeft op de iets langere termijn, dan zal men minder snel haastige beslissingen nemen. Vandaar mijn oproep om rechtszekerheid te creëren voor wie overweegt om zo'n thuisbatterij te plaatsen, en vooral ook heel correcte informatie met simulaties aan te bieden.
Minister Demir heeft het woord.
Collega's, we zijn het er allemaal over eens dat de informatie correct moet worden verspreid. Qua timing bespreken we volgende week welke budgetten we gaan besteden aan de thuisbatterijen. We moeten dat jaarlijks evalueren want dat is een markt van vraag en aanbod. We gaan ervan uit dat de prijs zal dalen. Volgende vrijdag zal ik het op de ministerraad hebben over het budget, hoeveel we vrijmaken en hoeveel per batterij. Het is tegen dan de bedoeling dat we alle informatie hebben, die goed wetenschappelijk onderbouwd is. Dan kunnen we die tegelijk via al onze kanalen verspreiden. De sector zelf is vragende partij om die informatie te geven.
Collega Janssens, het idee van een simulator vind ik goed. Ik zal vragen aan de diensten of ze iets simpels kunnen maken, zodat de mensen op basis van hun zonnepanelen hun vermogen kunnen simuleren. Ik zal dat vragen aan de administratie.
U vroeg hoeveel aanvragen er dit jaar al zijn. Volgens mijn informatie zijn er op dit moment een 150-tal aanvragen. Dat is ongeveer evenveel als het totaal van vorig jaar. Daar is dus inderdaad meer vraag naar. Het is nu aan de overheid om op een goede manier correcte informatie te geven. De bedoeling is dat er tegen volgende week duidelijkheid komt over budget en informatie. Het arrest van het Grondwettelijk Hof, zeker voor de mensen met een digitale meter, heeft heel de situatie omgekeerd. Dat noopt tot kijken naar de thuisbatterij. De informatie over voor- en nadelen voor ieder persoonlijk moet heel punctueel en juist zijn. Maar dat is voor volgende week vrijdag.
De heer Janssens heeft het woord.
Minister, als we weten dat er in een jaar tijd, van augustus 2019 tot november 2020, 105 aanvragen zijn geweest, en nu 150 in een maand, dan is die interesse heel sterk toegenomen. Daarom is het heel belangrijk dat u en de Vlaamse Regering heel snel duidelijkheid geven over het eventuele nut van zo'n thuisbatterij, het rendement en het voorziene budget voor dit jaar en eventueel ook voor de jaren nadien.
Na heel dat verhaal van die zonnepanelen, is het begrijpelijk dat de Vlaamse gezinnen niet de speelbal willen zijn van een wispelturige en onbetrouwbare regering. Als u nog mensen wilt betrekken in het energietransitieverhaal, dan zal het op een betere, juridisch meer robuuste en duidelijkere manier moeten gebeuren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.