Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
Mevrouw Van den Bossche heeft het woord.
Voorzitter, het meldpunt voor tienerpooiers en hun slachtoffers van vzw Payoke in Antwerpen is in 2019 gestart en zit nu aan 246 meldingen, waarvan 117 meldingen in 2020. We weten dat dit aantal lager ligt dan het fenomeen in werkelijkheid is. Het gaat om meer slachtoffers, want een groot aantal blijft nog onder de radar. Er wordt geschat dat op deze manier 10 procent van de slachtoffers wordt bereikt.
De coronacrisis en de opeenvolgende lockdowns en maatregelen hebben ook hier hun sporen nagelaten. Er zijn nauwelijks intakegesprekken met slachtoffers of vermeende slachtoffers gevoerd. De psychosociale begeleiders is de toegang tot de voorzieningen ontzegd. Dergelijke gesprekken met kinderen in een instelling die uit een moeilijke sociaaleconomische situatie komen, kunnen niet zomaar online of langs de telefoon worden gevoerd. Daarvoor is het onderwerp veel te gevoelig. Niet enkel de begeleiding is door de lockdowns tot een stilstand gekomen. Ook de detectie is veel moeizamer verlopen. De vzw Payoke vreest voor een enorme toename of toevloed aan potentiële slachtoffers zodra we naar een wat normalere situatie terugkeren. Ten gevolge van de minimale bezetting aan psychosociale begeleiders was er al van bij de aanvang van het meldpunt een wachtlijst, maar de coronamaatregelen hebben de zaak er niet eenvoudiger op gemaakt. Momenteel staan 32 jongeren op de wachtlijst voor een assessment. De vorming van medewerkers en vrijwilligers heeft ook nauwelijks kunnen plaatsvinden, iets wat we ook in andere sectoren hebben meegemaakt. Ook dit zorgt voor problemen.
Ondertussen hebben sommige voorzieningen beslist dat het bezoek van een psychosociaal begeleider essentieel is en bijgevolg moet kunnen plaatsvinden. Dat blijkt echter niet overal het geval te zijn.
Minister, op welke wijze wilt u de wachtlijst voor een assessment aanpakken? Hoe zult u ervoor zorgen dat de slachtoffers snel de gepaste hulp kunnen krijgen? Hoe voorziet u in bijkomende middelen om een antwoord te kunnen bieden op de verwachte stijging van het aantal aanmeldingen na de relatieve lockdown? Hoeveel voorzieningen laten de psychosociale begeleiders niet toe om gesprekken met de slachtoffers te voeren? Hoe zult u de voorzieningen ertoe bewegen die gesprekken, begeleidingen en vormingen te laten plaatsvinden?
Minister Beke heeft het woord.
Voorzitter, het probleem met de te lange wachtlijst voor assessments van slachtoffers van tienerpooiers is niet coronagerelateerd. Naar aanleiding van een rapport van Child Focus heeft de Vlaamse overheid in 2016 een specifieke aanpak uitgewerkt om het fenomeen te bestrijden en hiervoor een Vlaams actieplan ontwikkeld. Een van de acties in dat actieplan betrof de projectmatige samenwerking met vzw Payoke om de voorzieningen te ondersteunen in de aanpak en de begeleiding van de slachtoffers.
Een van de elementen van de evaluatie van de opstartfase van het project met Payoke betrof het ontstaan van een wachtlijst voor de assessment van mogelijke slachtoffers door Payoke. De evaluatie wees op twee knelpunten. Ten eerste was de afbakening van de acties die onder een dergelijk assessment werden begrepen te ruim. Vooral de psychosociale begeleiding nam een erg tijdsintensieve plek hierin in. Ten tweede was een gespecialiseerde medewerker van Payoke weggevallen die niet onmiddellijk kon worden vervangen.
Naast de interne personeelsopvolging bij Payoke, heeft de Vlaamse stuurgroep een paar oplossingen voorgesteld en besproken. Na afstemming met Payoke is de focus van de assessments naar een meer afgebakende en minder tijdsintensieve vorm van assessment verschoven. Er wordt onderzocht op welke wijze een tweede expertisecentrum in verband met mensenhandel, met name Pag-Asa, bij de uitvoering van de assessments kan worden betrokken.
Ten gevolge van de coronacrisis heeft een grondige evaluatie van de effectiviteit van de nieuwe afspraken niet kunnen plaatsvinden. Om die reden willen we 2021 gebruiken om de knelpunten die er nog zijn verder weg te werken. Wat de uitvoering van de assessments betreft, lijkt het met de beschikbare middelen momenteel vooral belangrijk de wachtlijst weg te werken door een aangepaste afbakening van de acties, een verdeling van de opdracht over twee erkende centra en een betere afstemming van de wijze waarop de medewerkers van de centra ook tijdens de coronaperiode hun opdracht met betrekking tot die jongeren kunnen uitvoeren.
Het is de ambitie van de Vlaamse overheid de projectmatige initiatieven vanaf 2022 een structureel karakter te geven en, gecombineerd met de start van het beveiligend verblijf, onze aanpak van de minderjarige slachtoffers van mensenhandel duurzaam te verankeren.
Maar als we deze expertisecentra een duurzame plek willen geven – en we willen bijvoorbeeld niet geconfronteerd worden met een nieuw parallel circuit aan wachtlijsten – dan zal een van de uitdagingen liggen op een capaciteitsopbouw in het werkveld, bij de hulpverlening, voornamelijk voor de psychosociale aspecten, door de vertrouwde begeleiders. Expertisecentra kunnen op die manier werken vanuit een model waarbij ze complementair kunnen werken en hun focus kan liggen op de aspecten waar ze bijzondere expertise in hebben, zoals de link naar de mensenrechten en de juridische opvolging en begeleiding van slachtoffers, ook na de minderjarigheid. Dat is de benadering die we hanteren voor de gesprekken rond duurzame verankering van onder meer de samenwerking met Payoke, die we momenteel voeren in het licht van een mogelijk structurele financiering vanaf 2022.
Op het moment dat er voor de beide knelpunten nieuwe afspraken geformuleerd werden, brak inderdaad de coronacrisis uit. We herinneren ons, vooral in de eerste periode, de zoektocht van voorzieningen naar het garanderen van continuïteit en goede zorg in verhouding tot de angst voor besmetting en de geldende richtlijnen. En dat zowel voor wat betreft de eigen werking als voor wat betreft de samenwerking met externe diensten, zoals in een aantal gevallen Payoke. We beschikken wat dat betreft niet over precieze cijfers, maar dit heeft ongetwijfeld ook een impact gehad op de geplande intakegesprekken en assessments. We nemen het punt ook op in het structureel overleg met Payoke en op de eerstvolgende Vlaamse stuurgroep, waar ook Payoke bij betrokken is.
Om misverstanden te vermijden voor wat betreft de begeleiding van de slachtoffers, wil ik tegelijkertijd nog even benadrukken dat het niet onmiddellijk kunnen uitvoeren van een assessment niet betekent dat er geen hulpverlening op maat van het slachtoffer lopende zou zijn. Het assessment heeft in eerste instantie tot doel om na te gaan of het slachtoffer ook het statuut slachtoffer mensenhandel kan krijgen. De psychosociale en pedagogische begeleiding door de voorziening waar het slachtoffer verblijft of begeleid wordt, loopt in elk geval door.
Mevrouw Van den Bossche heeft het woord.
Heb ik wat gemist in uw betoog, minister? Ik heb het heel specifiek over de vraag hoe u ervoor kunt zorgen dat vrijwilligers opnieuw kunnen worden opgeleid zo snel als mogelijk. Zo zouden zij opnieuw op volle sterkte kunnen werken. Dat is niet beantwoord. Ook het aantal voorzieningen waar nog geen gesprekken kunnen plaatsvinden, heb ik niet gehoord. Misschien hebt u daarop nog geen zicht?
Minister Beke heeft het woord.
Nee, dat moet ik navragen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.