Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Vraag om uitleg over de gevolgen van de coronacrisis op de nieuwe inschrijvingen in het deeltijds kunstonderwijs en de centra voor volwassenenonderwijs
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Het aantal leerlingen in het deeltijds kunstonderwijs (dko) was vorig schooljaar nog nooit zo hoog. Met maar liefst 201.238 leerlingen werd de kaap van 200.000 leerlingen ruimschoots overschreden.
De coronacrisis zorgde echter voor een abrupt einde van het schooljaar voor vele opleidingen. Sommige opleidingen konden nog beperkt opstarten, maar voor velen eindigde het academiejaar half maart al. Leerlingen kunnen zich nu nog tot eind september – ondertussen ligt dat ook al achter ons – inschrijven voor het nieuwe schooljaar. Het is nog wachten op juiste cijfers – al hebt u die misschien op zak, minister –, maar toch zijn heel wat mensen uit het werkveld bezorgd. Ze vrezen dat er een impact van corona op het aantal inschrijvingen zal zijn. Uit de cijfers die ik verzameld heb, blijkt dat ook zo. Vooral bij volwassenen merken we aarzelingen om opnieuw in te schrijven. Een zelfde verhaal horen we bij de centra voor basiseducatie (CBE’s) en de centra voor volwassenenonderwijs (CVO’s), waar de inschrijvingen minder vlot lopen in vergelijking met andere jaren.
Om het dko te ondersteunen in deze onzekere periode, schoof de Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG) eind vorig schooljaar al een aantal heel concrete voorstellen naar voren, onder andere rond het verlengen van de inschrijvingsperiode, het behoud van de omkaderingsmiddelen voor schooljaar 2021-2022 ondanks een lager inschrijfcijfer voor dit jaar, en de financiering aan 100 procent voor leerlingen in hun laatste jaar die nog een extra jaar nodig hebben om af te studeren.
Tijdens de commissievergadering van 25 juni kaartten we al enkele bezorgdheden rond het nieuwe schooljaar aan en stelden heel wat collega’s samen met mij dat de situatie heel goed moet worden gemonitord. Toen stelde u nog dat het te vroeg was om in te grijpen en dat we de consequenties moesten afwachten om te zien hoe we ter zake kunnen optreden. Nu dringen zich ondertussen toch al een aantal vragen op, minister.
Hebt u de situatie rond het dko en het volwassenenonderwijs in de voorbije maanden gemonitord? Hebt u de laatste cijfers bij de hand?
Welke evolutie ziet u in het aantal inschrijvingen in het dko en het volwassenenonderwijs? Zijn er dalende cijfers en zo ja, hoe drastisch is die daling? Ik merk ook dat er verschillen zijn per regio. Hoe gaan we daarmee om?
Welke acties zult u op korte termijn nemen om het aantal inschrijvingen minstens op het niveau van vorige jaren te houden?
Welke aanpassingen overweegt u op lange termijn, als er zich dit jaar opvallend minder leerlingen blijken in te schrijven? Ik denk bijvoorbeeld aan de middelen voor omkadering die volgend schooljaar zullen dalen.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Mevrouw Vandromme heeft het goed geschetst: vorig jaar hebben we een algemene scholenlockdown gehad, waardoor ook de muziekscholen en CVO’s dicht moesten. Tijdens de commissievergadering van 25 juni hebben we hierover al aan de alarmbel getrokken en het lijkt erop dat onze vrees terecht was. In de muziekscholen en de academies zien we dat jongeren zich nog wel vlot inschrijven, maar oudere mensen, die tot de risicogroep behoren, zijn meer terughoudend en durven zich niet in te schrijven. Bovendien is er nog altijd de dreiging van een mogelijk nieuwe lockdown of een code oranje of rood, waardoor er weer overgeschakeld zou moeten worden naar digitaal lesgeven. Een nieuwe taal of een instrument is voor velen zowel didactisch als praktisch moeilijker om digitaal te leren. Daarom hebben veel mensen zich niet ingeschreven. De cijfers zijn nog niet bekend, zoals mevrouw Vandromme ook al zei, maar ik hoor overal toch wel alarmsignalen.
Voor de middelen die toegekend worden aan deze domeinen, is er voor dit schooljaar nog geen probleem. De omkadering voor dit schooljaar is immers berekend op basis van de leerlingentelling van 1 februari 2020; toen was er nog niets aan de hand. Uiteraard kan het wel zijn dat er volgend jaar wel problemen komen, als de cijfers nu echt laag zijn.
Hebt u inderdaad cijfers? Weet u hoe erg het op dit moment gesteld is met inschrijvingen in het dko en in de CVO’s?
Welke maatregelen gaat u nemen om te voorkomen dat de dalende inschrijvingen van dit schooljaar negatieve gevolgen zullen hebben op de werkingsmiddelen voor volgend schooljaar?
Algemeen directeur Patrick Delbaere van het OVSG, een belangrijke speler in het dko, kondigde aan dat er eind september overleg zou worden gepleegd met de minister. Wat is de stand van zaken van dit overleg?
De dko-directeursverenigingen VerDi (Vereniging van directeurs van de academies muziek, woordkunst en dans) en Codibel (Comité van directeurs van de Vlaamse academies beeldende kunsten) hebben gevraagd om het urenpakket van dit jaar te bevriezen als er een grote terugval zou zijn door corona. Minister, ik heb niet vernomen hoe u daartegenover staat. Kunnen de urenpakketten worden bevroren?
Door het lage aantal inschrijvingen, vooral bij NT2, zijn er taalleerkrachten die minder of zelfs geen uren meer hebben. Minister, is het een optie om deze mensen in te zetten in de bijscholen die u aangekondigd hebt?
Minister Weyts heeft het woord.
Omdat het volwassenenonderwijs volledig modulair wordt georganiseerd, kunnen de duur en de startdatum van de modules erg uiteenlopend zijn. Veel centra bieden bijvoorbeeld de taalmodules gespreid over een volledig schooljaar aan, maar andere modules worden meermaals per schooljaar ingericht. Dit maakt dat de corona-impact ook erg kan verschillen doorheen het jaar en tussen de centra.
De situatie in het volwassenenonderwijs hebben we van bij het begin van de coronacrisis nauw opgevolgd via een wekelijks overleg met de vertegenwoordigers van de koepels en de vakbonden. Dit heeft geleid tot maatregelen in de coronadecreten, het vastleggen van de prioriteiten bij de heropstart in mei en tot voorstellen voor een relanceplan waar we nu hard aan werken.
Ik denk dat het belangrijk is om eerst een goed zicht te krijgen op de finale inschrijvingscijfers. Die heb ik nog niet. We monitoren dat, maar ze zijn nog niet definitief. Voor het dko beschikken we nog niet over betrouwbare, stabiele cijfers. De inschrijvingen hebben gelopen tot vorige week. Er waren zes academies die nog geen enkele registratie hebben kunnen doorzenden door softwareproblemen. Van negen andere academies is op dit moment een zeer laag aantal registraties binnengekomen – minder dan honderd leerlingen – maar weten we dat er nog een groot deel registraties moet binnenkomen.
Voor het volwassenenonderwijs geldt hetzelfde: het is nog te vroeg om uitspraken te doen over de cijfers. Samen met de sector volwassenenonderwijs en het CBE hebben we wel al wat maatregelen afgesproken. We willen dit momentum aangrijpen om iets positiefs te doen.
Heel wat experten voorspellen een economische stap terug naar aanleiding van corona, waardoor heel wat mensen gemotiveerd zullen worden om zich bij te scholen, te herscholen of om te scholen. Ik denk dat we die opportuniteit moeten aangrijpen. Daarom zijn we al voor de zomer aan de slag gegaan samen met het volwassenenonderwijs om concrete maatregelen te bespreken. Dat was een eerste aanzet. We voorzien op korte termijn om de maatregel in het Corona-III-decreet die een kosteloze herinschrijving voorziet, beter bekend maken. Velen zijn daar niet van op de hoogte. Deze maatregel geldt voor cursisten die voor de lockdown in maart waren ingeschreven in een module waarvan de lessen tijdens de coronacrisis moesten plaatsvinden. Als deze cursisten door de plotse moeilijke omstandigheden afhaakten of niet slaagden in die module, kunnen ze zich tijdens het schooljaar 2020-2021 in diezelfde module opnieuw inschrijven zonder hiervoor inschrijvingsgeld te moeten betalen. Omdat deze maatregel pas tijdens de zomervakantie werd genomen, is dit nog niet goed doorgedrongen bij alle cursisten. Uit de voorlopige cijfers blijkt dat nog maar een fractie van de potentieel rechthebbenden al van deze vrijstelling heeft genoten.
Ik denk dat ook het parlement nog twee maatregelen kan nemen om het afstandsonderwijs verder te stimuleren. Het belang van afstandsonderwijs is erg groot omdat veel cursisten nog steeds huiverachtig staan tegenover het volgen van fysieke lessen in groepsverband en ook omdat er bij een strengere veiligheidsfase in code oranje of rood een beperking geldt op het organiseren van een fysiek aanbod. Daarom is het aangewezen om de voorlopige maatregel uit het Corona-I-decreet om 100 procent afstandsonderwijs toe te laten, met een schooljaar te verlengen. Ten tweede willen we het mogelijk maken dat het ICT-aanbod van zowel het CBE als het CVO dat gericht is op het verwerven van digitale basisvaardigheden, meer op maat kan worden ingericht.
Ook voor het deeltijds kunstonderwijs blijf ik in nauw overleg met de sector. Ook daar is het even afwachten wat de impact van corona op het aantal inschrijvingen is.
Op de iets langere termijn wil ik inzetten op een communicatiecampagne waarbij we in eerste instantie zullen focussen op een snelle verhoging van de deelname aan het volwassenenonderwijs, enerzijds van bestaande cursisten die zich nu niet meer inschrijven en anderzijds van nieuwe cursisten, met name de volwassenen die nu hun job dreigen te verliezen en die dus nood hebben aan een duurzame herscholing. Ik denk ook aan de zogenaamde groenpluk, dat zijn diegenen die voor de coronacrisis vroegtijdig van school zijn gegaan omdat ze door de aanlokkelijke condities in de private sector werden verleid. Zij hebben dus hun secundair onderwijs niet afgerond. Ook hen proberen we ertoe over te halen om hun secundair onderwijs af te werken.
We mogen deze crisis niet als louter negatief zien. Ze biedt ook opportuniteiten en deze sector kan op ons rekenen om die koe bij de horens te vatten.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Dank u, minister, voor het antwoord. Ik heb een aantal cijfers vanuit het dko verzameld. In Roeselare geeft men bijvoorbeeld heel sterk aan dat de lagere graad Woord het wat minder goed doet omdat men fysiek niet aanwezig kan zijn op de scholen om leerlingen te rekruteren. Daar is de vraag om zeker ook het dko en cultuur-educatieve samenwerkingen op school te laten doorgaan. In Ieper was men tamelijk tevreden. Daar zei men letterlijk dat men over deze cijfers alleen maar kon dromen. In de hogere graad was er wel wat terugval. In mijn stad heeft vooral de hogere graad eronder te lijden. Leerlingen die het meeste uren genereren, komen niet terug of schrijven zich niet opnieuw in.
Vanuit het dko hoor ik dat sommige academies ook de vraag hebben om eenmalig meer dan 3 procent uren over te zetten naar het volgende schooljaar. In eerste instantie stelt men de vraag om de uren te bevriezen, in tweede instantie stelt men de vraag of er geen mogelijkheid is om meer uren over te hevelen, want op die manier kan men nieuwe initiatieven ontwikkelen en dit schooljaar iets zuiniger omspringen met de uren. Zo is er ook ademruimte naar het volgende schooljaar toe.
Wat het volwassenenonderwijs betreft: we zijn eigenlijk nog maar pas gestart met het nieuwe decreet. Het is pas het tweede jaar dat we ermee aan de slag zijn. Het is net nu van belang om te kijken wat de impact is van de nieuwe omkaderingberekening. Ik kijk vooral uit naar het verhaal van de witte vlekken. Hebben we met het decreet die witte vlekken aangepakt? Mijn vraag is om dat goed te monitoren, minister, zeker in die gebieden waar er al weinig of geen aanbod was. Zo kunnen we zien wat de impact is van corona op die witte vlekken.
De CBE’s geven aan dat ze weinig nieuwe kwetsbare leerlingen kunnen aantrekken. De leerlingen die de weg al kenden, zijn opnieuw ingeschreven, maar de nieuwe kwetsbare leerlingen vinden heel moeilijk de weg. U hebt wellicht ook al gehoord dat men van plan is om een nieuwe naam aan de CBE’s te geven. Zult u hen ondersteunen in het bekendmaken van hun nieuwe naam? Dat past perfect in uw verhaal dat we van 2021 het jaar van de opleidingen zullen maken. Wellicht wordt dat een tienjarenplan, want in een jaar zal dit niet opgelost raken. Ik ben wel heel blij om te horen dat levenslang leren een cruciaal punt is in de Septemberverklaring, zeker voor onze meest kwetsbaren, en dat dat zeker een punt is waar men in deze meerderheid werk van zal maken.
Het gaat dus vooral over de omkadering binnen het dko, de impact van corona op het nieuwe decreet en de bekendmaking van de nieuwe naam van de CBE’s.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Minister, u hebt niet echt geantwoord op mijn vraag of u de uren van dit schooljaar zou kunnen bevriezen, omdat voor volgend schooljaar toch een onzekerheid dreigt. En we leven sowieso al in onzekere tijden. Het zou voor die mensen toch wel een grote geruststelling zijn. Zeker in het kader van het lerarentekort en zo verder zou het toch jammer zijn dat we nu juist leerkrachten zouden verliezen die afhaken. Ik hoor hier in Sint-Truiden dat vooral de cijfers voor NT2 en zo verder dramatisch zijn. Het zou erg zijn als we die taalleerkrachten die normaal gezien dat Nederlands geven, zouden verliezen. Het zou fijn zijn als we die een signaal kunnen geven en een hart onder de riem kunnen steken door die uren te bevriezen.
Mevrouw Krekels heeft het woord.
Minister, u geeft terecht aan dat we eerst moeten weten over welke cijfers we spreken. Het voorbeeld van collega Vandromme is sprekend. Bij sommige academies vallen de inschrijvingen heel goed mee, bij andere valt het misschien een beetje tegen of is het nog wat onzeker.
Die derde en vierde graad, dat is inderdaad een probleem. Dat heeft, denk ik, ook voor een stuk te maken met het feit dat we met volwassenen bezig zijn, die het volwassenenonderwijs en het dko vaak ook als een soort van ontspanning of hobby doen, om met andere mensen in contact te komen en andere mensen te zien. Ik begrijp dat er daardoor ook wat terughoudendheid is geweest. Het opvangen van het feit dat men kosteloos kan inschrijven, is zeker een incentive geweest om toch in te schrijven en deel te nemen, maar het feit dat men niet zeker is dat de lessen ook fysiek zullen doorgaan, maakt dat sommige volwassenen toch aarzelen, omdat dat wel een deel van het gegeven is, om elkaar te kunnen zien, zeker op het vlak van het dko.
U geeft aan in te zetten op afstandsonderwijs. Voor het volwassenenonderwijs is het inderdaad een heel goede incentive om dat verder uit te breiden, zodat dat verder mogelijk blijft. Maar ook daar denk ik dat we het fysieke aspect niet mogen onderschatten. We gaan momenteel even door een moeilijke periode, maar ik ben wel benieuwd naar de werkelijke cijfers van de verschillende onderdelen, zodat we echt weten waarover we spreken. Op basis van wat ik hoor in mijn omgeving, hoop ik dat we kunnen zeggen dat toch nog veel mensen zich hebben ingeschreven en dat het nog kan meevallen.
Minister Weyts heeft het woord.
Die data die worden aangebracht door collega Vandromme, wijzen natuurlijk op een disparaat beeld. Op basis van de finale cijfers schuiven we aan tafel. Ik denk dat we ons gelukkig mogen prijzen dat we in een systeem zitten waarbij de financiering voor dit schooljaar afhankelijk is van data in februari. Dus daar doet zich absoluut geen probleem voor. Integendeel, misschien gaan we op sommige vlakken mogelijk met een overschot aan leerkrachten zitten.
Wat betreft de impact op het lerarenkorps, kan het lage aantal inschrijvingen er inderdaad voor zorgen dat er de komende maanden minder leerkrachten les zullen geven. Dat is echter niet zeker, want soms zullen de coronamaatregelen er ook toe leiden dat eenzelfde aantal cursisten gespreid moet worden over verschillende locaties, uit veiligheidsoverwegingen. Als er leerkrachten zouden zijn voor wie er voorlopig geen lesgroep meer is, is het in eerste instantie natuurlijk het centrum zelf dat beslist of die elders nuttig kunnen worden ingezet. Een centrum zou er bijvoorbeeld ook voor kunnen kiezen om andere onderwijsopdrachten te geven, zoals het ontwikkelen van lesmateriaal voor afstandsonderwijs. Enkel als de leraaruren niet worden ingezet door het centrum, komen er natuurlijk lesgevers vrij om eventueel in andere onderwijsinstellingen en andere opdrachten in te zetten.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Dank u wel voor de laatste toelichting, minister. Ik hoop in elk geval dat u toch de overwegingen die we aangaven, om te bevriezen en eventueel meer uren te kunnen doorschuiven, maar ook de evaluatie en de impact van die omkadering van corona op de witte vlekken, zeker mee te nemen, en om ook de CBE’s te ondersteunen in hun taak om bekender te worden bij de meest kwetsbaren onder ons.
Leerkrachten inzetten in andere locaties, daar ben ik zeker voorstander van. Maar kom gerust eens kijken bij ons welke impact dat heeft.
Sommige leerkrachten komen bijvoorbeeld met de fiets vanuit Gent of Antwerpen en kunnen wel hier in Poperinge lesgeven, omdat we een eindstation hebben, maar geraken bijvoorbeeld niet in de polders om daar les te geven, want dat is niet te doen met het openbaar vervoer. Ik breek zeker een lans voor de mensen die het openbaar vervoer gebruiken, maar het is niet evident om zomaar naar een andere lesplaats te verhuizen.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Minister, ik dank u. Ik begrijp dat er, zolang er geen definitieve cijfers zijn, moeilijk beslissingen kunnen worden genomen. Ik hoop dat u dit van heel nabij blijft opvolgen en dat u onze suggestie meeneemt om die mensen eventueel in te zetten in uw bijscholen, want dat zal alleen maar de kwaliteit van ons onderwijs ten goede komen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.