Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Vraag om uitleg over de sluiting van de adoptiekanalen in Ethiopië
Verslag
De heer Parys heeft het woord.
Voorzitter, we hebben in deze commissie al een aantal keer gedebatteerd over de interlandelijke adoptie vanuit Ethiopië. Begin 2016 liet u weten dat er geen enkele indicatie was om aan te nemen dat er een probleem zou zijn tussen het Ethiopische Ministry of Women, Children and Youth Affairs (MOWCYA) en het Vlaams Centrum voor Adoptie (VCA) of een van de Vlaamse erkende adoptiediensten. Ondertussen zijn er verschillende veranderingen gebeurd, onder andere in het voornoemde ministerie in Ethiopië.
In antwoord op een schriftelijke vraag van mevrouw Schryvers hebt u in februari 2017 laten optekenen dat er nog een aantal adoptiedossiers vanuit Ethiopië in de pijplijn zaten die moesten worden afgerond. Het gaat daarbij over dossiers van meer dan één adoptiedienst.
Op 13 oktober 2017 werd door het Ethiopische parlement een persbericht uitgestuurd waaruit blijkt dat een nieuw wetsvoorstel tot hervorming van adopties in Ethiopië werd ingediend. In de nieuwsbrief van Kind en Gezin staat daaromtrent te lezen: “Omwille van de aangekondigde hervorming besloot het VCA toen om enkel de lopende dossiers nog af te handelen. Het nieuwe wetsvoorstel is een resultante van het eerder aangekondigd beleid omtrent hervorming van beschermingsmaatregelen voor kinderen. Er bestaat onzekerheid over de verdere afhandeling van de dossiers door de Ethiopische rechtbanken, waardoor een sluiting zich opdringt. Het VCA volgt de implementatie van de regelgeving ter plaatse nauwgezet op.”
Minister, bij adoptie gaat het steeds over heel delicate vragen en zitten mensen te wachten omdat ze willen weten waar ze aan toe zijn. Kunt u meegeven om hoeveel hangende dossiers het gaat? Welke impact hebben de lokale hervormingen in Ethiopië enerzijds en de sluiting van het adoptiekanaal anderzijds op deze dossiers? Kunt u meer toelichting geven bij het besluit om het adoptiekanaal vanuit Ethiopië te sluiten? Welke elementen in de nieuwe lokale wetgeving hebben daar precies toe geleid? Welke stappen worden er ondernomen om de betrokken kandidaat-adoptieouders voldoende te informeren over de gebeurtenissen in Ethiopië?
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, ik wil graag eerst een toelichting geven met betrekking tot het stellen van deze vraag. Ik had midden november een vraag om uitleg ingediend met betrekking tot deze thematiek. Toen heeft de voorzitter die vraag onontvankelijk verklaard als gevolg van de begrotingsbesprekingen. Ik heb die vraag dan schriftelijk ingediend omdat ik dacht dat ik dan misschien sneller een antwoord zou krijgen. Vorige week heeft de voorzitter mij gecontacteerd met de melding dat de heer Parys een vraag over dit thema had ingediend en dat hij vond dat ik mijn vraag opnieuw moest kunnen indienen. Ik heb dat ook gedaan. Intussen heb ik wel een antwoord gekregen op de schriftelijke vraag. Het is een samenloop van omstandigheden.
De heer Parys heeft de toelichting al gegeven. Ik had ook gepeild naar de stand van zaken met betrekking tot dossiers van kandidaat-adoptieouders in Vlaanderen die een dossier hebben lopen in Ethiopië. Wat is de toekomst van adoptie vanuit Ethiopië? Is er zicht op de timing met betrekking tot de nieuwe regelgeving? Welke perspectieven zijn er dan nog mogelijk in de toekomst?
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Eind vorige maand heeft het Vlaams Centrum voor Adoptie beslist om het adoptiekanaal Ethiopië te sluiten. Deze sluiting kwam niet onverwacht: al sinds eind 2015 werd de samenwerking van nabij opgevolgd, alsook gedeeltelijk opgeschort. Dit maakt dat er op het moment van de beslissing tot sluiting geen dossiers meer hangende waren. Vanaf de eerste beslissing tot schorsing in december 2015 mochten immers geen nieuwe dossiers meer worden opgestart. Enkel lopende procedures konden verder worden afgewerkt.
De beslissing tot sluiting past in een reeks van hervormingen van het globale beleid inzake kinderbescherming die tot doel hebben Ethiopische kinderen beter te beschermen tegen allerlei vormen van misbruik. Een van de concrete actiepunten bestaat erin om voor de kinderen die niet bij hun eigen familie kunnen opgroeien, een passende oplossing te vinden in eigen land. Reeds in het voorjaar van 2016 werden de werkzaamheden van het Ethiopische Ministry of Women, Children and Youth Affairs een eerste maal tijdelijk opgeschort wegens herstructureringen. Hierdoor konden interlandelijke adoptiedossiers niet worden afgehandeld binnen de gebruikelijke termijnen.
Naar aanleiding van deze gebeurtenissen ondernam het VCA in november 2016 een afreis naar Ethiopië om de situatie ter plaatse en de gevolgen voor de Belgische adoptiedossiers te evalueren. Tijdens overleg tussen het VCA, de bevoegde Ethiopische overheid en de Belgische ambassade werd door de gesprekspartners ter plaatse aangegeven dat de Ethiopische regelgeving en het beleid inzake interlandelijke adoptie, belangrijke gebreken vertoonde. Zo zou de matching tussen kandidaat-adoptieouders en kinderen niet langer mogen gebeuren door de weeshuizen en/of de adoptiediensten die hen financieren, maar veeleer door een nieuw op te richten onafhankelijke instantie. Daarnaast beoogde men een sterker toezicht op de weeshuizen en de werking van regionale overheden en vroeg het MOWCYA meer aandacht voor de nazorg van geadopteerden.
Reeds tijdens dit overleg werd aangegeven dat de beoogde hervormingen veel tijd in beslag zouden nemen. Er werd evenwel geen echt moratorium afgekondigd. Het ministerie zou betrachten de lopende dossiers verder te behandelen.
In april 2017 werd het VCA door de Belgische ambassade in Addis Abeba op de hoogte gebracht van de abrupte beslissing van de Ethiopische eerste minister tot onmiddellijke schorsing van alle interlandelijke adopties vanuit Ethiopië. Haar beslissing was niet voorafgaandelijk aangekondigd. Deze beslissing paste in de goedkeuring door Ethiopische ministerraad van het nieuwe ‘National Children’s Policy’, waarin een nieuwe aanpak werd uitgewerkt voor tal van maatschappelijke en sociaal-economische uitdagingen die impact hebben op het leven van kinderen in Ethiopië. Meer concreet heeft de policy betrekking op alle aspecten van de rechten en plichten van het Ethiopische kind, zoals recht op leven, recht op onderwijs, recht op gezondheidszorg, recht op een gezonde leefomgeving, met inbegrip van het beleid inzake adoptie, zowel lokale adopties als internationale adopties.
Op het ogenblik van deze beslissing moesten nog vier Belgische adoptiedossiers worden afgewerkt. Hoewel de diensten van MOWCYA bevoegd voor adoptie niet gesloten werden, mocht men geen attesten afleveren tot nadere instructies van de regering. Deze blokkade heeft aangehouden tot 30 mei 2017. Vanaf die datum kreeg het ministerie opnieuw de toelating om de adoptiedossiers die reeds aanhangig waren bij de ‘Federal First Instance Court’, verder af te werken bij wijze van overgangsmaatregel. Op 13 november 2017 werd er uiteindelijk een persbericht uitgestuurd door het Ethiopische parlement waaruit blijkt dat er – passend binnen het nieuwe beleid – een wetsvoorstel werd ingediend dat alle adopties van Ethiopische kinderen door buitenlanders definitief zou verbieden.
De nieuwe ‘National Children’s Policy’, bedoeld om de Ethiopische kinderen beter te beschermen tegen allerlei vormen van misbruik, zou vooropstellen om in alle gevallen te streven naar een passende ‘domestic solution’ voor kinderen die niet bij hun eigen familie kunnen opgroeien. Voormelde communicatie van de Ethiopische regering heeft het VCA uiteindelijk genoopt tot de beslissing het adoptiekanaal te sluiten, minstens tot op het ogenblik dat er nieuwe regels inzake interlandelijke adoptie worden uitgewerkt. Of en wanneer die er zouden komen, kan momenteel niet worden ingeschat. Het VCA volgt, in overleg met de Belgische ambassade ter plaatse, de situatie verder op.
Aan de adoptiediensten Ray of Hope en FIAC-Horizon werd gevraagd om de kandidaat-adoptanten die nog op de wachtlijst voor Ethiopië stonden, te informeren over deze ontwikkelingen. In dat verband werd eveneens verzocht om mensen te begeleiden en bij te staan naar een eventuele heroriëntatie. Het informeren van de toekomstige kandidaat-adoptanten die mogelijk een adoptie uit Ethiopië overwegen, gebeurt door het VCA zelf via informatiesessies voor nieuwe kandidaten maar ook via sociale media en een update van de website.
De heer Parys heeft het woord.
Minister, er waren dus vier dossiers die al een matching hadden. Wat is daarmee gebeurd? Zijn die afgehandeld en zijn die kinderen effectief in Vlaanderen aangekomen?
Heb ik u goed horen zeggen dat onze conclusie alleen maar kan zijn dat adoptie vanuit Ethiopië op de korte en middellange termijn nagenoeg onmogelijk is, gezien de genomen beslissing? U sluit de deur niet helemaal voor dat adoptiekanaal, maar het moet duidelijk zijn voor Vlaamse kandidaat-adoptieouders dat Ethiopië vandaag geen optie meer is.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, voldoende zekerheden inbouwen omtrent herkomst van een kind en het correct verlopen van een adoptieprocedure zijn hier al vaak ter sprake gekomen. Ik vind het toe te juichen dat een herkomstland wil investeren en wetgeving wil maken om die regels heel duidelijk en strikt te maken. We weten natuurlijk wel dat het bestuur en het beleid in de herkomstlanden anders functioneren dan hier. We krijgen wellicht moeilijker een zicht op de timing waarbinnen een dergelijk proces van aanpassing van regelgeving gebeurt. Ik vind het alleszins heel positief dat door een heel strikte opvolging en ook wel door discrete besprekingen ervoor is gezorgd dat de lopende dossiers afgehandeld zijn en er grote problemen zijn vermeden.
Ik heb ook genoteerd dat de minister de deur niet helemaal sluit voor Ethiopië en dat de aanpassing van de regelgeving nauwgezet opgevolgd wordt. Er zal worden nagegaan of er in de toekomst nog adopties vanuit Ethiopië kunnen gebeuren. Enerzijds vind ik dat goed, maar anderzijds heb ik er mijn twijfels bij omdat ondertussen ginder erkenningen verloren gaan omdat er geen adopties meer gebeuren. Contacten met contactpersonen gaan ook verloren. Als er in het kader van een nieuwe regelgeving een heropstart zou gebeuren, dan zou het sowieso een hele tijd in beslag nemen om er een veilig en erkend kanaal te kunnen realiseren.
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Ik kan u bevestigen dat die vier dossiers tot een goed einde zijn gebracht.
Ik heb u uitgelegd hoe de mensen zijn geïnformeerd. U bent beiden experts in interlandelijke adoptie. U weet dus ook dat het steeds meer de realiteit wordt dat landen beslissingen nemen die lopende dossiers kunnen beïnvloeden. Dat is een gegeven waarmee we moeten leren omgaan. Dat geeft aanleiding tot de nodige omzichtigheid.
De heer Parys heeft het woord.
Ik ken de situatie in Ethiopië onvoldoende, maar als het klopt dat een land oplossingen ter plaatste zoekt voor kinderen die niet kunnen opgroeien in hun eigen gezin, dan zijn we daar absoluut voorstander van. Dat staat ook in het verdrag. We kunnen ons wel vragen stellen bij het feit – maar het is de soevereine beslissing van een soevereine staat – dat er van de ene dag op de andere genoeg oplossingen zouden zijn voor alle kinderen die niet in Ethiopië kunnen opgroeien. Laat ons hopen dat daar effectief werk van wordt gemaakt. Als dat zo is, dan kunnen we ons daarachter zetten.
Ik ben blij dat de lopende dossiers goed zijn afgerond en dat die vier kinderen thuis zijn geraakt. Het heeft waarschijnlijk heel veel stress teweeggebracht bij de kandidaat-adoptieouders, maar met een goede afloop.
Ik hoop ook dat er niet te veel mensen op de wachtlijst staan voor Ethiopië als kandidaat-adoptieouder en dat er rekening wordt gehouden met hun wachtanciënniteit als ze ergens anders moeten aanschuiven. Ik hoop dat daar een pragmatische oplossing voor wordt gevonden.
Dat dit een realiteit is in verschillende herkomstlanden, klopt inderdaad. Ik ben het volmondig met u eens dat we daarmee moeten leren omgaan.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.