Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Verslag
Mevrouw Van den Bossche heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, emotioneel misbruik binnen een relatie is een relatief onbekend fenomeen dat nochtans een impact kan hebben op het normale functioneren en het zelfvertrouwen van mensen ondergraaft. De gevolgen zijn niet altijd zichtbaar, maar ze zijn er wel. Met de campagne #VertederdVernederd wil de vzw Zijn mensen helpen om het gedrag sneller te herkennen, zowel in hun eigen relatie als bij anderen.
De eerste resultaten van de campagne zijn bekend. De voorbije vijf maanden bezochten zo'n 20.000 mensen de website, en een op de drie bezoekers nam deel aan de zelftest. Meer dan 62 procent van de deelnemers – meer dan 12.400 mensen – scoorde hoog in de risicograad van emotioneel misbruik binnen een relatie, en iets minder dan de helft onder hen heeft de toolbox met praktische tips gedownload om misbruik in hun relatie aan te pakken.
In 2016 registreerde de politie 15.802 gevallen van emotioneel misbruik in ons land. Maar ook in de meeste van de ongeveer 20.500 meldingen van fysiek partnergeweld in 2016 is emotioneel misbruik een belangrijke factor. Een veelvoud van deze mensen ondervindt regelmatig een psychische vorm van partnergeweld, zonder ooit de stap naar politie durven te zetten. Gemiddeld stappen slachtoffers pas na 35 incidenten naar de politie.
Minister, wat denkt u zelf nog te kunnen doen om het onderwerp bespreekbaar te maken? Ik vind het zelf heel straf dat zoveel mensen werkelijk zijn gaan lezen en tips zijn gaan downloaden waardoor ze zich misschien iets weerbaarder kunnen tonen in de toekomst.
Het blijft nodig om vroeg genoeg in te grijpen, koppels sneller te helpen en te begeleiden naar een gezonde relatie, zegt vzw Zijn. De campagne laat zien dat de omvang van de problematiek groter is dan eerst gedacht. In welke mate is het aanbod groot genoeg om hiermee om te gaan? De kans bestaat natuurlijk dat meer mensen zich bewust worden van het feit dat die psychische vormen van misbruik iets zijn om je zorgen over te maken en hulp gaan zoeken. Kunnen ze dan ergens terecht?
Uit onderzoek blijkt dat maar weinig slachtoffers van partnergeweld aangifte doen. Slechts 3,3 procent van de slachtoffers van fysiek partnergeweld doet aangifte, en dan pas na gemiddeld 35 incidenten. Voor emotioneel misbruik ligt het vaak nog moeilijker omdat het vaak moeilijk te bewijzen is en de stap groter lijkt te zijn. Voorziet u ook in maatregelen die ervoor kunnen zorgen dat mensen sneller de stap zouden durven te zetten, niet enkel naar hulpverlening, maar ook, wanneer het nodig blijkt, naar een klacht?
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Collega's, de campagne van de vzw Zijn, naar aanleiding van de Internationale dag tegen intrafamiliaal geweld, had tot doel om het taboe over emotioneel misbruik in partnerrelaties te doorbreken. De vzw Zijn, die binnen het sociaal-cultureel volwassenenwerk erkend is als ‘beweging tegen geweld’, mag spreken van een geslaagde campagne. De campagne werd ook met een aanvullende bijdrage van 7818 euro door ons ondersteund.
Het succes van de campagne heeft te maken met de gelaagdheid en het feit dat de brede sensibilisering aangevuld werd met een website, een zelftest en een toolbox, die ook aanzet om daadwerkelijk actie te ondernemen.
We zijn ervan overtuigd dat het doorbreken van taboes, zoals dat van emotioneel misbruik in relaties, enkel succesvol is als er op verschillende manieren en bij herhaling op wordt ingezet. In die zin is een campagne als deze aanvullend op de initiatieven die we zelf vanuit het beleidsdomein nemen.
Wat de brede sensibilisering betreft, verwijzen we naar de campagne en website www.tijdvoorjerelatie.be. Deze website wil vooral een preventieve boodschap geven, maar ook mensen aanzetten om tijdig hulp te vragen bij problemen. De website www.tijdvoorjerelatie.be biedt informatie over diverse vormen van hulp en ondersteuning. Naast het hulpverlenend aanbod voor relatieproblemen en echtscheiding wordt ook een link gelegd naar het vormingsaanbod. Www.tijdvoorjerelatie.be geeft niet alleen adressen en links naar specifieke sites weer. Tips en informatie op de website zelf zorgen ervoor dat de bezoeker zelf aan de slag kan en een vorm van hulp krijgt. De getuigenissen van personen die geholpen werden, maken de website herkenbaar voor het grote publiek. Zowel het onderwerp ‘praten met elkaar’ als ‘omgaan met conflicten’ komt hier aan bod.
In dit verband is ook het oproepnummer 1712, voor vragen over alle vormen van geweld, cruciaal. De campagnes van 1712 focussen elk jaar op een ander thema met betrekking tot geweld. Bijvoorbeeld in 2017 was de focus van de campagne alle vormen van partnergeweld bij ouderen.
1712 is dus een belangrijk aanspreekpunt voor alle vormen van geweld. In 2017 werden 946 personen geregistreerd met partnergeweld als de belangrijkste problematiek, en bij 33 procent van de situaties ging het over emotioneel geweld.
Ook de centra algemeen welzijnswerk (CAW’s) hebben een belangrijke taak in het kader van de begeleiding rond relaties. In bijna de helft van de begeleidingsmodules wordt ingezet op het thema relaties en persoonlijke problemen: 42 procent van de 33.272 modules in 2016. Ten slotte kunnen personen voor een therapeutisch aanbod ook terecht in de centra geestelijke gezondheidszorg (cgg’s).
Sensibiliserende campagnes zijn nodig om mensen aan te zetten erover te spreken, waarbij de weg naar de nodige hulp gewezen wordt. Regelmatige acties, zoals de campagnes van 1712, zijn daarbij cruciaal. Maar alle mogelijke vormen van laagdrempelige informatie zijn sterk ondersteunend, zoals de website www.tijdvoorjerelatie.be. Daarom dat we bij de aanpak van intrafamiliaal geweld vertrekken van een duidelijke definitie die intrafamiliaal geweld definieert als iedere vorm van fysiek, seksueel en psychisch en economisch geweld tussen leden van eenzelfde familie of gezin. Elke professionele hulpverlening van 1712, CAW, cgg vertrekt vanuit de persoonlijke ervaring van de hulpvrager maar houdt noodzakelijk ook rekening met de context en de complexiteit van persoonlijke relaties waardoor begrippen als slachtofferschap en daderschap niet altijd eenduidig toe te wijzen zijn.
U wijst zelf op het belang van een goede communicatie tussen partners en het belang om hierin te investeren binnen een relatie. Het handelingskader dat 1712 – maar ook CAW en cgg – gebruikt, heeft systematisch aandacht voor politionele en justitiële stappen. We zijn er ook van overtuigd dat, in veel gevallen, de vertrouwensrelatie opgebouwd binnen de hulpverlening, de voorwaarden schept om ook een klacht in te dienen bij de politie als dit nodig is.
Ten slotte zetten we ook in op een systematische aanpak in zeer complexe situaties, via de ketenaanpak intrafamiliaal geweld binnen de Family Justice Centers.
Mevrouw Van den Bossche heeft het woord.
Dank u wel, minister. Ik ben deels tevreden, maar blijf toch nog met een belangrijke vraag zitten. U zegt dat u heel veel probeert te doen om het thema naar voren te brengen: wat maakt deel uit van een gezonde relatie? Hoe kun je werken aan een goede relatie? Wanneer is het niet meer oké? Welke vormen van partnergeweld bestaan er? U neemt inderdaad initiatieven daaromtrent, en dat vind ik heel goed.
U zegt ook dat de stap naar een politionele klacht, zo dat zinvol blijkt, eenvoudiger zal worden gezet via die vertrouwensrelatie in de hulpverlening, als men zachtjes in die richting begeleid wordt. Dat geloof ik ook.
Mijn cruciale vraag blijft: wat met de hulpverlening? Want die zit tussen de twee in. Enerzijds werkt u aan sensibilisering en zorgt u voor informatie. Anderzijds zegt u dat de hulpverlening belangrijk is, ook voor die stap richting klacht, en dat hulpverlening ook wel kan helpen. U somt op waar mensen terechtkunnen: CAW, cgg. Maar mijn precieze bezorgdheid is dat het aanbod aan mensen die op de juiste manier geschoold zijn om relatietherapie en gezinstherapie te kunnen geven, in verhouding tot de toch wel alarmerende cijfers – men is ervan geschrokken over hoeveel mensen het wellicht gaat die emotioneel misbruik kennen in hun relatie – veeleer beperkt is. Denkt u dat u stappen kunt ondernemen om specifiek dat aanbod aan hulpverlening voor dat segment uit te breiden? Of is dat nog niet voor meteen?
Mevrouw De Meulemeester heeft het woord.
Emotioneel misbruik is onaanvaardbaar. Het slaat heel diepe wonden. Maar het is relatief onbekend, en daarom is het belangrijk om het bespreekbaar te maken en heel duidelijke signalen te geven dat het net als fysiek geweld echt onaanvaardbaar is.
Ik schrok ook toen ik de cijfers las. Uit de campagne blijkt dat de omvang veel groter is dan gedacht. Dat duidt erop dat heel veel mensen niet de stap durven te zetten om het te melden. Ik denk dat we dat nog meer moeten kunnen faciliteren, door het taboe te doorbreken en erover te communiceren.
Zoals de minister zelf zei, is het meldpunt 1712 een heel belangrijk telefoonnummer, waar mensen terechtkunnen en waar heel discreet met hun vragen en problemen wordt omgegaan. Het is belangrijk dat mensen dat weten. Op de website vind je dat enkel helemaal onderaan, in het klein. Misschien is het een tip om dat telefoonnummer meer zichtbaarheid te geven op de website. Nu moet je helemaal naar beneden scrollen in de zwarte balk, en dan pas zie je het. Het kan een tip zijn om dat een beetje hoger te zetten.
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Collega’s, relatietherapie – in de mate dat het een therapeutisch verhaal is – heeft natuurlijk ook te maken met de vraag rond erkenning van beroepstitels en zo. Dat is een verhaal met een andere dimensie. Wij hebben onze CAW’s in ieder geval versterkt en hebben van het thema ‘relatiebekwaamheid’ en het ondersteunen van ouders in echtscheidingsconflicten, via het aanbod, de laatste tijd een prioriteit gemaakt. We hebben een actieplan rond dat thema gemaakt. Ik wil u dat actieplan nog wel eens bezorgen. Die acties zitten allemaal op schema en worden ook uitgevoerd.
Het kan nu misschien allemaal al een evidentie zijn, maar ik wil toch nog eens aangeven dat de 1712 en recentelijk ook de Family Justice Centers dingen zijn die wij in deze legislatuur hebben opgebouwd. Die Family Justice Centers, dat zijn dingen die ook behoorlijk functioneren, misschien in elke provincie met een ander tempo, maar volgens de verhalen die ik hoor, maakt het toch een zeer groot verschil of de hulpverlening die fenomenen in goede afspraak met politie en justitie aanpakt, dan wel of het op de oude, klassieke manier gebeurt, waarbij er weinig sprake is van een ketenaanpak.
Als het over therapie gaat, dan zitten we in een andere dimensie, een dimensie waar ook eventuele terugbetalingen en zo aan de orde zijn. Ik geef toe dat dat niet iets is waar wij op Vlaams niveau echt zwaar op doorgaan, tenzij via de ondersteuningen die wij daar op dit moment voor geven aan onze CAW’s.
Mevrouw Van den Bossche heeft het woord.
Ik ben het er helemaal mee eens, minister, dat u het thema tot een prioriteit hebt gemaakt. Ik ben daar erg blij om. Ik hoop dat het nog een hele tijd een thema blijft.
Ik besef dat ik voor flink wat van die zaken naar de overkant moet, maar ik wil toch nog even onderstrepen dat wat u zelf kunt doen binnen uw mogelijkheden, namelijk het versterken van de CAW’s en cgg’s, zeer waardevol is. Ik hoop dat u nog verdere stappen zult zetten in die richting, zodat het aanbod even groot is als de vraag en dat het voor mensen die echt denken dat er via werken aan hun relatie iets aan te doen valt, ook werkelijk kan gebeuren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.