Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Caron heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, misschien is het allemaal loos alarm en niet zo erg als gevreesd, maar in Het Nieuwsblad van 28 november stond een onheilspellend bericht over het inkorten van de dagprogrammering en het verlengen van de nachtprogrammering van de VRT-radio. Het gevolg van die uurtabellen die veranderen, is dat al die andere soorten muziek dan de meest populaire geprogrammeerd staan net voor de nacht begint. Klara geeft dan meestal hedendaagse muziek, geluidskunst zelfs. Radio 1 brengt dan Closing Time. Het zijn allemaal zaken die niet tot de populaire muziekgenres behoren.
Misschien is dat allemaal in de sfeer van een aantal andere culturele beknibbelingen die de voorbije jaren op de VRT zijn gebeurd. Die tendens lijkt zich door te zetten: nu gebeurt hetzelfde. Een en ander zou te maken hebben met de besparingen bij de openbare omroep, waar ook de radionetten niet aan ontsnappen.
Vooral de muzikanten in de sfeer van de wereldmuziek zijn in actie geschoten en trekken aan de alarmbel. Er zijn krantenberichten over verschenen en er circuleert momenteel een petitie. Ik hoop dat enkele collega-commissieleden die ondertussen hebben ondertekend.
Het gaat niet over Closing Time alleen, ik wil het wat opentrekken. Ik heb geleerd dat we geen vragen moeten stellen over programma’s, het gaat wel over de muziekkeuze in de totaliteit op die vier radionetten. Ik heb hier in het verleden gesproken over de verstudiobrusseling van Radio 1. Iemand die was geïnspireerd door een bekende Leuvense musicoloog, had het na een theatervoorstelling vorige zaterdag over de Radio 1’isering van Klara, om te zeggen dat Klara aan het verglijden is tot een semipopulair klassiek net. Hier zitten nog ervaringsdeskundigen in de zaal, dus ik moet opletten met wat ik zeg.
Niettemin duidt het aan dat ik oud word, en dat kan te maken hebben met mijn muzikale smaak die niet mee is geëvolueerd met die van mijn kinderen, maar dat denk ik niet. Ik ben zelfs overtuigd van niet, want ik heb een brede muzieksmaak en interesse. Ik sluit me wel aan bij de grondtoon van die bedenking, namelijk dat de VRT niet beantwoordt aan een fundamentele opdracht: een diversiteit aan muziekgenres presenteren op de radio. Het gevoel heerst dat de muzieksamenstellers een bepaalde generatie vertegenwoordigen die ook bepaalde smaken doordrukt op de VRT-netten.
Minister, dit als algemene inleiding en met het nodige voorbehoud. Ik wil dat voorbehoud er ook wel inbrengen. Er zijn radicalen die vinden dat als je een symfonie of een cantate speelt op Klara, je die helemaal moet spelen of niet moet spelen. Er zijn mensen die vinden dat folk en blues al lang niet meer op Radio 1 thuishoren, maar wel op Klara. Ik heb een brede muzieksmaak en -achtergrond. Ik wil niet een bepaald genre voortrekken in deze discussie. Ik pleit ervoor dat de VRT niet kiest vanuit dezelfde drijfveer die soms bij televisie leeft, namelijk de luistercijfers. Het bereik is natuurlijk belangrijk voor onze openbare omroep, maar daarnaast is de culturele diversiteit ook een intrinsieke doelstelling die we niet moeten vragen van pakweg Q-music of JOE fm. Dat kunnen we wel vragen van de openbare omroep. Ik pleit voor een bewuste omgang met een diversiteit aan muziekgenres.
Ik wil Piet Maris, frontman van de band Jaune Toujours, de ‘dader’ van die petitie, citeren: “Wij vragen meer aandacht voor diversiteit, niet alleen qua gender, huidskleur of afkomst, maar ook qua inhoud. We vragen de broodnodige ruimte voor avontuur, ontdekking en zelfs risicomuziek met andere wortels dan uit het mainstreamaanbod moet kansen krijgen, zowel in de dag- als de avondprogrammatie, met meer investeringen in genreprogramma’s en met ruimte voor het verhaal van de mensen achter de muziek.”
Hij schrijft ook over een belangrijke dimensie die we zouden kunnen vergeten. Het gaat niet alleen om de luisteraar, maar ook over de Vlaamse muzikant. Ik citeer opnieuw: “Rond een muziekproductie werken niet alleen muzikanten, maar ook studio’s en geluidstechnici, managers, labels en distributeurs. Maar als een plaat niet wordt gedraaid, dan levert die ook geen return meer op. Dan investeert niemand nog in nieuwe kwalitatieve producties en klinkt alles op den duur nagenoeg hetzelfde. Niemand zal nog muzikale grenzen proberen te verleggen.”
Gelukkig is er nog Klara, waar die genres nog een beetje aandacht krijgen. Maar ook daar is er discussie.
Minister, klopt deze informatie? Is er een beslissing genomen met betrekking tot die dag- en nachtregeling, en de gevolgen voor bijvoorbeeld Closing Time? Plant de VRT nog gelijkaardige ingrepen op andere radiozenders? Zo ja, welke? Welk beleid voert de VRT inzake muzikale diversiteit, in algemene termen uiteraard? Zeker voor genres als wereldmuziek, folk, blues en jazz, maar ook hedendaagse klassieke muziek? Vindt de VRT het belangrijk om de muzikale productie uit Vlaanderen in die genres te ondersteunen door die muziek te draaien? Ook in het regeerakkoord wordt het accent gelegd op de Vlaamse muziek. We mogen het begrip ‘Vlaanderen’ ook niet enkel talig interpreteren. Als het gaat om mensen van bij ons die ook in andere genres excelleren, moeten wij ons afvragen of ook zij de kansen krijgen die ze verdienen. Wordt over dit beleid overleg gepleegd met vertegenwoordigers uit de muziekwereld, bijvoorbeeld via het muziekoverleg met muziekfestivals, muziekcentra, enzovoort?
De heer Vandaele heeft het woord.
Mevrouw Soete gaat straks nog iets over muziek als zodanig zeggen.
Het standpunt van de N-VA is bekend. Wij willen dat de openbare omroep ruimte biedt aan alle genres. Wij hebben indertijd de discussie gevoerd over de schlagermuziek. Ook daar zeggen wij dat alle belastingbetalers bijdragen tot de VRT en dat zij zich dus allemaal moeten kunnen herkennen in het aanbod van de openbare omroep. Dat geldt natuurlijk ook voor blues, jazz, enzovoort.
De VRT zegt trouwens zelf op haar website dat zij dat wil doen: “We willen op een zo omvattend mogelijke manier het rijke diverse muzikale landschap weerspiegelen.” Maar de vraag is of ze dat eigenlijk wel doet. Er is een onderzoek, of doorlichting, van het Muziekcentrum Vlaanderen. In zijn ‘landschapstekening muziek’ merkt dat centrum op dat de VRT, volgens zijn bevindingen, zich al te sterk richt op de hogere kijk- en luistercijfers, en dat zij de genres die zij aanbiedt, daarop ent. De beheersovereenkomst stelt expliciet dat jazz aan bod moet komen op Klara, maar zegt dat niet voor Radio 1. De N-VA hoopt dat de openbare omroep in elk geval aandacht besteedt aan alle muzikale genres, zodat iedereen zich in die omroep kan herkennen.
Mevrouw Soete heeft het woord.
Ik ga uiteraard akkoord met mijn twee collega’s. Ik wil twee randbemerkingen maken.
Het is heel belangrijk dat dergelijke genres – ik heb het vooral over jazz en blues – gedraaid blijven worden op de VRT, ook vanwege het feit dat naast de traditionele muziekconservatoria al een hele tijd ook veel kleinere academies en jeugdmuziekateliers zijn opgericht en de laatste jaren een grote bloei kennen. Daar speelt men naast de klassieke muziek ook veeleer de twee bijgevoegde genres, jazz en blues. Als je die mensen het plezier van spelen wilt gunnen, is het horen van dergelijke muziek op de openbare omroep heel belangrijk.
Ik ben blij dat de heer Caron de passage aanhaalt die stelt dat het niet alleen om de muzikanten gaat, maar ook om de studio’s. We zitten hier in de commissie Cultuur, maar we mogen de economische impact van het niet meer horen of het niet meer draaien van dergelijke muziek niet onderschatten. Als een plaat niet gedraaid wordt, is er geen return meer. Ik pleit ervoor, vanwege mijn achtergrond, dat men daar eens aandacht aan schenkt. Het aantal mensen dat zijn werk heeft verloren door de malaise in de muzieksector is enorm groot. Dat werd de afgelopen 10, 20 en zelfs 25 jaar onderschat. Ik weet wel dat we hier in de commissie Cultuur zitten, maar dat wou ik toch eens als randbemerking meegeven.
Minister, vooraleer ik u het woord geef, wil ik mij aansluiten bij mijn collega’s. Ik ben het grotendeels met hen eens. Ook wij zijn geschrokken van die berichtgeving. De heer Caron zei al dat het onder voorbehoud was van de juistheid van de informatie.
Er was de dreiging dat de aandacht op Radio 1 voor jazz, blues en folk mogelijk zou worden ingeperkt. Ik wil het wat ruimer zien. Wij zijn ervan overtuigd dat het de opdracht is van de VRT om als openbare omroep de nodige aandacht te geven aan diversiteit in haar algemeenheid. Ik denk daarbij aan het citaat dat de heer Caron gaf. Maar er moet ook aandacht zijn voor muziekdiversiteit en voor cultuur in haar algemeenheid. Dat is de opdracht van de VRT, en daarom zijn wij wat geschrokken.
De heer Caron haalde een citaat aan. Uit de petitie die nu circuleert, bleef mij bij dat het de opdracht is van Radio 1 en de publieke omroep om de ruimte voor ontdekking te vrijwaren. Daarvoor moet er voldoende aandacht zijn. Het mag geen hutsepot worden waar alles een beetje in zit. Er moet ruimte zijn voor ontdekking en creativiteit.
In de mails die wij allemaal kregen, was er sprake van een muziekbeleidsplan van de VRT uit 2009. Is dat dode letter gebleven? Hoe gaan wij daarmee om? Hoe bekijken we dat in de toekomst, zodat wij die rijke diversiteit die we kennen in Vlaanderen op de radio kunnen blijven horen?
Minister Gatz heeft het woord.
Mijnheer Caron en de andere collega’s, dank u voor uw vragen. Sta mij toe om in algemene zin al duidelijk te stellen dat uw bezorgdheden door mij zeker worden gedeeld.
Er zijn interessante en behartigenswaardige dingen gezegd. Zo is er de Studio Brusselisering van bepaalde zenders en de Radio 1’isering van andere. Dat zijn gevaarlijke termen om te herhalen voor een minister. Ook is er het feit dat cultuur hier op een gegeven moment economie tegenkomt en het feit dat het over diversiteit gaat, van jazz, folk, blues tot schlagers en dergelijke. Die diversiteit kan dus niet eenzijdig worden geïnterpreteerd. Dat zijn allemaal zeer behartigenswaardige zaken, die ik deel.
We moeten bepaalde formuleringen uit de beheersovereenkomst herbekijken in functie van de nieuwe beheersovereenkomst. Mijnheer Vandaele, u had er een aangehaald. We moeten de nodige hefbomen creëren om dat te herbekijken.
Mevrouw Bastiaens, in dat kader lijkt het me zinvol dat ik het muziekbeleidsplan waarnaar u verwijst nog eens opvraag en bekijk hoe en in welke mate dat eventueel kan worden gedeeld met de leden van de commissie. In principe is het een publiek document. Het kan ons misschien inspiratie geven voor een verder debat, los van de punctualiteit van de vraag en in functie van het garanderen van de diversiteit, die ons, volgens mij, toch allemaal na aan het hart ligt.
Zoals u weet, vraag ik de VRT om de juiste informatie. Het is in elk geval goed dat de VRT ons laat weten garant te staan voor muzikale diversiteit. Ze probeert dat elke dag waar te maken via haar radionetten, haar tv-aanbod en haar digitale platformen. Het muziekbeleidsplan en de uitgangspunten zijn digitaal te vinden op www.vrt.be/muziekbeleid-vrt. Mocht die informatie onvoldoende blijken, dan kunnen we bekijken hoe we de commissie voldoende informatie kunnen aanleveren. Het muziekbeleidsplan is en blijft in ieder geval de VRT-leidraad.
Het plan krijgt updates waar nodig, want enerzijds verandert de manier waarop de mediagebruikers met muziek omgaan en anderzijds wordt steeds vaker geluisterd via verschillende mediaplatformen. Ook de programmaschema’s van de radiozenders veranderen regelmatig. Daarom stel ik het ook op prijs dat de heer Caron zegt dat het hem niet om dat ene programma gaat. Er vallen programma’s weg, maar er komen er gelukkig ook bij. Zo draait de wereld in positieve zin door.
De VRT benadrukt dat het verdwijnen van bepaalde programma’s niet betekent dat de aandacht van een net voor een bepaald muziekgenre verdwijnt. Zo blijft Radio 1 garant staan voor een rijk en divers muziekaanbod, met aandacht voor pop en rock, maar ook voor andere genres zoals wereldmuziek, jazz, blues, folk en soul. Het programma-aanbod zal wel worden herschikt. Het zal ook efficiënter worden geproduceerd, wat nodig is om de opgelegde besparingen te helpen realiseren. Dat is wat de VRT mij laat weten.
Concreet zoekt Radio 1 momenteel hoe hij meer muziek vanuit alle muziekgenres die tot zijn muziekprofiel behoren, op een meer structurele manier in zijn programmering kan opnemen. Dat gebeurt in samenwerking met deskundigen uit de diverse muziekstijlen. Ik kom daar straks nog even op terug.
Tegelijk wil het radionet blijven investeren in het bieden van structurele aandacht voor de actualiteit van alle Radio 1-muziekgenres. Dat wil het net onder andere doen in een open muziekprogramma vroeger op de avond, dat muzikale diversiteit, een breed palet aan muziekgenres, uitstraalt.
Radio 1 onderzoekt voor sportluwe momenten voor en tijdens de zomer, bijvoorbeeld na het einde van de voetbalcompetitie of als er geen Sporza-uitzending is, de mogelijkheden voor een nieuw zondagavondprogramma, dat een mix aan muziekgenres en -stijlen moet brengen en kan aansluiten bij het ritme van een zomers festivalseizoen.
Ten slotte zal Radio 1 ook zijn rol blijven opnemen om concerten en festivals uit verschillende muziekgenres te ondersteunen.
Ook Klara heeft in zijn programmering aandacht voor diverse genres, zoals hedendaagse klassieke muziek en etnische wereldmuziek. Daarnaast is jazz een belangrijk muziekonderdeel van het Klara-aanbod.
Mijnheer Caron, u vroeg of de informatie van het persartikel klopt. Is een dergelijke beslissing genomen? Het klopt dat Radio 1 zijn programma-aanbod ’s avonds wil herschikken. Momenteel start de nachtprogrammatie van Radio 1 op vrijdag, zaterdag en zondag en in de kerstvakantie en de zomermaanden reeds om 23 uur. Het net zal op de andere dagen nu ook zijn nachtprogrammatie aanvatten om 23 uur. Uiteraard houdt Radio 1 als actuazender wel de vinger aan de pols van wat er gebeurt in de wereld. De hele nacht door gebeurt dat via zijn nieuwsuitzendingen. Het klopt, zoals daarnet aangetoond, evenwel niet dat dit betekent dat sommige muziekgenres niet of minder aan bod zouden komen op Radio 1.
Momenteel heeft de VRT geen plannen om het muzikaal aanbod op een van haar radionetten te wijzigen.
De VRT laat weten dat ze haar diversiteitsbevorderende rol ter harte blijft nemen en wil blijven zorgen voor de diversiteit in haar aanbod. Haar publiek krijgt de kans om in de breedte en in de diepte kennis te maken met al dan niet nieuwe muziek en/of belangrijke ontwikkelingen binnen diverse relevante muziekgenres. Dat doet zij enerzijds door op haar radiozenders het genreaanbod uit te breiden tijdens de reguliere programma’s en anderzijds specifiekere muziekprogramma’s aan te bieden.
Ook op televisie komen diverse muziekgenres aan bod. Dat gebeurt in een aantal hybride programma’s, zoals Café Corsari, Hotel M, Vlaanderen muziekland, De zevende dag, maar ook in nieuwsprogramma’s en specifieke cultuurprogramma’s.
U vroeg ook naar de ondersteuning in algemene zin. De VRT stelt de opdracht om de muzikale productie te ondersteunen en ter harte te nemen en dit voor alle muziekgenres die hier geproduceerd worden. VRT-radio draait ruim 25 procent muziek die hier gemaakt is. De VRT-radionetten nemen ook tal van initiatieven ter ondersteuning van de Vlaamse en Nederlandstalige muziekproductie. Zoals aangegeven in het begin van mijn antwoord, zetten we die discussie met de VRT in het kader van het regeerakkoord de komende maanden voort. Enkele voorbeelden daarbij zijn Start To DJ, een MNM-zoektocht naar Vlaams dj-talent, de Radio 1-sessies, Klara in de Singel enzovoort.
Dat neemt echter niet weg dat ik, als minister, bij de opmaak van de nieuwe beheersovereenkomst wil en zal nagaan hoe we de diversiteit van alle mogelijke muziekgenres enerzijds, en de ondersteuning van onze Vlaamse muziekproducties via de VRT anderzijds, kunnen verankeren. Ik zal hierover gesprekken voeren met betrokken stakeholders en de VRT.
U vroeg ten slotte naar het overleg met de bredere muzieksector of de specialisten die de VRT in dezen zouden kunnen adviseren of in elk geval met haar in contact treden. De VRT erkent het MuziekOverleg, de koepelorganisatie van negentien Vlaamse muziekorganisaties, als officiële gesprekspartner die de muzieksector vertegenwoordigt. Met hen heeft de VRT al diverse malen haar muziekbeleid besproken. Naast het jaarlijks structureel overleg wordt er geregeld ook ad-hocoverleg gepleegd met diverse muziekorganisaties, al dan niet vertegenwoordigd door het Muziekcentrum Vlaanderen, dat het MuziekOverleg organiseert, en festivals.
De heer Caron heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is natuurlijk een heel moeilijke discussie, want het heeft veel met indrukken en percepties te maken. Je kunt het ook niet echt meten.
We gaan op werkbezoek bij de VRT en als de collega’s het zien zitten, zou ik ook graag eens het muziekbeleid van de VRT agenderen zodat we van de specialisten een toelichting krijgen.
Minister, ik ben blij dat u het ook zelf ter harte wilt nemen en in het kader van de nieuwe beheersovereenkomst explicieter op de tafel zult leggen. Er zijn indicatoren mogelijk. Er is nu een criterium over Vlaamse muziek, maar misschien moeten er ook andere parameters zijn. Ik zou willen dat dit ook in de mentaliteit en de geesten van de decisionmakers op de Reyerslaan rijpt. Het is waar dat er specifieke programma’s zijn, maar er waren er vroeger wel veel meer. Het is waar dat deze muziek in algemene programma’s aan bod komt, meer dan vroeger, maar ook daar is het begrip ‘genre’ zeer te interpreteren en zeer twijfelachtig.
Ik twijfel ook niet aan de intenties, maar het cijfermatige bereik is zo’n dominante factor. Als je in Vlaanderen iets niet promoot, dan bestaat het ook niet. Laat ons eerlijk zijn, als de openbare omroep een plaat niet plugt, dan bestaat ze niet. Dat is de beslissende factor of iets gekend is bij specialisten en geldt ook voor pop of rock. Welke platen komen in de lijst van de te spelen muziek? Dat is een belangrijke kwestie, niet alleen voor de luisterende kant, maar ook voor de economische kant. Het is meer dan een culturele opdracht, het is ook een educatieve opdracht. Aandacht hebben voor niet-vanzelfsprekende muziek kan mensen misschien verleiden om eens andere muziekgenres te ontdekken.
Voor mij is de beheersovereenkomst de sleutel. Er zullen veel debatten en hoorzittingen zijn over de beheersovereenkomst. We moeten ook dan deze kwestie op tafel leggen en een traject naar de basisopdracht in gang zetten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.