Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Caron heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, de VRT stapte mee in het project Content4All met als doel meer ‘content’ toegankelijk te maken voor Vlaamse dovengebarentaligen. Dit is een Europees project onder het ‘Innovative action’ programma van Horizon 2020. Het wordt uitgevoerd door een consortium van verschillende Europese partners en krijgt een Europese subsidie van 3,5 miljoen euro. De Belgische partners zijn daar ook inbegrepen.
Tijdens het project zal men trachten een 3D-model van een tolk gebarentaal te bouwen, een ‘avatar’, onder andere op basis van Vlaamse Gebarentaal-data die worden verzameld en geanalyseerd met machine learning, om uiteindelijk bepaalde content op televisie proberen om te zetten via een virtuele tolk-avatar. Op deze manier kan men, op lange termijn, in een geautomatiseerde vorm van gebarentaalvertaling voorzien. Het 3D-model dat gebouwd wordt, zou idealiter lijken op een menselijke tolk en worden ingezet voor verschillende televisie-uitzendingen zoals het nieuws, het weerbericht of verslaggeving bij noodsituaties.
De adviescommissie Vlaamse Gebarentaal (VGT) kreeg eind vorig jaar een voorstelling van het project en reageert behoedzaam. Ze benadrukt dat er uiteraard praktische toepassingen denkbaar zijn van avatars, en dat meer onderzoek hierover zeker welkom is. Avatars kunnen bijvoorbeeld worden ingezet voor het geven van geautomatiseerde aankondigingen in gebarentaal in publieke ruimtes zoals luchthavens en treinstations – denk aan de automatische stemmen in bijvoorbeeld treinstations –, in omstandigheden waar ook nu reeds ‘text to speech’ wordt ingezet voor gesproken talen. In deze situaties gaat het dus niet over vertalingen, noch in het Nederlands, noch in de Vlaamse Gebarentaal.
De adviescommissie ziet echter nog geen toepassing van avatars voor geautomatiseerde vertalingen naar Vlaamse Gebarentaal voor uitzendingen op de openbare omroep, en al helemaal niet voor kritische uitzendingen zoals nieuwsberichten en uitzendingen in noodsituaties. Doof Vlaanderen, de vertegenwoordiger van de Vlaamse gebarentaligen, en het Vlaams GebarentaalCentrum, het expertisecentrum Vlaamse Gebarentaal, zijn geen voorstander van deze concrete toepassing. De huidige vertolking van het Journaal door echte tolken Vlaamse Gebarentaal is al bijzonder complex – nu en dan is er kritiek op. Het is onrealistisch dit te overtreffen door het hebben van avatars, en getuigt van weinig inzage in de complexiteit van vertaalprocessen, in het bijzonder maar niet beperkt tot gebarentalen.
De adviescommissie VGT stelt vast dat het project Content4All is gestart met een verkeerde focus, en dat er bijsturingen nodig zijn om tot een nuttige invulling te komen. Ze adviseert om, als het project dan toch doorgaat, vanaf nu in elke fase van het project nauw overleg te plegen met belanghebbende organisaties en dove academici met taalkundige expertise en dat de projectsubsidies in dat verband worden herbekeken. Daarnaast zien ze de focus van het project graag verlegd naar situaties waar gebarentaal-avatars effectief van nut kunnen zijn, zoals geautomatiseerde aankondigingen, na advies van de belanghebbende organisaties.
Ten slotte ontraadt de adviescommissie de VRT ten stelligste om gebruik te maken van tolk-avatars voor haar uitzendingen, zeker voor belangrijke uitzendingen, met name nieuwsuitzendingen, kinderprogramma’s en uitzendingen in noodsituaties.
Minister, hoe is het mogelijk dat de gebruikers, Doof Vlaanderen, en experten, het Vlaams Gebarentaalcentrum, niet van meet af aan werden betrokken wij de uitwerking van Content4All? Ik vind het persoonlijk ook een heel belangrijke kwestie dat, als men iets wil ontwikkelen voor een bepaalde doelgroep, men die doelgroep moet betrekken van in het begin.
Was of is de Vlaamse Overheid, los van de VRT, op enige manier betrokken bij het project Content4All?
Hoe reageren u en de VRT op het toch wel kritische advies van de adviescommissie VGT, zowel naar inhoud van het project als naar praktische uitwerking? Hypothekeert dit advies de verdere uitwerking van het project Content4All? Of zal het in een bepaalde richting worden bijgestuurd?
Zal de VRT vanaf nu nauw samenwerken met de gebruikers en experten?
Minister Gatz heeft het woord.
Collega's, het project Content4All wil content meer toegankelijk maken voor de gebarentaalgemeenschap door op lange termijn in een geautomatiseerde vorm van gebarentaalvertaling te voorzien. Tijdens het project zal in een eerste fase een 3D-model van de ‘tolk’ worden gebouwd. In een tweede fase zullen data van de tolken, videobeelden en bijhorende ondertitels of voorbereide tekst, worden verzameld en geanalyseerd met ‘machine learning’. In een derde fase zal een automatische workflow die ondertitels in kwaliteitsvolle vlotte Vlaamse Gebarentaal omzetten via een fotorealistische virtuele tolk. Dat zal verder worden ontwikkeld en uitgetest.
Het grootste deel van de middelen voor het project komt van Europa, met name uit het programma Horizon 2020. Er is een beperkte financiële bijdrage van de VRT. Daarnaast draagt de VRT ook logistiek bij, bijvoorbeeld via haar huidige studioinfrastructuur.
Bij de opmaak van het project Content4All is de gemeenschap van VGT-gebruikers inderdaad te weinig betrokken. De VRT stapte pas na het opstarten in het project Content4All. De Vlaamse openbare omroep was de vervanger van een andere mediapartner. De VRT koos ervoor in te stappen in het project omdat zij het belangrijk vindt om aan innovatie te blijven doen, juist ook op die terreinen en die technologieën die nog niet ten volle zijn ontwikkeld. De VRT heeft de opdracht om er te zijn voor iedereen. Dat betekent voor alle bevolkingsgroepen, dus ook voor iedereen met auditieve beperkingen of voor elke gebarentaalgebruiker. Het is dan ook niet onlogisch dat de VRT ook op innovatievlak hier verder wil aan werken. De VRT heeft ondertussen trouwens heel wat ervaring met Vlaamse Gebarentaal. Tegelijk is er een blijvende behoefte bij de VGT-gebruikers om meer VRT-aanbod te kunnen volgen.
De nieuwe projectleider van Content4All van de VRT nam ondertussen contact op met de adviescommissie VGT. Hij stelt dat de VRT het betreurt dat er geen partner uit de dovengemeenschap van bij de start van het project is betrokken. Men onderzoekt hoe de dovengemeenschap in het verder verloop van het project wel intensiever kan deelnemen als volwaardige partner. Er werd een overleg gepland op 26 maart met de VRT, de adviescommissie VGT en Doof Vlaanderen. Ook de Europese projectleider liet weten in gesprek te willen gaan met de adviescommissie over het project.
U vroeg of de Vlaamse overheid betrokken was. Het antwoord is neen.
Hypothekeert dit advies de verdere uitwerking van het project Content4All? Zal de VRT vanaf nu nauw samenwerken met de gebruikers en experten? Het advies hoeft het project Content4All niet te hypothekeren, maar het spreekt vanzelf dat er bijsturingen kunnen en moeten gebeuren aan de praktische invulling en het uittesten van het project. Het is de uitdrukkelijke bedoeling om samen te werken met potentiële gebruikers en experten. De VRT wil de gemeenschap van VGT-gebruikers graag als evenwaardige partner in dit project betrekken, omdat net hun kennis op dit moment onvoldoende aanwezig is. De VRT vindt het belangrijk dat de gemeenschap van VGT-gebruikers weet dat we hun waarden, taal en cultuur respecteren. Er zal nauw overleg worden gepleegd met de belanghebbende organisaties en het advies van dove academici die de taalkundige expertise hebben, zal worden meegenomen in de verdere uitwerking van het project.
De betrokkenheid en het advies van de gemeenschap van de VGT-gebruikers in dit project geeft de VRT de kans om bij te leren.
Ik kijk even terug naar het voorbije verloop. In november 2017 organiseerde de VRT een vergadering met alle stakeholders uit de gemeenschap van VGT-gebruikers om Content4All toe te lichten. De adviescommissie van de gemeenschap van VGT-gebruikers heeft na deze vergadering een advies bekendgemaakt en verspreid. Op basis van het advies heeft de VRT een nieuwe vergadering gepland. Ook binnen het Content4All-consortium is deze materie ten volle besproken. Alle betrokken partijen willen de adviezen graag ter harte nemen en verder in dialoog gaan.
Wat is nu de verdere aanpak? Concreet willen de deelnemende partijen van Content4All graag binnen de gemeenschap van gebarentaligen partners vinden die delen van het project mee kunnen uittesten en zo mee richting kunnen geven aan de verdere uitwerking van het project. Daardoor zal de mening van de gemeenschap van VGT-gebruikers een leidraad zijn voor het project en rechtstreeks impact hebben op de technische invulling ervan. Experten die momenteel betrokken zijn bij Content4All zijn enkele internationale gerenommeerde namen, met weliswaar jarenlange ervaring in gebarentaal.
De VRT wenst te benadrukken dat het niet de bedoeling is dat nieuwsuitzendingen zoals Het Journaal en Karrewiet zullen worden uitgezonden met avatars. De VRT noch de projectpartners geloven dat dit de eerstvolgende jaren een realistisch scenario is, gezien de complexiteit van de materie. Dit project zal naast de huidige programma’s die met gebarentaal ondersteund worden bestaan, zeker niet als alternatief ingezet worden. Geautomatiseerde aankondigingen, zoals treinvertragingen, ook al aangegeven door de adviescommissie, kunnen een toepassingsgebied zijn binnen Content4All.
In de toekomst zal de VRT bij innovatieve projecten met betrekking tot de Vlaamse Gebarentaal steeds een partnerschap met de gemeenschap van VGT-gebruikers in Vlaanderen zoeken. De VRT vindt innovatie belangrijk. Om zo goed mogelijk de gebruikers van morgen te kunnen bedienen binnen een veranderend medialandschap, is het belangrijk om vandaag kennis te nemen van nieuwe technologieën, te experimenteren en bij te leren.
De adviescommissie Vlaamse Gebarentaal is door de Vlaamse Regering in het leven geroepen om over alles wat te maken heeft met Vlaamse Gebarentaal of wat een impact kan hebben op het gebruik ervan en op de ontwikkeling en zichtbaarheid van dovencultuur, advies te verlenen. Het is, wat mij betreft, evident dat zij gehoord worden, en dat er, in de mate van het mogelijke, rekening wordt gehouden met hun advies. Er moet dan ook, wat dit project betreft, minstens bekeken worden wat de argumenten van de adviescommissie inhouden en op welke manier daar al dan niet aan tegemoetgekomen kan worden.
Voor het eerst in de geschiedenis van de Vlaamse openbare omroep is in de lopende beheersovereenkomst aandacht voor VGT verankerd, wat uiteraard een goede zaak is. Het lijkt me een goed voorstel van de adviescommissie om in de voorbereiding van een nieuwe overeenkomst een kortlopend evaluatieonderzoek te laten gebeuren over de ervaring en de bevindingen van VGT door VGT-taligen op de VRT. Ik meen dat de ontwikkelingen van een avatar ook in dit breder perspectief moeten worden bekeken.
De VRT werkt zeker al nauw samen met de gemeenschap van VGT-gebruikers. Zij vindt hun mening zeker relevant bij alles wat ze doet ten aanzien van VGT-gebruikers. De VRT kan niet altijd ingaan op alle verzoeken van deze gemeenschap wegens de beperkte middelen en het feit dat het televisiemedium eigen wetmatigheden kent waar de omroep rekening mee moet houden. Zowel binnen de VRT als binnen het Content4All-consortium is deze materie besproken.
Er is dus wel degelijk een uitgestoken hand na de moeilijke of valse start van de samenwerking, om met de VGT-gemeenschap samen te werken en de richting van Content4All te bepalen.
De heer Caron heeft het woord.
Minister, er is een fikse stap vooruitgezet na een moeizame of minstens een onhandige start. Ik waardeer uw algemene beschouwingen en uw aanpak ter zake. Ik heb dan ook geen aanvullende vragen.
Ik heb alleen nog de hoop dat de VRT ook in de toekomst bij andere projecten, bijvoorbeeld audiodescriptie en automatisering van ondertitels, de doelgroepen betrekt. Er zijn allerlei technische innovaties mogelijk. We moeten die niet afremmen. De Vlaamse Gebarentaal is een erkende taal, waarvoor een decretale basis is gemaakt. Er is een adviescommissie en die mag volop haar rol spelen en die doet dat ook. Ik ben blij dat de VRT hier finaal ook op is ingegaan.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Ik wil de heer Caron bedanken om de bezorgdheden van de doven en slechthorenden in de commissie te brengen. De problemen zoals geformuleerd in de vraag, zijn ook mij bekend. Ik merk dat de VRT een van de zes instanties is die deel uitmaakt van het consortium. Het is fijn om te zien hoe de Vlaamse publieke omroep mee vooroploopt in Europa om innovatieve mediatechnologieën te ontwikkelen.
Op de website van Content4All verwijst de VRT ook naar haar ervaring in huis met ondertiteling, vertaling, audiodescriptie en gebarentaal. Maar we moeten ook leren uit het verleden en in dit geval uit de ervaring die is opgedaan met de bestaande toepassingen op het vlak van gebarentaal. Ik was er zelf niet bij betrokken, maar ik heb me laten vertellen dat bij de opstart van de huidige gebarentaaltoepassing op de VRT ook niet over één nacht ijs is gegaan. Er is ook heel veel overleg geweest en het heeft ook heel wat voeten in de aarde gehad.
Daarom wil ik benadrukken dat er nood is aan overleg tussen de projectingenieurs en de gebruikers. Ik mag dan ook hopen dat de vraagtekens die de adviescommissie VGT plaatst bij de haalbaarheid van geautomatiseerde vertalingen, zoals Content4All beoogt, ernstig worden genomen. Ik vind het wel geruststellend dat de VRT zich niet wil vastpinnen op een deadline in die zin dat de bestaande ondersteuning niet meteen zal worden vervangen door die avatars. Minister, u hebt aangehaald dat de twee toepassingen naast elkaar kunnen staan.
Ik heb ook vernomen dat de diversiteitsambtenaar van de VRT geregeld overleg pleegt. Ik vind het toch een positief signaal, ondanks de valse start.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
De heer Van de Wauwer had dus een gelijkaardige vraag ingediend, maar kon door omstandigheden niet aanwezig zijn vandaag. Ik vind het toch belangrijk om het standpunt van CD&V hierover toe te lichten.
Het gebrek aan betrokkenheid van dove mensen bij de VRT is niet nieuw. Die klacht hebben we ook naar aanleiding van de hernieuwing van de beheersovereenkomst heel duidelijk naar voren zien komen. Er is daar aandacht voor gevraagd.
We zien met dit Europese project dat het er nog niet ingebakken zit, namelijk het betrekken van de doelgroep en het laten participeren aan het overleg. We betreuren dit, maar zijn anderzijds zeer tevreden met het antwoord van de minister dat men de schade wil inhalen.
Er is natuurlijk ook nog de stap verder naar meer programma's in Vlaamse Gebarentaal. Ook daar zijn we nog niet geland.
Er moet tussen dit en de avatars verder overleg zijn zodat ervoor wordt gezorgd dat er bij de VRT meer gebeurt voor die doelgroep. Laat ons hopen dat dit een soort signaal is geweest waardoor de VRT extra wakker is geschud en dat ze doet wat wij hebben gevraagd in het kader van de beheersovereenkomst. Die innovatieve snufjes moeten voor mij eigenlijk allemaal niet. Als we al zouden doen wat de gemeenschap al jarenlang vraagt, dan zou dat misschien al mooi zijn.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Ik wil me aansluiten bij deze vraag om uitleg. Het is heel goed dat de VRT mee aan de wieg staat van de ontwikkeling van dergelijke innovatieve toepassingen om ervoor te zorgen dat dove mensen maximaal kunnen participeren. Het punt dat mevrouw Brouwers aanhaalt, is zeer terecht. Er is een grote verzuchting omtrent betrokkenheid bij de VRT vanuit de dovenverenigingen om frequenter rond de tafel te gaan zitten. We hopen dat deze tool de aanleiding mag zijn om hen meer te betrekken zodat innovaties maximaal worden afgestemd op de noden van de mensen voor wie ze zijn bedoeld.
De vraag om uitleg is afgehandeld.