Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Voorzitter, nadat de Spanjaarden het gebied hadden verlaten, heeft Marokko in 1976 de Westelijke Sahara ingelijfd. De Westelijke Sahara is een woestijngebied ten zuidwesten van Marokko waar het land een claim op uitoefent. In het gebied wonen de Sahrawi, een volk van rondtrekkende bedoeïenen. In 1975 heeft het Internationaal Gerechtshof in Den Haag beslist dat de Sahrawi zelfbeschikkingsrecht hebben. De Marokkaanse autoriteiten beschouwen de Westelijke Sahara dan weer als een zuidelijke provincie van het land en ontkennen het recht op zelfbeschikking van de Sahrawi.
Dit heeft geleid tot een gewapend conflict in de vorm van een guerrillastrijd tussen het Frente Popular por la Liberación de Saguía el Hamra y Río de Oro (Polisario) en het Marokkaans leger. Pas in 1991 is met een wapenstilstand een einde aan het conflict gekomen. Marokko heeft een 2700 kilometer lange verdedigingswand gebouwd, die als de Marokkaanse berm bekendstaat, om het Marokkaans gedeelte van de Westelijke Sahara, ongeveer vijf zesde van het gebied, af te sluiten van het gedeelte van de Westelijke Sahara dat in handen van Polisario was. De Marokkaanse berm staat jammer genoeg eveneens bekend als het grootste mijnenveld ter wereld.
De wapenstilstand van 1991 werd afgedwongen met een VN-vredesmissie, namelijk de United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara (MINURSO). Het opzet van MINURSO was om een referendum over de onafhankelijkheid van het gebied te overzien. Het referendum moest binnen het jaar gehouden worden, maar Marokko weigert hier tot op vandaag uitvoering aan te geven.
De Westelijke Sahara haalde in 2020 nog kort het nieuws door een opvallende bocht in de Amerikaanse diplomatie. President Trump erkende de soevereiniteit van Marokko over het gebied. In ruil zou Marokko Israël formeel erkennen en de diplomatieke relaties met het land aanhalen. Het valt af te wachten of dit beleid voortgezet zal worden onder het presidentschap van Joe Biden. Dat is op zich al een interessante vraag.
In november 2020 kwamen de Sahrawi gewapend in opstand tegen de Marokkaanse overheid. Aanleiding is de aanleg van een verharde weg door de Marokkaanse overheid die door het gebied van de Sahrawi en een neutrale bufferzone loopt. De weg beoogt de zuidelijkste Marokkaanse checkpoint met Mauritanië te verbinden. De weg wordt door Polisario dan ook als illegaal beschouwd. Het is de eerste keer dat Polisario sinds de wapenstilstand van 1991 opnieuw de wapens opneemt. Wat er precies gebeurd is, blijft onduidelijk. De Marokkaanse overheid spreekt slechts over schermutselingen die niet geleid zouden hebben tot doden of gewonden. Polisario langs de andere kant beweert dat de Marokkaanse veiligheidsdiensten het vuur op geweldloze burgers zouden hebben geopend en stelt dat er sprake is van een ernstige escalatie.
Wat is uw visie op het conflict in de Westelijke Sahara? Erkent u de soevereiniteit van Marokko over de Westelijke Sahara of gaat het volgens u om een illegale bezetting?
Is er sprake van mensenrechtenschendingen in het gebied?
Hebt u hierover contact gehad met de Marokkaanse ambassadeur? Indien wel, werd de situatie in de Westelijke Sahara toen aangehaald? Indien niet, bent u dit nog van plan?
Vlaanderen en Marokko onderhouden relaties en Flanders Investment & Trade (FIT) beschikt over een kantoor in Casablanca. Dreigt de houding van Marokko jegens de Westelijke Sahara een impact te hebben op de relaties met Marokko?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Het standpunt van de Verenigde Naties en van de Europese Unie in deze zaak is tot op heden onveranderd gebleven. Dat houdt in dat de Marokkaanse soevereiniteit over de Westelijke Sahara nog steeds niet internationaal erkend wordt. Marokko beschikt dus niet over een internationaal mandaat om de Westelijke Sahara te besturen. Dit standpunt wordt nog steeds door Vlaanderen ondersteund.
Was er eind november sprake van mensenrechtenschendingen? Het antwoord daarop is wat moeilijk. Ik heb gisteren telefonisch contact gehad met de Marokkaanse ambassadeur. De berichten over de incidenten zijn wat tegenstrijdig. Ik heb aan mijn diensten gevraagd om in de mate van het mogelijke de ware toedracht hiervan te onderzoeken. Het verhaal van de ambassadeur is natuurlijk helemaal anders. Marokko zegt dat ook Algerije in dit conflict betrokken is. Die weg die van Mali naar Marokko door de Westelijke Sahara loopt, werd door Algerije bezet. Marokko heeft die op één nacht met weinig schermutselingen opnieuw kunnen deblokkeren. Daarnaast wilde de ambassadeur ook het punt maken dat Marokko het vredesproces rond de soevereiniteit van de Westelijke Sahara ondersteunt en actief promoot. Nu, ik vertel u gewoon wat de ambassadeur mij aan de telefoon heeft gezegd.
Ik heb dus aan mijn diensten gevraagd om verder te trachten uit te zoeken wat er in november werkelijk is gebeurd, want de informatie die we daarover tot nu toe krijgen, en dan niet alleen van de ambassadeur, is een beetje tegenstrijdig.
De Westelijke Sahara behoort niet tot het werkterrein van FIT Casablanca. Tot hiertoe is er echter geen sprake van impact op de diplomatieke relaties tussen Vlaanderen en Marokko en evenmin op de handelsrelaties en op de werking van het FIT-kantoor in Casablanca.
U weet dat ik de mening toegedaan ben dat je beter ‘on speaking terms’ blijft met zulke landen als je wilt beïnvloeden. U weet dat we in het kader van ontwikkelingssamenwerking bekijken – en die afweging zal niet meer zo lang duren – om een derde land te zoeken in plaats van Zuid-Afrika. We kijken daarvoor – dat staat ook in het regeerakkoord – naar Noord- en Oost-Afrika. Daarmee wil ik zeggen dat die regio voor ons belangrijk is, ook in het kader van het migratiebeleid en illegale migratie. Ik sta zeker niet op het punt om de banden of relaties met Marokko te verbreken. Ik ben het er wel mee eens dat dit een aandachtspunt is dat we verder moeten opvolgen.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw antwoord. De situatie omtrent het conflict daar is inderdaad onduidelijk. U hebt daar gelijk in. Ik ben tevreden dat u dat laat onderzoeken. Dat zal ons sowieso meer duidelijkheid verschaffen.
Eén ding klopt volgens mij niet volledig. U zegt dat het internationale standpunt nog altijd is dat men de aanspraken op de Westelijke Sahara niet erkent. Ik heb in mijn vraagstelling gewezen op de koerswijziging in de Verenigde Staten. (Opmerking van minister-president Jan Jambon)
De koerswijziging van de Verenigde Staten is wel belangrijk, zeker gezien het nieuwe presidentschap, waarbij gealludeerd wordt op het feit dat de betrekkingen en de gezamenlijke politieke strategie tussen de Verenigde Staten en de EU een betere samenwerking zouden moeten genereren. Als de Verenigde Staten ter zake een heel ander standpunt innemen dan de EU, dan lijkt mij een of ander overleg wel belangrijk. We moeten toch bekijken welke invloed dit zal uitoefenen op de toekomstige situatie van de Westelijke Sahara.
Mijn vraag was zeker niet om de banden met Marokko door te knippen. Ik ben blij dat u verwijst naar een andere discussie, namelijk het zoeken naar partners in Noord-Afrika als mogelijk middel om migratie, al dan niet illegaal, tegen te gaan. Daar zult u in ons zeker een partner vinden.
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Ik dank de heer Deckmyn om deze vraag te stellen over een vergeten conflict dat onlangs weer oplaaide. Als we er politiek naar kijken, dan zien we dat hier sprake is van een zoveelste cynische diplomatieke deal. Dat maakt natuurlijk net deel uit van het diplomatieke spel, waarbij de Sahrawi de slachtoffers lijken te zijn.
Anderzijds stellen de vraagsteller en de minister-president vast dat we over te weinig objectieve informatie beschikken om te weten wat er precies gaande is op het terrein. Minister-president, zou het mogelijk zijn om via onze vertegenwoordiging bij de VN in Genève druk te zetten om objectieve informatie te krijgen met betrekking tot dit conflict? Mocht daaruit blijken dat er mensenrechtenschendingen plaatsvinden, dan kunnen we hier opnieuw discussiëren over wat daar gebeurt.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Ik dank de heer Deckmyn eveneens om opnieuw de aandacht te vestigen op de problematiek van de Westelijke Sahara. Dit conflict is nu al bijna 45 jaar aan de gang.
Ik wil ook de vraag van collega Nachtergaele bijtreden om meer informatie te verkrijgen via de VN, maar ook om te benadrukken dat het heel belangrijk is dat er weer onderhandelingen plaatsvinden onder leiding van de VN. Die liggen nu al bijna een jaar stil. Het is belangrijk dat daar weer schot in de zaak komt. Een staakt-het-vuren is het belangrijkste wat er momenteel nodig is in de regio.
Waar er heel weinig aandacht naartoe gaat, en wat we moeten blijven benadrukken, is de situatie van al die vluchtelingen in de kampen daar. Zij wonen daar al 45 jaar. Er zijn mensen die daar geboren zijn en die hun hele leven niets anders gekend hebben dan een vluchtelingenkamp, met weinig perspectief op onderwijs, op het vinden van een job, op het uitbouwen van hun leven en hun toekomst. Ik wil u vragen, minister-president, om ook de situatie van die vluchtelingen in de kampen in de Westelijke Sahara altijd mee in het achterhoofd te houden.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u voor alle beschouwingen.
Ik zal dat element doorgeven aan onze vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties, dat ik gevraagd heb aan mijn diensten om de ware toedracht van de situatie te krijgen. Informatie uit de Verenigde Naties is daarbij inderdaad ook nuttig. We zullen dat dus doen.
Minister-president, ik dank u voor de verdere initiatieven die u ter zake zult nemen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.