Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Innovatie en Wetenschapsbeleid
Verslag
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, begin januari maakte softwarebedrijf Unit4 bekend dat het op twee jaar tijd driehonderd banen zal verplaatsen naar Polen, Spanje en Portugal. Arbeidsmarktexperts stellen dat dit nog maar het startsein is en dat er op termijn een uittocht van ICT-bedrijven zal volgen.
Wat aan de grondslag ligt, is de grote mismatch tussen het beperkt aantal geschoolde ICT’ers en het groot aantal ICT-vacatures. De Europese Commissie spreekt van een tekort van 700.000 ICT’ers in heel Europa. Europees commissaris Neelie Kroes stelde in dat verband: “...dat het aantal digitale jobs – ondanks de economische crisis – elk jaar met 3 procent toeneemt, terwijl het aantal geschikte werkkrachten om die jobs in te vullen, daalt. De ICT-sector is van toenemend belang voor de Europese economie maar het nijpende werknemerstekort kan bedrijven ertoe drijven om naar elders te verhuizen, waar de vacatures wel kunnen worden ingevuld. Nu al worden werkkrachten steeds vaker in het buitenland gezocht.” De digital skills gap groeit, aldus Neelie Kroes, net als de werkloosheid.
Ook in eigen land knelt het schoentje. Agoria, de organisatie voor de technologische industrie, stelde in haar laatste grootschalige rapport van 2013 dat een ICT-functie een knelpuntberoep is. Dit schaadt onze economie enorm. Zo berekende Agoria dat de openstaande 11.700 vacatures een potentieel van 1,3 miljard euro aan het Belgische bruto binnenlands product zouden kunnen toevoegen. Maar liefst 8000 vacatures van deze 11.700 bevinden zich in het Vlaamse Gewest.
Momenteel zien we dat andere landen goed inspelen op deze realiteit. Ten gevolge van de hoge jeugdwerkloosheid in de Zuid-Europese landen scholen heel wat jongeren in deze landen zich nu om tot ICT’er en gooien zich op de Europese arbeidsmarkt. Nu we vaststellen dat deze Zuid-Europese jongeren zich actief beginnen om te scholen en kansen grijpen binnen deze sector, moeten we vanuit het beleid alert zijn of ook Vlaanderen nog concurrentieel blijft in deze sector en er geen risico is op delokalisatie, willen we ons blijven profileren als kenniseconomie.
Daar voor veel ICT-functies ook algemene profielen in aanmerking komen, kan het helpen bij deze problematiek ons niet enkel te focussen op de aanbodzijde, maar ook op de vraagzijde. Zo zou volgens AG Insurance, een van de grootste Belgische ICT-spelers, het tekort ook kunnen worden opgevangen door de ICT-sector algemeen gevormde mensen zoals masters in de economie, handelsingenieurs en burgerlijk ingenieurs te laten aantrekken. Het voordeel dat deze profielen bieden, is dat zij sterk gevormd zijn in procesanalytisch denken. Kennis is één ding, maar het kunnen functioneren en het inzicht hebben in het grotere geheel, blijft een must.
Positief is dat op Europees niveau overheid en bedrijven samen actie gaan ondernemen om die kloof tussen vraag en aanbod te overbruggen. Grote bedrijven als Nokia, Telefónica, Cisco en HP hebben reeds hun medewerking beloofd. Zij zullen samenwerken met de Europese Commissie om de digital skills gap te verkleinen, door onder meer te investeren in start-ups, opleidingen en stages.
Minister, hoe groot is de hedendaagse mismatch in Vlaanderen met betrekking tot het niet ingevuld geraken van vacatures voor ICT’ers? Zijn er recente cijfers beschikbaar? Hoe ziet u dit op middellange termijn evolueren? Beschikt u over indicaties dat er ook Vlaamse bedrijven net als in Nederland de intentie hebben om te delokaliseren richting Zuid-Europa? Overweegt u bijkomende specifieke maatregelen om te anticiperen op een mogelijk probleem van delokalisatie van ICT-bedrijven? Zijn de maatregelen in het STEM-actieplan (Science, Technology, Engineering and Mathematics) voldoende, of worden die aangevuld en bijgestuurd? Hoe evalueert u het opleidingsprogramma Switch2IT? Hoe kan Vlaanderen bijdragen tot enerzijds het toeleiden van meer jongeren naar een ICT-opleiding en anderzijds het aantrekken van algemeen gevormde masters naar de ICT-sector?
Minister Muyters heeft het woord.
Net zoals andere knelpuntberoepen is de mismatch in kaart gebracht in de Knelpuntberoepenstudie. Het tekort aan ICT-profielen is vrij belangrijk. Binnen de top 10 van knelpuntberoepen, staan er 4 ICT-profielen. De informaticasector was in 2014 de sector waarvoor het aantal vacatures het snelst is gestegen. In die studie wordt melding gemaakt van 8500 vacatures voor ICT-profielen die ontvangen werden door VDAB. Voor elke vacature is er 1,5 werkzoekende met aspiraties als analist of ontwikkelaar. Dit is zeer weinig en dit cijfer maakt bovendien abstractie van de exacte gevraagde en aanwezige competenties enerzijds en geografische match anderzijds. Het is mogelijk dat er in Limburg 5 werkzoekenden zijn en tegelijk in West-Vlaanderen 5 vacatures.
Intenties tot delokalisatie zijn ons niet gekend. Het is zelfs zo dat VDAB participeert aan jobbeurzen in andere landen om ICT-profielen naar hier te halen. In september 2014 heeft VDAB, samen met zijn partners binnen EURES, deelgenomen aan een beurs in Portugal.
Vele factoren hebben een invloed op het al dan niet de- of herlokaliseren van bedrijven. Ik probeer met de hefbomen waarover ik beschik, iets te doen. VDAB leidt jaarlijks zo’n 800 werkzoekenden op naar ICT-beroepen.
In het kader van het STEM-actieplan gebeurt al heel wat. Het is de vierde keer op rij dat het aantal studenten in het hoger onderwijs gestegen is, na jaren daling van het aantal studenten in de STEM-richtingen. Ook in het basisonderwijs gaat er meer aandacht naar technologie. Daarom werd het leergebied Wereldoriëntatie opgesplitst in een leergebied ‘Wetenschap en Techniek’ en ‘Mens en Maatschappij’. Ook bij de studiekeuzebegeleiding wordt er extra aandacht aan gegeven. Er wordt ook op meerdere manieren via schoolprojecten en STEM-didactisch onderzoek ingezet op een aantrekkelijker STEM- onderwijs.
De komende jaren willen we hier zeker nog verder op inzetten. We moeten nog intensiever met het bedrijfsleven en met die sectoren samenwerken. Waar het zinvol is, zal het STEM-actieplan nog worden geoptimaliseerd.
Ik vind Switch2IT een mooie actie. Het betreft een samenwerking tussen VDAB, de hogescholen en Agoria. Wat mij betreft, gaat het hier om een uniek werk-leertraject. De werkzoekenden volgen een gecombineerd traject. Het contactonderwijs wordt door VDAB verzorgd. De hogescholen staan vooral voor het afstandsleren in. Met stages en werkplekleren worden de werkzoekenden echt tot bachelors in de toegepaste informatica opgeleid. Het programma start met een intensieve informaticaopleiding bij VDAB. Dit wordt met het eerste gedeelte van de bacheloropleiding gecombineerd. Na dit voorbereidend traject, dat negen maanden duurt, lopen de cursisten een bedrijfsstage. Het sluitstuk van de opleiding bestaat uit een vier vijfde tewerkstelling van de cursisten in een IT-bedrijf. Dit wordt gecombineerd met het behalen van het bachelordiploma door middel van zogenaamd ‘blended learning’. Dit slaat op een combinatie van afstandsonderwijs en contactonderwijs op de campus door middel van e-learning.
De eerste resultaten zijn bemoedigend. De uitval is laag. Het gaat effectief om een combinatie van werken en leren. Het is tevens een partnerschap. Deze drie troeven komen hier samen. Heel wat ICT-bedrijven hebben enthousiast op dit programma gereageerd en hebben zich geëngageerd om stages en tewerkstelling aan te bieden. Op die manier willen we de deelnemers zo snel mogelijk actief op de arbeidsmarkt krijgen.
Het pilootproject is in de Hogeschool PXL gestart en telt in het eerste jaar zeventien cursisten, in het tweede jaar twintig cursisten en in het derde jaar zes cursisten. In februari 2015 zal in de Erasmushogeschool in Brussel een tweede groep van start gaan. Het is een mooi project dat verloopt zoals het moet.
Er is me gevraagd welke bijdrage de Vlaamse overheid kan leveren. Ik heb al naar het STEM-actieplan verwezen. Switch2IT is een tweede project waar we aan kunnen bijdragen. Volgens mij zijn en blijven dit cruciale speerpunten. De eerste resultaten van Switch2IT lijken echt bemoedigend. We kunnen hier dan ook verder een speerpunt van maken.
De toeleiding van jongeren naar ICT loopt samen met de inspanningen om de jongeren naar STEM-beroepen te brengen. Dit loopt enigszins parallel. De STEM-maatregelen hebben zeker een positief effect op ICT. Daarnaast gaan we na hoe en wanneer ICT in de onderwijsinhoud kan worden gebracht. Dat is echter meer iets voor minister Crevits.
Er bestaan nog een aantal andere mooie initiatieven. Ik heb eens gesurft naar de website van CoderDojo, een initiatief om kinderen al vanaf heel jonge leeftijd een passie voor IT te laten ontwikkelen. Dit lijkt me echt mooi in elkaar te zitten. Daarnaast zijn er natuurlijk nog andere activiteiten. Ik denk, bijvoorbeeld, aan de actie om hogergeschoolde werkzoekenden met een weinig arbeidsgericht diploma onder specifieke voorwaarden met een onderwijskwalificerend opleidingstraject een bachelor in de informatica te laten halen. Een aantal hogeschoolrichtingen bieden natuurlijk minder kansen op de arbeidsmarkt. Wegens het tekort aan IT-profielen staan de bedrijven echt open voor de recrutering van bachelors en masters die geen IT-diploma hebben. Wie de gemiddelde IT-afdeling bezoekt en daar vraagt over welke diploma’s de mensen beschikken, zal gegarandeerd merken dat daar meestal ook wel wat filosofen en historici tussen zitten. (Opmerkingen)
Als filosoof voel ik me alvast niet aangesproken.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister, ik dank u voor het antwoord. Ik ben tevreden te horen dat u mijn bezorgdheid deelt. Het zou onverstandig zijn blind te blijven voor deze vaststellingen. We moeten de vinger aan de pols houden.
De medaille heeft ook een keerzijde. Enerzijds zijn er vacatures die niet ingevuld geraken omdat we niet over voldoende mensen met deze skills beschikken. Anderzijds moeten we ook opletten dat onze investeringen er niet of niet enkel toe leiden dat onze jongeren zelf de grens overtrekken om hun talenten aan te bieden. Dit is natuurlijk hun volste recht. Het tekort aan ICT-profielen is een Europees probleem.
We moeten meer en intenser in ICT-stimulansen en opleidingen investeren. Bij voorkeur moet dit gepaard gaan met onmiddellijke ervaring op de werkvloer. Dat is de weg die we moeten inslaan. Zoals al gesteld, is ICT immers een multidisciplinair onderwerp. Een hele hoop vaardigheden komen hierbij aan bod. Ik denk dan aan samenwerken, creatief denken, puzzelen om een probleem op te lossen, communiceren om te weten wat het gewenst eindresultaat is, ontwerpen en plannen. ICT daagt uit op alle niveaus.
Minister, er is niet een zaligmakende oplossing. We moeten dit blijven stimuleren. Volgens mij is er wel degelijk nood aan een structurele aanpak van het probleem. Zoals u zelf hebt verklaard, omvat dit een heel belangrijke uitdaging voor ons onderwijs. We moeten onze kinderen al jonger en intensiever met ICT in contact brengen. Ook vrouwen moeten meer voor deze sector worden warmgemaakt. In landen als Iran, Turkije of Spanje studeren al veel meer vrouwen in deze richtingen af. Het is dan ook heel belangrijk om de interesse al heel vroeg op te wekken.
Ik verwijs nogmaals naar het recent initiatief van federaal minister De Croo. Hij wil bedrijven aantrekken. Dit betekent natuurlijk dat we nog meer ICT-afgestudeerden en -opgeleiden nodig zullen hebben. De Vlaamse overheid vervult haar taak om nieuwe jobs te creëren. Als Vlaamse overheid moeten we er natuurlijk ook voor zorgen dat er voldoende mensen aanwezig zijn om die jobs in te vullen.
Ik dank u hartelijk voor uw antwoord. We zullen dit zeker van nabij opvolgen. Ik hoop dat het probleem structureel kan worden aangepakt en dat we de gap op middellange termijn kunnen verminderen.
De heer Hofkens heeft het woord.
Minister, ik onderschrijf uiteraard het pleidooi voor meer nerds in Vlaanderen. De IT-sector is bij uitstek een sector die internationaal opereert. In de globale digitale wereld, waar in India, Singapore of Vlaanderen wordt geprogrammeerd, zijn we zeer kwetsbaar. U wilt een structurele oplossing vinden. U hebt het er misschien bewust nog niet over gehad, maar dan zitten we uiteraard opnieuw met de loonkosten.
Ik wil nog even onderstrepen dat dit soort functies kan worden opgenomen in het nieuwe doelgroepenbeleid. Dit zijn middengeschoolde banen met een loon van 2300 euro. We hebben dit debat al gevoerd. De digitale sector kan een bijdrage leveren aan een structurele oplossing om de ICT-jobs hier in Vlaanderen te houden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.