Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Minister-president, begin april kreeg het Vlaams Interuniversitair Micro-elektronicacentrum (imec) bezoek van een toch wel indrukwekkende delegatie, met de Amerikaanse handelsgezant Katherine Tai en de Amerikaanse minister voor Economische Zaken Gina Raimondo. Ook de Europese Unie was vertegenwoordigd door meerdere Eurocommissarissen, zoals mevrouw Vestager, bevoegd voor Mededinging, Eurocommissaris Dombrovskis, voor Handel, en de Eurocommissaris voor Interne Markt, Breton. De Vlaamse Regering werd vertegenwoordigd door uw collega Mathias Diependaele.
Het bezoek ging door binnen de context van de zesde EU-US Trade and Technology Council (TTC). De TTC is een van de belangrijkste platformen voor Europees-Amerikaanse samenwerking op het gebied van handel en technologie. Dat gaat bijvoorbeeld over digitale transitie, maar ook de ontwikkeling van nieuwe technologieën. Ons Vlaams bedrijf imec, waar we bijzonder trots op mogen zijn, neemt hierbij een pioniersrol op.
De topman van imec, de heer Luc Van den hove, riep tijdens deze bijeenkomst op tot een verdieping van de trans-Atlantische samenwerking op het vlak van chiponderzoek. Hierbij duidde hij enerzijds op de ambitie van zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie om hun marktaandeel in de chipproductie te vergroten. Beide handelsblokken investeren namelijk respectievelijk 52 miljard dollar en 43 miljard euro – dat laatste vooral via privé-investeringen – in het opschalen van hun productie binnen hun eigen Chips Act. Zoals u weet hebben zowel Europa als de Verenigde Staten een Chips Act. De topman stelde dat we moeten voorkomen dat dit leidt tot concurrentie met elkaar, en dat we complementair moeten zijn aan elkaar, omdat het inefficiënt is om al het onderzoek te dupliceren.
Anderzijds duidde de imec-topman erop dat de geopolitieke situatie veranderd is en dat de wereld evolueert naar andere evenwichten. Hij riep hierbij op tot het versterken van de banden met Amerikaanse bedrijven en tegelijkertijd, en dat is toch wel opmerkelijk, om de samenwerking met China sterk af te bouwen.
Onlangs ging u zelf op missie naar de Verenigde Staten, samen met uw collega, de Nederlandse minister-president Rutte. Die missie stond in het teken van innovatie en investeringen in de halfgeleiderindustrie, die toch heel belangrijk is voor Vlaanderen. U hebt ook een samenwerkingsakkoord gesloten met de Amerikaanse staat Indiana, die ook gekend is voor kenniseconomie en die onder andere banden heeft met de haven Antwerpen-Zeebrugge. U had ook het genoegen om een nieuw imec-kantoor te openen bij de Purdue University, een universiteit die gespecialiseerd is in onderzoek naar nieuwe grondstoffen om chips mee te bouwen. Er zouden ook plannen zijn om nieuwe imec-vestigingen te open in Michigan, New York en Arizona.
De Vlaamse Regering zette niet enkel in op trans-Atlantische samenwerking, maar ook op een verdieping en verbetering van de Europese samenwerking. Door de oprichting van de European Semiconductor Regions Alliance (ESRA) is Vlaanderen verbonden met andere sterke regio’s uit twaalf EU-landen, met de bedoeling om de groei en het concurrentievermogen van onze halfgeleiderindustrie te versterken. Om dit te bereiken zetten de regio’s in op het delen van kennis en best practices, het stimuleren van innovatie en de ontwikkeling van een sterke en geïntegreerde waardeketen.
Minister-president, ik heb daarover enkele vragen.
Er waren opvallende uitspraken van imec-topman Luc Van den hove. Volgt u zijn mening dat we onze trans-Atlantische banden moeten verdiepen, en dat we anderzijds onze banden met China moeten afbouwen?
Welke plannen heeft imec in verband met het verdiepen van de samenwerking met Amerikaanse bedrijven? Hoe concreet zijn de plannen om nieuwe imec-vestigingen te openen in Michigan, New York en Arizona?
Hoe kijkt u terug op het beleid ter ondersteuning en bevordering van onze Vlaamse en Europese halfgeleiderindustrie? Wat zijn volgens u de zaken waarop de volgende regering moet inzetten in de toekomst?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Vanlouwe, de Verenigde Staten zijn zoals u weet een erg belangrijke partner op tal van domeinen en blijven nog altijd een van de grootste investeerders in Vlaanderen. Een verdere verdieping van de relatie kan dus een grote toegevoegde waarde bieden. Vlaanderen moet echter waakzaam zijn zodat dergelijke samenwerking op een evenwichtige manier wordt vormgegeven.
De gezamenlijke handelsmissie die ik in december vorig jaar samen met de Nederlandse minister-president Rutte naar de VS ondernam, onderstreept het belang dat we hechten aan de trans-Atlantische relatie en de opportuniteiten om de banden verder aan te halen. Dat is ook de boodschap die Luc Van den hove geuit heeft toen die Amerikaanse delegatie naar Leuven kwam. Dat is dezelfde boodschap die wij samen met hem uitgebracht hebben aan de westkust want het heeft geen zin om elkaar te gaan beconcurreren in onderzoek. Onderzoek en ontwikkeling is iets dat je best gezamenlijk doet want de optelsom leidt tot meer dan de gescheiden delen als je samenwerkt. Ik sta voor 500 procent achter die benadering. Dat is natuurlijk ook deels defensief, in de zin dat er in Amerika veel meer middelen zijn dan Vlaanderen kan ophalen. We hebben de hand uitgereikt naar de Amerikaanse topuniversiteiten op dat vlak om samen te werken en elkaar niet te gaan beconcurreren in onderzoek en ontwikkeling. U hebt Purdue genoemd, maar dat was dezelfde boodschap als die we in Berkeley, Stanford en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) gebracht hebben en die ook succesvol geweest is.
Wat betreft het afbouwen van onze banden met China, denk ik dat de benadering van Luc Van den hove toch iets meer genuanceerd is en blijft de Vlaamse Regering vasthouden aan de benadering die ook de EU hanteert, namelijk ‘de-risk’ en niet noodzakelijk ‘decouple’. Omwille van onze open economie onderschrijft Vlaanderen die benadering. We moeten enerzijds waakzaam blijven voor de specifieke risico’s die verbonden zijn aan de samenwerking met China, en als we het over de chipindustrie hebben moeten we bij uitstek waakzaam zijn want dat zijn onderzoeken van super strategisch belang, en het belang van diversificatie van aanvoerketens onderstrepen. Anderzijds blijft China een belangrijke handels- en investeringspartner. Gezien China’s omvang en belang blijven betrekkingen met het land onontbeerlijk om gedeelde mondiale uitdagingen aan te pakken. ‘De-risk’, ja, maar ‘decouple’, niet noodzakelijk.
Zoals u zelf zegt heeft imec recent haar samenwerking met Purdue University in Indiana versterkt om een onderzoeks- en ontwikkelingslab gericht op diverse materialen en systemen tot stand te brengen. Purdue past in die rij van Berkeley, Stanford en MIT. Het is misschien een van de minder bekende namen, maar in de Verenigde Staten is het een van de topuniversiteiten op dat vlak. Imec zal daar op de campus aanwezig zijn. Imec heeft daarnaast een ‘memorandum of understanding’ (MoU) ondertekend met de Universiteit van Michigan waarbij er specifieke aandacht zal gaan naar de rol van de automobielsector.
Tijdens mijn zending naar de VS zijn er verschillende contacten geweest over de halfgeleiderindustrie. Het is echter in de eerste plaats aan imec om toelichting te geven bij de verdere concretisering van mogelijke nieuwe projecten. U weet dat imec een autonome organisatie is die Vlaanderen wel mogelijk gemaakt heeft en waarbij in het begin 100 procent van de middelen voor imec vanuit Vlaanderen kwam. Gelukkig genereert imec nu een veelvoud van de middelen die Vlaanderen er nog insteekt. Dat wil zeggen dat de beslissingsboom natuurlijk een beetje anders ligt.
Met deze Vlaamse Regering ondersteunden we de voorbije jaren excellentie op het gebied van halfgeleiders. Het innovatiebeleid is de consequente toepassing geweest van twee strategische beleidslijnen: steunen van innovatie volgens de algemene criteria van de O&O-steun (onderzoek en ontwikkeling) en de toegang tot Europese samenwerkingsprogramma’s voor zowel bedrijven als onderzoeksinstellingen maximaliseren.
De Vlaamse Regering heeft de ondersteuning geboden via onder andere de financiering van imec. Het onderzoekscentrum kreeg onder het convenant 2022-2026 een opstap in zijn werkingsmiddelen. Een van de strategische doelstellingen van imec is om nieuwe ontwikkelingen via partnerschappen of startups op de markt te brengen. Daarnaast helpt het bedrijven en universiteiten om toegang te krijgen tot deze nieuwe technologieën.
Het is echter belangrijk dat de Vlaamse en Europese halfgeleiderindustrie genoeg talent ter beschikking heeft. Daarom zet de Vlaamse Regering in op initiatieven die jongeren en werknemers vormen in de wereld van halfgeleidertechnologie.
Verder ondersteunt deze regering bedrijven om een betere toegang tot het Europese onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma te krijgen via onder andere een verhoging van de steunpercentages, het wegwerken van administratieve drempels en het voorzien van een versterkte rol voor kmo’s.
Vanuit Vlaanderen hebben we er ook over gewaakt dat onze strategische onderzoeksinstellingen van nabij betrokken zullen worden bij de werkzaamheden van de Chips Joint Undertaking.
Wat de toekomst betreft, is het belangrijk te vermelden dat met de Chips Act en de Chips Joint Undertaking er een bijzonder hoge mate van investeringssteun is voorzien aan imec, zowel met Europese als Vlaamse middelen. In totaal gaat het over 1,5 miljard euro, fiftyfifty Vlaanderen en Europa.
De Vlaamse Regering dient verder in te zetten op meer Europese financiering voor imec, aangezien het werk van de onderzoeksinstelling voornamelijk Europa ten goede komt.
Ten slotte meen ik dat er werk moet worden gemaakt van industriële samenwerkingsverbanden met onze buurlanden, zodat dit onze lokale bedrijven verder kan versterken.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Minister-president, dank u. Ik ondersteun uiteraard ook het pleidooi van de Vlaamse Regering om die trans-Atlantische samenwerking tussen Europese, Vlaamse bedrijven en Amerikaanse bedrijven te versterken. Het klopt dat de relatie met China niet evident is. Ik denk dat de Verenigde Staten ons daar ook geregeld op wijzen en dat we daar elke dag mee geconfronteerd worden. Denken we alleen maar aan het gevaar van TikTok in onze samenleving. Dan begrijp ik volledig die ‘de-risk’ zonder echter de handelsrelaties met China te verbreken. Het is echter natuurlijk ook zo dat imec met Taiwan een andere belangrijke partner heeft. We kennen imec natuurlijk. Dat is begonnen als een start-up, maar is ondertussen een internationale speler geworden, die tegelijkertijd nog steeds heel wat start-ups begeleidt. Er is ook een vestiging van imec in Taiwan. We weten ook dat Taiwan op het vlak van ‘research and development’ zeer ver staat. Vreest u niet dat een verdere samenwerking met Taiwan, gelet op de spanningen die er toch zijn tussen China en Taiwan, ook een impact zou kunnen hebben, dat die tegelijk met de uitbouw van de trans-Atlantische relaties de samenwerking met China of de Chinese spelers verder onder druk zal zetten?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Neen, ik vrees dat niet. Zoals ik daarjuist zei, wij werken niet met China samen in het kader van onderzoeksinstellingen voor chips, wel met Taiwan. Dat is duidelijk. Taiwan is een van de grootste producenten van chips, dus het is logisch dat je daar ook je onderzoeksinspanningen mee deelt. Dat je met Taiwan samenwerkt, dat trouwens ook nog zwaar gaat investeren in Europa voor de productie van chips, wil niet zeggen dat je ook met China samenwerkt. Neen, ik heb daar geen vrees voor. Chips zijn per definitie zeer strategisch, zeker de chips waarmee imec bezig is. De chips waarnaar imec vandaag onderzoek doet, zijn de chips van drie of vier generaties verder dan wat wij vandaag gebruiken. Dat is dus zeker en vast zeer strategisch, en daar moeten we uit Chinees vaarwater blijven, denk ik.
De vraag om uitleg is afgehandeld.