De strijd tegen discriminatie: praktijktesten of zelfregulering?

In februari 2018 werden aan minister Liesbeth Homans vier vragen om uitleg gesteld over discriminatie op de private huurmarkt.

Als vervolg op die vragen om uitleg hield de commissie in maart 2018 een nieuwe hoorzitting over die kwestie, met het Steunpunt Wonen, professor Pieter-Paul Verhaeghe (Universiteit Gent en VUB), Unia, de Verenigde Eigenaars, CIB Vlaanderen en professor Matthias Storme (KU Leuven en UAntwerpen). Het bestaan van discriminatie op de private huurmarkt werd door alle sprekers erkend en scherp veroordeeld. De meningen over de aanpak liepen evenwel uiteen. De oppositie was voorstander van praktijktesten, de minister en de meerderheid zagen meer heil in zelfregulering door de private verhuursector mits sensibilisering en ondersteuning door de overheid.

Vervolgens werd in maart 2018 een voorstel van resolutie van Groen over praktijktesten op Vlaams niveau verworpen door de commissie. De meerderheid was op basis van de hoorzitting van oordeel dat het voorstel geen voldragen oplossing kon bieden voor de problematiek.

Groen diende na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2018 een nieuw voorstel van resolutie over praktijktesten op Vlaams niveau in, nadat was gebleken dat heel wat steden en gemeenten praktijktesten zullen invoeren. Dat zijn, naast de stad Brussel, in de eerste plaats Kortrijk, Mechelen, Gent en Antwerpen, dus steden met burgemeesters van Open Vld of N-VA en niet van de partijen Groen of sp.a, die al langer pleiten voor praktijktesten. In een aantal andere Vlaamse steden worden nog plannen daartoe voorbereid. Ook dit voorstel van resolutie werd in april 2019 verworpen door de commissie, omdat de meerderheid van oordeel was dat er op het einde van de legislatuur onvoldoende tijd restte voor de eventuele invoering van een voldragen nieuwe regelgeving.

Discriminatie was ook een van de leidende thema’s in de werkzaamheden van de Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Innovatie en Wetenschapsbeleid. Tegen de achtergrond van een groeiende krapte op de arbeidsmarkt en een beleid gericht op de verhoging van de werkzaamheidsgraad – waarbij alle talenten aan boord moeten worden gehaald – werd de arbeidsmarktdiscriminatie van personen met een migratieachtergrond herhaaldelijk scherp veroordeeld door de commissieleden. Bij het begin van de legislatuur, in februari 2015, was een onderzoek van het Minderhedenforum over discriminatie bij dienstenchequebedrijven de aanleiding voor een actualiteitsdebat in de plenaire vergadering. De commissie zelf ging in het voorjaar van 2015 in een reeks hoorzittingen en een gedachtewisseling met minister van Werk Philippe Muyters dieper in op de ruimere problematiek van discriminatie op de arbeidsmarkt, dus niet enkel bij dienstenchequebedrijven.

Die werkzaamheden van de commissie gaven aanleiding tot een voorstel van decreet houdende praktijktesten dat in juli 2015 in de commissie werd verworpen. De sp.a zou de hele regeerperiode blijven pleiten voor de invoering van praktijktesten op de arbeidsmarkt. Ook Groen pleitte in een voorstel van resolutie voor een decretaal kader voor het invoeren van praktijktesten, maar tevens voor een alomvattende strategie om de toegang en participatie op de arbeidsmarkt van mensen met migratieafkomst te verhogen en om een proactief en repressief handhavingsbeleid te voeren in het kader van de strijd tegen discriminatie. Uiteindelijk werd op 28 oktober 2015 een ruime resolutie van de meerderheid betreffende de sensibilisering, preventie en handhaving inzake discriminatie op de arbeidsmarkt van personen met een migratieachtergrond aangenomen.

In uitvoering van deze resolutie heeft de Vlaamse Regering diverse initiatieven genomen, zoals onder meer het opzetten van een sensibiliseringscampagne, het actualiseren van het actieplan ter bestrijding van arbeidsgerelateerde discriminatie (ABAD), controles door de Vlaamse Sociale Inspectie (voorheen Afdeling Toezicht en Handhaving), het opnemen van het thema non-discriminatie in de sectorconvenanten en het inzetten op zelfregulering in de sectoren, zoals dat in de interimsector al gebeurde. Specifiek voor de dienstenchequebedrijven werd een met de sector overlegd actieplan opgesteld en werd via een ontwerp van decreet een decretale basis voor praktijktesten in deze sector gecreëerd. De bestrijding van discriminatie was ook een onderdeel in meer generieke arbeidsmarktmaatregelen, zoals het beleid inzake ‘Focus op talent’. Er was daarbij ook aandacht voor discriminatie van personen met een arbeidshandicap en discriminatie van oudere werknemers en werkzoekenden.

De commissie Werk heeft de opvolging van de resolutie van 28 oktober 2015 bijzonder ernstig genomen. Met de minister werd er hierover uitgebreid van gedachten gewisseld in juni 2016 en maart 2017. De oppositie bleef aandringen op het invoeren van praktijktesten in de ruimere arbeidsmarkt en op meer inspanningen om de werkzaamheidsgraad van mensen met een migratieachtergrond te verhogen.

Met Unia, de interfederale openbare instelling voor de bestrijding van discriminatie en de bevordering van gelijke kansen, werd in de commissie van gedachte gewisseld over het thema Werk in het jaarverslag 2016 van deze instelling (verslag) en over het rapport ‘Socio-economische monitoring 2017: arbeidsmarkt en origine’, dat werd opgesteld in samenwerking tussen Unia en de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (verslag).

Het thema discriminatie op de arbeidsmarkt kwam ook uitgebreid aan bod in de bespreking van de jaarverslagen van de Vlaamse Sociale Inspectie in oktober 2014 en juni 2017.

Discriminatie op de arbeidsmarkt werd ook de laatste jaren van de regeerperiode intensief opgevolgd, door middel van talrijke vragen om uitleg in de commissie in het zittingsjaar 2017-2018. Het thema werd in 2018-2019 ook aangekaart in actuele vragen in de plenaire vergadering, vaak in ruimere discussies over de krapte op de arbeidsmarkt, het halen van de doelstellingen van Pact 2020 en het aanboren van de stille arbeidsreserve.