Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
De heer Verstreken heeft het woord.
Voorzitter, mijn vraag gaat over Vloethemveld. De mensen die mijn vraag niet hebben gelezen en de Canvas-reportage niet hebben gezien, zullen zich afvragen waar dat ligt. Tot mijn eigen verbazing ligt het vlak bij waar ik vroeger woonde. Ik woonde vroeger niet in Oostende maar in Eernegem-Ichtegem. Ik ben meer dan duizend keer langs Vloethemveld gepasseerd en gefietst, zonder te weten wat er plaatsvond achter de omheining. Toen ik anderhalf jaar geleden de reportage zag, was ik verbijsterd en verbaasd. Ik vroeg me af hoe het kwam dat ik dat niet wist en dat ook veel andere mensen, ook mensen in de regio, dat niet wisten.
Het gaat om een voormalige legerkazerne. Dat daar een legerkazerne is, weet bijna iedereen. Maar het trieste verhaal dat zich daar achter de schermen afspeelde, was niet helemaal gekend. Het was voor velen een verborgen geheim.
Op Open Monumentendag opende in Vloethemveld nabij het West-Vlaamse Zedelgem het grootste krijgsgevangenenkamp van België eenmalig zijn deuren. Vloethemveld is gekend als een mooi stuk natuurgebied, maar speelde tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol. Tijdens de Eerste Wereldoorlog waren 16.000 tot 18.000 Duitse soldaten gestationeerd rond Zedelgem. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er echter 160.000 krijgsgevangenen. Hiervan getuigen een honderdtal gebouwen in het natuurdomein en tal van authentieke kunstwerken, gemaakt door de krijgsgevangenen om de tijd te doden. Die kunstwerken zouden blijkbaar nog altijd ter beschikking zijn.
Helaas had ik, ook in het kader van Open Monumentendag, die dag een heleboel andere verplichtingen. Ik heb dat stukje niet kunnen zien. Het was eenmalig geopend. Ik heb wel de luchtfoto’s kunnen zien. Ik vond het aangrijpend want als je die luchtfoto’s bekijkt, zie je de vorm van het concentratiekamp. We kennen allemaal de concentratiekampen van vroeger, van tijdens de Tweede Wereldoorlog: de bekende en minder bekende, van Buchenwald tot Auschwitz. Het was voor mij verbijsterend dat dit vlak bij het huis was waar ik jaren heb gewoond. Het is alleen maar zichtbaar op de luchtfoto’s.
Alles bleef intact omdat Defensie het terrein gebruikte als munitiedepot. In 1998 werd het terrein verlaten en zette, zoals dan helaas vaak gebeurt, de verloedering in, tot het terrein en zijn gebouwen in 2012 onder de bevoegdheid vielen van het Vlaamse Gewest. Momenteel beheert het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) het terrein en liggen er plannen op tafel om de gebouwen en barakken te ontsluiten. Dat is een goede zaak. Maar een deel van het terrein zal enkel via een uitkijktoren te bezichtigen zijn. Ik vind het altijd een pluspunt als je de dingen vanuit een uitkijktoren en dus vanuit een ander perspectief kunt bekijken. We moeten ook uitkijken naar een combinatie met het natuur- en bosbeheer. Het is mijn wens dat, in de mate van het mogelijke, alle barakken behouden blijven. Ik ken de toestand niet, aangezien ik er zelf nog niet ben geweest. Het kan niet de bedoeling zijn om een aantal barakken omver te gooien in het kader van het bosbeheer, om er extra dennen en bomen bij te plaatsen. Er moet een gezond evenwicht zijn. Ik ben voorstander van beide: een goed bos- en natuurbeheer, maar in dit geval moet het accent op erfgoed liggen, wat die barakken en de geschiedenis betreft.
Minister, wat zijn de concrete plannen en de mogelijkheden voor de ontsluiting van het krijgsgevangenenkamp? Zal het er komen en indien ja, welke timing ziet u ervoor? Zijn er plannen om het kamp te beschermen? Indien niet, waarom niet? Welke andere partners zijn er nog betrokken bij de ontsluiting van het kamp?
Mevrouw Soete heeft het woord.
Minister-president, Vloethemveld is een schitterende site. Mijnheer Verstreken, ik wist het wel liggen. Ik wist ook dat het al in 1995 als landschap werd beschermd, vanwege de esthetische, natuurwetenschappelijke en historische waarde. De laatste tijd wordt er vooral aandacht geschonken aan het historisch patrimonium: het munitiedepot en het voormalige krijgsgevangenenkamp. Minister-president, is het mogelijk om de nodige expertise en financiële middelen ter beschikking te stellen voor de opwaardering en de ontsluiting van de site? Ik weet dat dit niet gemakkelijk zal zijn. Mijnheer Verstreken, in dezen wil ik mij graag bij u aansluiten.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Mijnheer Verstreken, u had al een tijdje niet alleen kunnen passeren maar ook binnengaan, want het krijgsgevangenenkamp is al een tijdje ontsloten. Niet de barakken – daar kom ik toe –, maar het natuurgebied van 150 hectare is al een tijdje ontsloten. Voor de barakken komt er ook een ontsluitingsplan omdat daartoe een beheersplan werd opgesteld en een samenwerkingsakkoord werd gesloten. Het is zoals mevrouw Soete zei: de site is gelegen in een landschap dat al beschermd is bij ministerieel besluit van 9 juni 1995. Op 14 september 2014 werd een officiële samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen het ANB, de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en de gemeente Zedelgem.
Er is in functie van de ontsluiting al veel gebeurd. Er is al een heel tijdje 150 hectare toegankelijk via paden voor wandelaars, ruiters en fietsers. Op 14 september 2014 werd een eerste uitkijkpunt ingehuldigd. Deze uitkijktoren, refererend aan de wachttorens rond het krijgsgevangenenkamp, geeft uitzicht op een in het kader van een Europees project hersteld heideterrein. Verdere plannen zullen het in de toekomst mogelijk maken om helemaal rond het voormalige militair domein te wandelen. Hiervoor zullen in 2015 nieuwe fiets- en wandelpaden worden aangelegd. In het goedgekeurde bos- en natuurbeheerplan is een openstellingsplan voor het ruime gebied opgenomen.
In de samenwerkingsovereenkomst voor het natuur- en erfgoedproject zijn opgenomen: het onthaal en de ontsluiting van het krijgsgevangenenkamp; de verdere uitwerking en concretisering van maatregelen voor de conservering, het onderhoud en eventueel het herstel van de restanten van het kamp.
In het kader van het geïntegreerde bos- en natuurbeheerplan zullen de technische richtlijnen en noodzakelijke conserverings-, onderhouds- en herstelwerken voor de verschillende gebouwen, constructies en kunstwerken worden uitgewerkt in samenwerking met Monumentenwacht West-Vlaanderen. Het plan bevat ook een visie op de herinneringseducatie, de natuureducatie en het bezoekbaar maken van de natuur- en erfgoedsite van het kamp. Daarvoor wordt een externe studieopdracht in opdracht van de VLM, het ANB en de gemeente Zedelgem uitgeschreven, die vanaf december 2014 zal worden uitgevoerd. Het is de bedoeling om een gedetailleerder en realistisch zicht te krijgen op de kosten voor de consolidatie, de herinneringseducatie, de natuureducatie en het bezoekbaar maken van de natuur- en erfgoedsite. Dit zal dan bepalend zijn voor de verdere aanpak, timing en fasering. Ten slotte is er een stappenplan en een programma voor de gefaseerde realisatie en uitvoering van het plan.
Het kamp maakt deel uit van het beschermde landschap Vloethemveld, dat onder meer vanwege de historische waarde beschermd werd. De restanten van het kamp bepalen mee die waarde en zijn voldoende mee beschermd. De gebouwen hoeven niet afzonderlijk beschermd te worden. Voor een beschermd landschap wordt een beheersplan opgemaakt. In dat beheersplan kunnen ook beheerswerkzaamheden aan de gebouwen en aan het interieur van de gebouwen opgenomen worden. Dat is expliciet de bedoeling. Het geheel is beschermd als landschap en dit laat dan ook toe om het in zijn totaliteit aan te pakken. Er is geen enkele bedreiging voor die gebouwen op zich. Integendeel, dit brengt een onderhoudsplicht met zich mee. Dit brengt met zich mee dat er een adviesplicht is als men werken wil uitvoeren. Er is ook een toelatingsplicht voor het stellen van een aantal handelingen. Er kunnen mogelijk ook premies worden uitgekeerd.
De betrokken partners bij de ontsluiting van het kamp zijn: het ANB als eigenaar-beheerder; de VLM via het landinrichtingsproject Brugse Veldzone; de gemeenten Zedelgem en Jabbeke; het Agentschap Onroerend Erfgoed, dat advies verleent en de bescherming van het landschap begeleidt; de vrijwilligers van de heemkundige kring en van Natuurpunt Zedelgem, die momenteel, met al mijn dank aan hen, geleide bezoeken verzorgen.
De heer Verstreken heeft het woord.
Bedankt voor uw antwoord, minister. Dit klinkt hoopvol en mooi. We zitten nu in de herdenking van Wereldoorlog I. Straks komt Wereldoorlog II er ook aan, al is ’40-’45 nog veraf. Dit is in elk geval een mooie site, die de twee combineert.
Ik wil toch vragen om, als er gerenoveerd wordt, niet te veel te renoveren en alles zo veel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat te houden. Dat lijkt de logica zelve, maar ik weet dat het niet altijd logisch is. Ik heb ervaring met andere sites in eigen land en in het buitenland. Kijk bijvoorbeeld naar Robbeneiland, waar Nelson Mandela gevangenzat. Daar heeft men alle cellen mooi geschilderd, waardoor het niet meer is zoals het vroeger was en aanvoelde. Daarom wil ik vragen om het oorspronkelijke te bewaren en het verhaal van wat vroeger gebeurde, mee te nemen.
Mevrouw Soete heeft het woord.
Het is uiteraard zeer positief dat erfgoed in een breder kader gezien wordt, dus niet alleen het historische patrimonium, maar ook de natuur. De minister-president is in dezen van zeer goede wil, zoals altijd.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Wij conserveren, collega Verstreken. Dat is iets anders dan een totaal nieuwe constructie optrekken. Het is onze plicht om in stand te houden, en dat wordt altijd heel vakkundig gedaan. Het gaat niet over renoveren in de zin van nieuwe werken uitvoeren. Het gaat over conserveren, dus behouden in de staat waarin het zich bevond, maar op een zodanige manier dat er een consolidatie kan zijn en dat alles in een goede staat behouden kan blijven.
De vraag om uitleg is afgehandeld.