Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Aerts heeft het woord.
Minister-president, ik heb een vraag over Mercado Común del Sur (Mercosur). Ik kon drie weken geleden, toen ik deze vraag indiende, niet weten dat er gisteren op de boerenbetoging ook zo sterk zou worden gefocust op het EU-Mercosur-verdrag.
U bent altijd een grote voorstander geweest van dat handelsakkoord. Zo stelde u nog in november tijdens de begrotingstoelichting dat u onder meer via een “evenement op hoog niveau” tijdens het Belgisch voorzitterschap van de EU wilt streven naar het sluiten van zoveel mogelijk Europese handelsakkoorden. Daar vermeldde u ook het EU-Mercosur-akkoord om dat zo snel mogelijk af te ronden. Deze visie sluit aan bij uw antwoord op een vraag uit mei 2023, waar collega Deckmyn u opriep om tijdens het Belgisch voorzitterschap zo snel mogelijk werk te maken van de goedkeuring van het Mercosur-akkoord.
Ook in andere antwoorden verweet u ‘de linkse partijen’ dwars te liggen bij handelsakkoorden zoals Mercosur.
In geen van deze antwoorden besteedde u aandacht aan de gigantische problemen die het Mercosur-akkoord in zijn huidige vorm riskeert op te leveren voor ontbossing van het Amazonewoud, sociale rechten, klimaat en, wat gisteren nog eens heel erg is onderstreept, de Europese en Vlaamse landbouw.
Zoals u weet heeft de groene fractie zich altijd verzet tegen het akkoord met de Mercosur-landen in zijn huidige vorm. Onze Europese fractie gaf enkele maanden geleden opdracht tot een uitgebreide studie over het landbouwluik van het akkoord, met verontrustende resultaten. Ze onderstreept de verstoring van de concurrentie in de landbouw tussen de EU 27 en Mercosur. De regelgeving voor alle landbouwproductieketens in Mercosur is over het algemeen zwak in vergelijking met de EU-regelgeving, terwijl bijvoorbeeld wat vee betreft de Europese invoer van rundvlees uit Mercosur zal toenemen met tussen de 23 procent en 52 procent tegen 2030. Dat zal uiteraard een grote impact hebben op zowel onze boeren als op de ontbossing in het Amazonewoud.
Minister-president, blijft u even actief als de voorbije jaren ijveren voor de goedkeuring van het akkoord met de Mercosur-landen? Welke standpunten hebt u de voorbije jaren in het intra-Belgische overleg ingenomen rond het akkoord met Mercosur? Hebt u gepleit voor een bescherming van de Vlaamse boeren, voor maatregelen tegen ontbossing in de Mercosur-landen en voor bescherming van de sociale rechten? Deelt u de inschatting dat een goedkeuring van het akkoord nog meer druk zal zetten op de prijzen van landbouwgoederen in Europa en Vlaanderen, die nu vaak al veel te laag zijn om de boeren een goed inkomen te geven? Zal dit akkoord volgens u nog dit jaar landen, ook al heeft de Franse president zijn steun ingetrokken en is er in Argentinië een extreemrechtse president aan de macht die de ministeries voor Milieubescherming en Vrouwenrechten gewoon heeft afgeschaft?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Aerts, ik ga uw eerste twee vragen samen beantwoorden.
Vlaanderen verwelkomt het akkoord nog steeds vanuit geopolitiek en economisch oogpunt, maar aangezien de onderhandelingen over het gezamenlijk instrument nog niet zijn afgerond, werd daarover nog geen finaal standpunt ingenomen. Zodra een akkoord is gevonden, zal de Vlaamse Regering een algehele evaluatie maken van zowel het akkoord als de pre-implementatieagenda.
Om tegemoet te komen aan de bezorgdheden die sinds het akkoord in 2020 over het politieke en samenwerkingsluik zijn geuit, heeft de Europese Commissie werk gemaakt van een bredere pre-implementatieagenda. Deze omvat een gezamenlijke verklaring, een reeks samenwerkings- en dialooginitiatieven en unilaterale maatregelen zoals de verordening over ontbossingsvrije producten. Vorig jaar in maart deed de Europese Commissie een voorstel voor een gezamenlijk instrument dat tot doel heeft de engagementen van de onderhandelingspartijen met betrekking tot duurzame handel te verduidelijken. De onderhandelingen over dit instrument zijn nog lopende.
Wat de bescherming van de Vlaamse boeren betreft, kan ik u meegeven dat de EU haar markt niet volledig openstelt voor de import van agrovoedingsproducten. Het akkoord bevat bepaalde garanties om de toegang tot de EU-markt voor gevoelige agrovoedingsproducten op een gecontroleerde manier te laten verlopen. In bepaalde gevallen maakt het akkoord – of het mogelijke akkoord, want het is nog in onderhandeling – het mogelijk om vrijwaringsmaatregelen te nemen om landbouwers in de EU te beschermen. Daarnaast moeten alle geïmporteerde agrovoedingsproducten voldoen aan de strikte EU-normen voor voedselveiligheid. Daarvoor werd een voorzorgsbeginsel opgenomen. Daarenboven is de Vlaamse Regering voorstander van spiegelclausules teneinde een level playing field te garanderen. Er was in 2019 ook sprake van een financieel steunpakket van de Europese Commissie, tot en met een miljard euro, in geval van marktverstoring. Mijn diensten trachten hierover een update te krijgen. Dat is tot nu toe nog niet gelukt.
Verder wil ik benadrukken dat het akkoord eveneens nieuwe exportmogelijkheden voor Europese landbouwers en voedingsproducenten inhoudt.
Wat de maatregelen inzake ontbossing betreft, bevat het oorspronkelijk akkoord de gebruikelijke bepalingen inzake respect voor internationale milieuakkoorden en biodiversiteit, evenals een non-regressieclausule. De partijen verbinden zich ertoe om illegale houtkap te bestrijden en het winnen van hout uit duurzaam beheerde bossen te bevorderen. De overeenkomst bevordert de uitvoering van verscheidene multilaterale milieuovereenkomsten die door de EU en de Mercosur-landen ondertekend zijn. In het gezamenlijk instrument zullen bijkomende engagementen en reductiedoelstellingen worden opgenomen.
Verder verbiedt de EU-houtverordening de invoer van hout dat op illegale wijze verkregen is. Ten slotte verwijs ik graag ook naar de Europese verordening aangaande ontbossingsvrije producten die eind 2024 van kracht zal worden, waarmee de EU verbiedt om vee, hout, cacao, soja, palmolie, koffie, rubber en sommige daarvan afgeleide producten zoals leer, chocolade, banden of meubels, gelinkt aan ontbossing en bosdegradatie, op de EU-markt te brengen.
Wat de bescherming van sociale rechten betreft, bevat de overeenkomst een verbintenis om de handel niet te bevorderen ten koste van sociale en arbeidsrechten. Beide partijen verbinden zich ertoe de regels van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) inzake dwangarbeid en kinderarbeid, non-discriminatie op het werk, vrijheid van vereniging en het recht op collectieve onderhandelingen in acht te nemen.
Tot slot bevat de overeenkomst een solide kader om mensenrechtenkwesties aan te pakken, ook met betrekking tot inheemse bevolkingsgroepen. In het handelsgedeelte van de overeenkomst zijn bepalingen opgenomen om de rol van inheemse gemeenschappen in duurzame toeleveringsketens voor bosbouwproducten te versterken, en om de samenwerking bij sociale projecten waarbij deze bevolkingsgroepen betrokken zijn, te bevorderen.
Ik kom tot de vraag of ik de inschatting deel dat dat druk zal zetten op de prijzen van landbouwgoederen. Om de impact op de Europese, en bijgevolg ook de Vlaamse landbouw te beperken, streefde mijn regering in deze onderhandelingen zoals steeds een gedifferentieerde behandeling voor gevoelige landbouwproducten na. Voor de gevoeligste landbouwproducten wordt met tariefcontingenten gewerkt. Daarnaast werden de nodige vrijwaringsmechanismen in het akkoord ingebouwd, die ik in het antwoord op uw vorige vraag besprak.
Dit gezegd zijnde, moeten we de cijfers ook in perspectief plaatsen. Ten tijde van het princiepsakkoord in 2019 bedroeg de invoer van rundsvlees door de EU uit Mercosur-landen jaarlijks al 200.000 ton. 45.000 ton daarvan bestond uit vers rundsvlees dat wegens de hoge Europese vraag en ondanks tarieven van 40 tot 50 procent nog markttoegang vond. De hoeveelheden waarvan sprake in het akkoord, zijn niet van dien aard dat ze de productie van de Mercosur-landen zal opvoeren.
Daarmee wil ik echter de bezorgdheden van de boeren niet ontkennen. Lokaal kan een andere impact gevoeld worden. Daarom hebben we er vanuit Vlaanderen voor gepleit om het akkoord in zijn geheel te bekijken zodat we dit gepaard kunnen laten gaan met strikte sanitaire regels en controle op de naleving, alsook om de mogelijkheid te voorzien om vrijwaringsmaatregelen te nemen indien noodzakelijk. Bovendien kijkt de Vlaamse Regering ook naar de cumulatieve impact van diverse handelsakkoorden.
De prijsproblematiek van landbouwgoederen overstijgt de handelsakkoorden. Daarvoor moeten we een holistische oplossing zoeken. Daar is trouwens al een aanpak voor gedefinieerd.
U vraagt of het akkoord met de Mercosur zal landen. De Europese Commissie voert de onderhandelingen namens de Europese Unie. Volgens de laatste informatie waarover ik beschik, streven zowel de EU als de Mercosur nog steeds naar een spoedig akkoord. Wat Argentinië betreft, hebben we geen signalen dat de politieke strekking en handelingen van de nieuwe president een negatieve impact zouden hebben op de onderhandelingen.
Wat Frankrijk betreft, stellen zij inderdaad dat ze geen akkoord kunnen steunen dat volgens hen niet strookt met de Europese klimaatdoelstellingen. Er zijn in Frankrijk echter ook gevoeligheden op het vlak van landbouw die meespelen. Wij zullen bij het afsluiten van het akkoord het geheel beschouwen en ons standpunt op basis van het geheel innemen.
De heer Aerts heeft het woord.
Minister-president, u zegt dat u het geheel zult bekijken. Wat ons betreft moet het akkoord met de Mercosur-landen van de tafel en helemaal opnieuw worden bekeken. Waarom is dat? Eerst en vooral loopt dit al tientallen jaren en de situatie is nu helemaal veranderd. Er is de Green Deal, het Europese klimaatbeleid en het mondiale klimaatbeleid waarin toch grote stappen zijn gezet. Dit akkoord matcht daar niet mee.
U verwijst naar een heel aantal zaken, het klimaat, de arbeidsovereenkomsten en dergelijke meer. Maar al die elementen rond de Internationale Arbeidsorganisatie, klimaat, biodiversiteit en ontbossing, staan allemaal in het niet-afdwingbare gedeelte van het akkoord. Dat staat niet in het afdwingbare gedeelte van het akkoord. Ik vind het al een heel duidelijk signaal dat dat zowat het enige is dat in het niet-afdwingbare gedeelte terechtkomt, waardoor dat toch duidelijk minder belangrijk is dan al de rest.
Wij zullen ons hiertegen blijven verzetten, want dit dient noch de belangen van de boeren ter plaatse, noch de belangen van onze landbouwers. U zegt dat er lokaal een andere impact kan zijn. Dat is net wat ook de landbouwersorganisaties gisteren heel hard in de verf gezet hebben en waarom zij vragen om dit akkoord volledig van tafel te vegen en te herbekijken.
Ik begrijp dat verschillende vertegenwoordigers van andere partijen uit de meerderheid daarover vragen hebben gesteld. Ik vraag mij dus af in welke mate dit een punt is op de tafel van deze Vlaamse Regering. Ik hoop van harte van wel, want je kunt niet alleen maar in kranten zeggen dat je dit akkoord weg wil. Dan moet je daar ook politiek stappen in ondernemen aan de tafels waaraan je zit.
Als laatste zegt u dat de nieuwe extreemrechtse president in Argentinië tot nog toe geen negatieve impact heeft. Dat begrijp ik niet. Als het ministerie van Milieubescherming wordt afgeschaft, dan begrijp ik niet dat dat geen negatieve impact heeft. Misschien niet van hun kant uit, maar dan is dat toch een reden om van onze kant uit daar stevige vragen bij te stellen en nog maar eens extra waakzaam te zijn en het akkoord van tafel te vegen, en opnieuw te beginnen met een veel sterker akkoord.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Collega Aerts, ik zou u vriendelijk willen bedanken om mij te citeren in uw initiële vraagstelling. Maar ik zou van de gelegenheid willen gebruikmaken om natuurlijk het een en ander recht te zetten. In het verleden heeft het Vlaams Belang, als het over Mercosur en zeker als het over het landbouwluik van Mercosur gaat, steeds kritische initiatieven genomen. Het Vlaams Belang verzet zich immers tegen het landbouwluik van het akkoord wegens de bekommernissen van onze eigen landbouwsector. Die landbouwsector vreest immers voor een concurrentiekracht omdat de strenge Europese milieu- en klimaatnormen die zij moeten handhaven, niet gelden voor de Zuid-Amerikaanse import. Dat is een standpunt dat we ook al in mei van vorig jaar hebben ingenomen. Als het over internationale samenwerkingsakkoorden gaat, heeft het Vlaams Belang zich in het verleden trouwens heel vaak onthouden in deze commissie. Dan was dat vaak vanwege het feit dat wij ons bij dergelijke akkoorden als land onderwerpen aan een internationaal arbitragesysteem waar we eigenlijk zelf geen vat op hebben.
Ik heb het verslag van de vergadering van vorig jaar er trouwens nog eens op nageslagen en heb daar geen oproep gevonden om snel werk te maken van het Mercosur-akkoord. Ik heb toen wel de minister-president gevraagd welke initiatieven hij in het kader van de Mercosur-besprekingen ging nemen. Mijn vraag om uitleg vorig jaar ging eerder over mijn bezorgdheid dat we een internationaal samenwerkingsakkoord gingen sluiten met een land dat eigenlijk supporter was van Rusland.
Collega Aerts verwijst naar het zogenaamde extreemrechtse beleid in Argentinië, maar vergeet dan toch wel de dubieuze geopolitieke houding van de extreemlinkse Braziliaanse president Lula da Silva. Brazilië maakt trouwens deel uit van de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika), die geopolitiek steeds vaker afstand nemen van het Westen. Ook dit is toch een element dat we in het kader van de Mercosur-akkoorden voor ogen moeten houden.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Minister-president, Vlaanderen heeft zich altijd een voorstander van de Mercosur-handelsakkoorden getoond. Eerder resoluties die zich vragen stelden bij het akkoord of extra voorwaarden stelden, werden in dit parlement weggestemd, zoals die van de Vooruitfractie in 2020. Mijn fractie heeft altijd gepleit voor eerlijke handel, voor eerlijke handelsverdragen die de rechten van de werknemers en de landbouwers beschermen en die ervoor moeten zorgen dat landbouwers in het Zuiden een correct loon krijgen voor het voedsel dat we van hen kopen.
Die principes moeten ook in Europa toegepast worden, zodat ook onze boeren een eerlijk loon krijgen voor hun arbeid en voor het voedsel dat ze voor ons produceren. Met de protesten van de landbouwers van de afgelopen weken, die zich onder andere richten op het Mercosur-handelsakkoord, zien we bij een aantal partijen nu toch een beetje een verschuiving van standpunt. Ik meen die ook bij u te horen, minister-president. Maar ik wil eigenlijk collega Aerts bijtreden om te vragen of u met uw partij en in de regering tegemoet wilt komen aan de verzuchtingen van de landbouwers, en het akkoord weer open wilt stellen om er daarmee aan te voldoen. Dank u.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Dit is een interessante vraag. Wij hebben daar inderdaad in volle coronaperiode rond gewerkt in deze commissie. Dat klopt, mevrouw Lambrecht heeft ernaar verwezen. Ik denk zelfs dat we toen hoorzittingen hadden georganiseerd, en ook toen al hadden wij vanuit onze cd&v-fractie opmerkingen gemaakt dat de effecten op onze landbouw toch wel heel groot zouden zijn. Het is dan ook raar om nu plots met het luide protest van de landbouwers te moeten vaststellen dat de media daar nu ineens heel veel aandacht voor hebben en dat mensen bij wijze van spreken op café nu plots wel weten wat Mercosur is, terwijl wij er hier enkele jaren geleden onder ons wel mee bezig waren.
Omdat het actueel ook een belangrijk punt is, wil ik toch ons standpunt als partij daarin herhalen. Wij willen eigenlijk nog altijd wel een akkoord afsluiten met Mercosur, maar wij vinden nog steeds dat wat er op tafel ligt, niet voldoende is. Wij hebben altijd gepleit voor bijkomende afspraken tussen de beide partijen, dus de Europese Unie en dan de Mercosur-landen, op domeinen zoals milieu, klimaat, ontbossing, onder andere het nakomen van het Klimaatakkoord van Parijs, de sociale dimensie met onder andere respect voor de fundamentele normen van de Internationale Arbeidsorganisatie, en bijkomende garanties en vooral ook steun voor de Europese landbouwsector, het verzekeren van nodige impactanalyses, mogelijke vrijwaringsmaatregelen, en mogelijke bijkomende ondersteuning.
Daarnaast is er dus ook meer duidelijkheid nodig rond heel die geschillenbeslechting. Van die bijkomende afspraken horen of zien we eigenlijk weinig. Dat komt allemaal niet in de media. Men kan daar ook niet veel over zeggen. Daar zitten we nu allemaal wel een beetje op te wachten, denk ik. Die moeten, wat ons betreft, in een bijkomend, aanvullend document staan, maar dat wel dezelfde rechtsgrond heeft als het akkoord. Zo zien wij het nu. Dat betekent niet dat we zeggen dat het helemaal van tafel moet. Neen, het moet bijgeschaafd worden. Ik denk dat de luide protesten dezer dagen dat ook wel ondersteunen, dat de vrees er echt wel is bij onder andere de landbouw dat dit, zoals het nu op tafel ligt of lag – we kennen de teksten niet –, onvoldoende is.
Mevrouw Joosen heeft het woord.
Ik wil graag op mijn beurt een oproep doen om toch naar het totaalplaatje te blijven kijken. Vlaanderen heeft heel wat offensieve belangen en ook defensieve belangen bij dit handelsakkoord. De export van zuivel, de export van fruit bijvoorbeeld, zou erop vooruit kunnen gaan. Onze Vlaamse landbouw doet aan export en heeft afzetmarkten nodig, heeft nieuwe afzetmarkten nodig. Zonder export zou de malaise in de landbouwsector binnen het huidige landbouwsysteem natuurlijk alleen maar groter worden.
Maar er zijn terechte bezorgdheden vanuit de landbouw. De Vlaamse Regering heeft die bezorgdheden ook altijd erkend. De minister-president geeft het vandaag ook duidelijk aan: zo’n akkoord moet hand in hand gaan met strikte sanitaire regels, controle op de naleving, de mogelijkheid om vrijwaringsmaatregelen te nemen. Dat is heel belangrijk, denk ik. Die terechte bezorgdheden van onze landbouw worden op dit moment vaak gekaapt met foute informatie. Daar moeten we toch wel waakzaam voor zijn. Het is dus zeker niet zo dat ingevoerde producten niet zouden moeten voldoen aan Europese sanitaire en fytosanitaire standaarden. De hoeveelheid landbouwproducten die de Mercosur-landen kunnen uitvoeren, blijft natuurlijk ook begrensd. Daardoor kunnen we voorkomen dat die producten de Europese markt overspoelen.
Die handelsakkoorden aanvullen met striktere standaarden rond duurzaamheid kan maken dat dat vrijhandelsverdrag net een hefboom is om ook in Zuid-Amerika onze milieunormen te gaan toepassen. Dus ik heb nogmaals de vraag om te blijven kijken naar dat totaalplaatje. Gooi dat kind met het badwater niet weg en geef deze onderhandelingen een kans.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Er zijn niet echt bijkomende vragen gesteld. Maar ik wil toch nog eens verduidelijken: ik heb gezegd dat we het heronderhandeld akkoord natuurlijk gaan evalueren en bekijken, in al zijn facetten. Ik wil er ook op wijzen – ik heb dat ook in mijn initieel antwoord gezegd – dat wij in het akkoord met de landbouw ook over de spiegelclausule gesproken hebben. Ik ben nogal iemand om, als men akkoorden met iets of iemand sluit, die ook na te komen.
De heer Aerts heeft het woord.
Collega's, natuur en klimaat beschermen, is onze toekomst beschermen. Dat gaat nog eens hand in hand met onze landbouw beschermen. Dat is net wat dit Mercosur-akkoord niet doet. Het Amazonewoud wordt nog altijd verder ontbost om plaats te maken voor veeteelt, die dan nog eens tot meer vleesinvoer zal leiden, wat meteen de prijzen voor onze boeren onder druk zet. Als uit de studie blijkt dat er 23 tot 52 procent meer invoer van rundsvlees is, dan denk ik dat dat duidelijk is.
Ik begrijp heel goed waarom Via Campesina, de internationale landbouworganisatie, afgelopen maand zei: “Onze voornaamste eis is het stopzetten van onderhandelingen tussen de Europese Unie en Mercosur.” Ik begrijp ook heel goed dat de Vlaamse politici gisteren nog een oproep kregen om zich heel duidelijk uit te spreken tegen dit akkoord vanuit Boerenforum. Dat is terecht, want een eerlijk handelsbeleid moet hand in hand gaan met een eerlijk klimaatbeleid. Je kunt gewoon niet zeggen dat je aan de kant van de boeren gaat staan, en ondertussen de grootste supporter blijven van dit soort schadelijke handelsakkoorden. Wie echt inzit met onze boeren en hun toekomst, zet die onderhandelingen stop en begint opnieuw. Dat is wat wij van in het begin gezegd hebben en wij willen dan ook een einde aan het akkoord in zijn huidige vorm. Dat is heel logisch. De onderhandelingen zitten in een laatste fase en het is hoog tijd om ze een halt toe te roepen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.