Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Minister, we moeten het nog eens hebben over de Robinpas. U weet wel, die pas waarbij leerlingen het recht krijgen op een gespreide betaling van de boekenfactuur. Dat is pas type 1. Er is ook pas type 2, waarbij men 25 procent korting krijgt op de boekenfactuur bij bepaalde leveranciers.
Ik heb de cijfers nog eens opgevraagd. Er zijn 183.682 leerlingen in het secundair onderwijs die op dit moment recht hebben op een schooltoelage. Er zijn slechts 21.781 leerlingen die een Robinpas hebben, en daarvan zijn er slechts 6316 die hem ook effectief gebruiken. Zoek het maar op: een op de vier scholen stappen überhaupt mee in dat project.
Ik vind dat bedroevend. Mijn vraag voor u vandaag is of u daar nu tevreden mee bent. Is dit nu echt de oplossing voor u om armoede in ons onderwijs aan te pakken, om aan te pakken dat er nog altijd kinderen zonder boeken op school zitten? Vindt u die 70.000 euro voor de Stichting Robin zijn geld waard? (Opmerkingen van minister Ben Weyts)
Daar komt nog bij dat ik ook vaststel dat scholen die dan willen werken aan hun kostenbewust schoolbeleid … want ik ga mijn pleidooi voor de maximumfactuur zelfs niet meer herhalen. (Opmerkingen van Annabel Tavernier)
Ik weet dat het op een koude steen valt. Mijn vraag is vooral of jullie dit echt genoeg vinden, als je wilt werken aan dat kostenbewust schoolbeleid, waarvan hier georeerd wordt dat het de miraculeuze oplossing is. Vinden jullie het normaal dat scholen vandaag twee jaar moeten wachten voordat ze überhaupt geholpen kunnen worden door de vzw Krijt? Ik word er een beetje moedeloos van. Ik zal vragen of de minister mijn mening deelt. Bent u tevreden, minister? Zijn die 6300 leerlingen op de 183.000 voldoende die vandaag effectief geholpen worden? Is dat genoeg? Bent u er nog altijd van overtuigd dat dit de oplossing is om armoede in ons onderwijs aan te pakken? Vindt u het normaal dat scholen twee jaar moeten wachten voordat ze geholpen kunnen worden door de vzw Krijt? Denkt u toch niet aan andere maatregelen om ervoor te zorgen dat onderwijs betaalbaar wordt voor elk kind?
Minister Weyts heeft het woord.
Ik denk dat we de strijd tegen onbetaalde schoolfacturen en tegen armoede ernstig nemen. We hebben niet de luxe om vast te houden aan de traditionele recepten en de bestaande organisaties. Er zijn geen alleenzaligmakende oplossingen, daar zijn we het over eens. We hebben dus de verdomde plicht om nieuwe paden te bewandelen, denk ik dan. U kunt zeggen dat het te weinig effect heeft. Alleszins, maar er is een effect: ze dragen bij tot een aanpak van een problematiek. Tot mijn spijt is het geen volledige oplossing, maar dat hebben de aloude recepten ook niet gedaan. Het klopt dat de Stichting Robin na drie jaar nog niet in alle scholen actief is, maar ik vind dat de stichting wel nog altijd de kans verdient om de werking verder uit te bouwen.
Hoe werkt het? De Stichting Robin heeft geen rechtstreeks contact met gezinnen in armoede. De organisatie bezorgt elk jaar aan de Robinscholen die aangesloten zijn, passen op basis van de inschatting van financieel kwetsbare leerlingen. Dat is een berekening die objectief gebaseerd is op de onderwijskansarmoede-indicator (OKI) en het leerlingenaantal van de school. Het is dan de taak van de Robinscholen om die passen bij de kwetsbare gezinnen te krijgen. Dat zijn de afspraken. Scholen vragen zelf ook regelmatig passen bij, boven op wat Stichting Robin bezorgt. Een deel van de scholen, vooral in het begin van de samenwerking, slaagt er niet altijd in alle bezorgde passen te verdelen, meer dan waarschijnlijk ook omdat ouders de Robinpas nog onvoldoende kennen. We stellen vast dat in de Robinscholen die al langer meewerken, de verdeling aanzienlijk hoger ligt. Geef het dus misschien wat tijd.
De stichting organiseerde ook een bevraging bij al haar scholen waaruit bleek dat het grootste deel van de aan de ouders verdeelde passen, daadwerkelijk ook gebruikt werden. De organisatie wil in de toekomst de verdeling van de Robinpassen rechtstreeks kunnen faciliteren, dus zonder de school als tussenpersoon. Daarom zijn ze in zee gegaan met een partner, met de bedoeling om die rechtstreeks aan de ouders te kunnen bezorgen wanneer men aan de criteria beantwoordt. Momenteel zijn ze daarvoor alles in kaart aan het brengen, zodoende dat ook alles GDPR-gewijs (General Data Protection Regulation) goed verloopt.
Het klopt dat Stichting Robin natuurlijk ook afhankelijk is van distributeurs en scholen die willen meewerken aan dit project, om de Robinpas te aanvaarden in hun manier van afrekenen aan de eindklant, en dus ook de kwetsbare gezinnen. Die partners verschaffen namelijk vandaag ook het kapitaal voor de renteloze leningen. De distributeur of school moet bovendien ook de Robinkorting kunnen verrekenen op hun factuur aan ouders en hierover kunnen rapporteren.
Dus Stichting Robin werkt al samen met grotere partners, zoals Standaard Boekhandel en Lichtvis, en nu ook recent met Rent a Book. De markt van de distributie kent momenteel ook grote wijzigingen, daarover hebben we het eerder al gehad, omdat Iddink heeft aangekondigd dat ze niet meer actief zijn in Vlaanderen. Ik sta er echter op dat een samenwerking met Stichting Robin niet enkel afhankelijk is van een samenwerking met een bepaalde distributeur. Daarom zal de organisatie ook een digitalisatietraject opzetten om dat mogelijk te maken.
Ook niet onbelangrijk om te vermelden: al het geld voor de Robinkortingen die de stichting vandaag kan voorzien bij haar type 2-Robinpas, halen ze zelf structureel op bij diverse donoren. Dus het moet niet allemaal van de overheid komen. Dat is misschien confronterend, maar het moet niet altijd van de overheid komen. Als je middelen uit de private sector kunt mobiliseren, moet je die kans toch niet laten liggen, denk ik dan.
Om steun te voorzien richting die schoolkosten blijft de stichting continu extra partners aanreiken en aantrekken. Zo zal het in de toekomst mogelijk moeten zijn om ook kwetsbare kinderen te helpen bij de aankoop van verplichte leermiddelen, zoals technische materialen, veiligheids- of sportkledij, IT-materiaal. Het zal dus mogelijk zijn om via de Robinpas een voordeliger tarief te krijgen. Ik hoop dat u daar niet tegen bent.
Dat alles gezegd zijnde, zijn uiteraard nog niet al onze dromen uitgekomen en nog niet alle problemen opgelost. Ik denk dat Stichting Robin moet werken met concrete outputindicatoren. We evalueren onze financiële steun, net zoals we dat doen met andere organisaties, en we doen dat ook kritisch.
Zo bleek vorig schooljaar dat niet alle indicatoren werden gehaald. Er moesten twintigduizend passen uitgedeeld worden. Uiteindelijk werden het er 21.000. Hiervan werden er 6343 daadwerkelijk ingezet. Daarom werd niet het volledige subsidiebedrag van 70.000 euro uitbetaald. Dat is conform de afspraken. Zijn er punten die nog beter kunnen? Ja, absoluut. We gaan daar ook altijd op toezien. We leggen outputindicatoren op.
Ook wat de vragen met betrekking tot vzw Krijt betreft, kan ik meegeven dat veel scholen hier gebruik van willen maken. In 2023 hebben ze alvast de vijftig vooropgestelde begeleidingstrajecten gehaald. Bovendien zijn er ook twee nieuwe groepstrajecten opgestart: een voor de start in Beringen, een voor de GO!-groep in Brussel met vijftig scholen. Momenteel staan er nog zeventig scholen op de wachtlijst. De vzw garandeerde mij dat ze ook de komende tijd aan de beurt komen.
Dus als je gaat vergelijken en de ene organisatie gaat linken aan de output. Vzw Krijt krijgt 300.000 euro. Ze zitten nu aan vijftig scholen, maar gaan nu meer bereiken. Ik ga die ook niet vergelijken. Die krijgen 300.000 euro en bereiken vijftig scholen. De Robinpas krijgt minder dan 70.000 euro en bereikt 233 scholen. Dan ga ik niet zeggen dat we gaan stoppen met vzw Krijt.
Neen, het ene vult het andere aan. Als we uit de privésector middelen kunnen mobiliseren om ervoor te zorgen dat kansarmen hun facturen kunnen betalen, dan gaan we die opportuniteit niet laten liggen. Maar we gaan altijd waakzaam en kritisch blijven met betrekking tot de correcte besteding van overheidsmiddelen.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Minister, een jaar geleden, toen ik u soortgelijke vragen stelde, zei u hier in de commissie dat het aantal gebruikte passen op minstens 50 procent moet liggen. U gaf de cijfers zelf nog eens: 29 procent van de leerlingen die vandaag überhaupt zo’n Robinpas krijgen, verzilvert die dan ook effectief. U zegt dat zij uiteindelijk geen 70.000 euro hebben gekregen, en dat uw berekening dus niet helemaal klopt. Maar als ik hier nu de rekensom maak, dan komt 70.000 euro voor 6300 leerlingen neer op 11 euro per leerling om – houd u vast, collega’s – het recht te krijgen op een gespreide betaling van hun facturen. Sorry, ik vind dat gewoon triest. Ik vind dat een druppel op een hete plaat. Voor mij blijft die Robinpas eigenlijk gewoon een doekje voor het bloeden om te verhullen dat u geen structureel beleid voert om de armoede in ons onderwijs aan te pakken.
Ik ben bovendien bijzonder sceptisch over het feit dat mensen als Tom Pelckmans, de CEO van uitgeverij Pelckmans, en Nancy Dobbelaere, de b2b-manager bij Standaard Boekhandel, bestuurders zijn van Stichting Robin. Een stichting die bestuurd wordt door boekenleveranciers, en dus die dure boeken verkopen, krijgt nu via die Robinpas de garantie dat mensen dan toch tenminste gespreid kunnen betalen, zodat zij op het einde van de rit hun facturen wel betaald zien. Ik vind dat een compleet verkeerde aanpak.
Wat mij betreft is het eens tijd dat de Vlaamse Regering kleur bekent. Ze heeft eigenlijk al kleur bekend. Willen jullie eigenlijk echt betaalbaar onderwijs voor elk kind? Ik ben daar absoluut niet van overtuigd. Ik zie vooral een beleid van pappen en nathouden, waarbij het wat caritas links en rechts is. Kinderen moeten dan maar hopen dat ze in een school zitten – want maar een op de vier doet eraan mee – die überhaupt een kostenbewust beleid voert. Ze moeten maar hopen dat ze op een school zitten waar er met dat Robinpasproject wordt gewerkt. Wij geloven wel in een sterke overheid die ervoor zorgt dat elk kind betaalbaar naar school kan. Is dat nu echt te veel gevraagd? Het is tijd voor structureel beleid, maar dat zal niet van deze regering komen.
Mevrouw Tavernier heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw antwoord. U hebt met uw antwoord toch wel een heel ander licht geworpen op het doemscenario dat hier door mevrouw Goeman geschetst werd.
Stichting Robin kan inderdaad niet rechtstreeks de gezinnen bereiken. Ze zijn daarvoor afhankelijk van die Robinscholen die de passen zelf moeten verdelen. Het is inderdaad daar effectief zo dat het niet altijd even soepel loopt, maar ik ben dan ook blij dat Stichting Robin kijkt hoe men die ouders in de toekomst rechtstreeks kan bereiken. Dat is een goede zaak. Is de kous daarmee af? Neen, dat denk ik niet. Ik denk dat er inderdaad nog heel wat werk op de plank ligt, vooral met betrekking tot de zichtbaarheid en bekendmaking van die Robinpas bij de ouders. We mogen niet vergeten dat die stichting pas recentelijk is gestart. We hebben het hier over het startjaar 2021. Geef hun alsjeblieft wat tijd.
Als ik er dan de resultaten bij neem die op hun website gepubliceerd werden, dan zie ik toch wel dat die in een stijgende lijn zitten. Het aantal uitgedeelde Robinpassen is meer dan verdubbeld, en er zijn ook heel wat meer Robinscholen. Ik ben ook blij te vernemen dat, op de scholen die de Robinpassen hebben uitgedeeld, de ouders die ook effectief hebben gebruikt. Minister, u hebt er ook naar verwezen dat de stichting een beroep doet op private partners. Dat is niet onbelangrijk. Ze zijn dus niet alleen afhankelijk van de middelen uit subsidies. Zo kan het dus ook. Dat neemt uiteraard niet weg dat het volgens onze fractie een goede zaak is dat we een aantal voorwaarden koppelen aan die subsidies. We hebben het hier niet over een blanco cheque. We moeten altijd kritisch blijven.
Mevrouw Goeman, wij hebben nooit gezegd dat de Robinpas de oplossing is voor onbetaalde schoolfacturen. Ik heb dat de minister ook nooit horen zeggen. Neen, dat is het niet. Het is wel een waardevolle aanvulling. Jawel, de Vlaamse overheid heeft structurele maatregelen om die onbetaalde schoolfacturen tegen te gaan. Ik denk maar aan die verschillende toelagen vanuit het groeipakket. Ik denk maar aan vzw’s zoals vzw Krijt die ondersteund worden. Over vzw Krijt gesproken: die heeft onlangs nog extra middelen gekregen van de Vlaamse Regering. Ik heb u daar niets over horen zeggen.
Ik ben blij om te zien dat vzw Krijt en Stichting Robin met elkaar samenwerken, en dat ze elkaar gevonden hebben om die doelgroep – met name leerlingen en ouders die de schoolfactuur niet kunnen betalen – te helpen. Ik heb destijds ook gepleit voor die samenwerking tussen die twee partners. Ik ben blij dat zij elkaar nu gevonden hebben.
Minister, ik heb daar nog een bijkomende vraag over. Ziet u voor uzelf nog een rol weggelegd om de samenwerking tussen die partners, die hetzelfde doel voor ogen hebben, te faciliteren?
De heer De Gucht heeft het woord.
Ik heb een bijkomende vraag. Je hebt die verschillende mechanismen. Ik denk dat een betaalbaar onderwijs cruciaal is voor een samenleving als de onze. Om die te laten vooruitgaan, hebben we een goed onderwijs nodig. Dat betekent dat iedereen moet kunnen genieten van dat onderwijs op een gelijke manier. En laat ons eerlijk zijn: vandaag is dat niet het geval.
Maar zonder daar het debat over te willen voeren, minister, we hebben het gisteren in de plenaire vergadering ook even gehad over AI en de uitrol van die AI binnen het onderwijs. Dat betekent dat er ook bepaalde programma’s en dergelijke gaan moeten worden aangeleverd. Die programma’s gaan natuurlijk ook aangekocht moeten worden. Je krijgt een verdere digitalisering. Naast de lesboeken zul je dus een groter aanbod aan digitale hulpmiddelen krijgen. We hebben inderdaad de uitrol van IT. U hebt het daarjuist ook aangehaald wat betreft de Robinpas, dat het daar ook de bedoeling is om daar lesmateriaal – en dus ook IT – mee te kunnen aankopen.
Nu is de vraag op welke manier we daarmee omgaan naar de toekomst toe, wat betreft het geheel aan IT en AI. Dat gaat natuurlijk toch wel extra kosten met zich meebrengen. Welke plannen zijn er vanuit de administratie en vanuit uzelf om daar echt een beleid rond te voeren, zodanig dat de scholen daar ook op voorbereid kunnen worden? Zo kunnen ze daar plannen rond maken naar de betaalbaarheid voor de leerlingen toe, om daar toegang toe te hebben. Dat is ook door de scholieren naar voren gebracht, namelijk op welke manier maak je dat er een gelijke toegang is tot de verschillende hulpmiddelen die AI met zich zal meebrengen? We weten dat dat op ons afkomt. We weten dat het er eigenlijk vandaag al is. Op welke manier gaan we daar een beleid rond kunnen vormen?
Minister Weyts heeft het woord.
Ja, AI is natuurlijk een instrument dat bereikbaar en beschikbaar is via de digitalisering die we hebben doorgevoerd in ons hele onderwijs. Daar gaan op zich geen extra kosten mee gepaard. (Opmerkingen van Jean-Jacques De Gucht)
Er zijn vandaag de AI-toepassingen die voorradig zijn via internet, en daarom is het goed dat we die grote investering gedaan hebben als Vlaamse Regering, een half miljard euro in zowel software als hardware, net om die digitaliseringsgolf te kunnen realiseren in ons onderwijs – dus inclusief de artificiële intelligentie en de toepassingen daarvan.
Maar om terug te keren naar de grond van de vraagstelling: mevrouw Goeman, u zegt dat via Stichting Robin maar een op de vier scholen wordt bereikt. Vervolgens houdt u vooral een discours tegen de stichting, tegen die vzw, tegen die organisatie, want u wilt niet dat ze meer scholen bereikt, want het is allemaal weggegooid geld. Wij gaan voor het schooljaar 2023-2024 naar de doelstelling – de key performance indicator (KPI) – om 350 scholen te bereiken, en minstens 12.500 passen. En je kunt nu veel zeggen, maar het zijn wel 12.500 gezinnen die worden geholpen. Hoe kunt u daar nu in godsnaam tegen zijn? Hoe kunt u nu zeggen dat dat allemaal …? U wilt dat elk kind betaalbaar naar school gaat. Een Robinpas draagt daartoe bij, en dan zegt u: “Neen, neen, dat niet.” Zoals ook: “een complot van het grootkapitaal” en “de raad van bestuur, allemaal machinaties”.
Ik zeg dat we verschillende instrumenten moeten inzetten. Daarover zijn we het toch eens? Als we verschillende organisaties ook kunnen inzetten om steeds meer gezinnen, kinderen, ouders te bereiken, waarom zouden we dat dan niet doen? U zegt dat de organisatie die erin slaagt om private middelen te mobiliseren en in het voordeel te laten uitdraaien van gezinnen in kansarmoede – dus een organisatie die van de overheid om en bij de 70.000 euro krijgt om binnenkort driehonderd scholen te bereiken – niet goed is? Maar de organisatie die 300.000 euro krijgt om vijftig scholen te bereiken, die is wel goed. Ik vind dat ze alle twee goed zijn. Ik vind dat ze complementair zijn. Als er nog meer organisaties zijn die tegen een aanvaardbare prijs een bereik hebben en iets kunnen betekenen op het vlak van de kansarmoede, die nieuwe paden bewandelen, dan sta ik daarvoor open. Ik vind dat ze complementair zijn aan elkaar en ik zou dat niet zomaar op grond van een of andere ‘grudge’ – ik weet niet wat er speelt – gaan afwijzen. Ik denk dat dat een zinvol initiatief is, waarbij tegen een beperkte bijdrage van de belastingbetaler uiteindelijk toch heel veel mensen worden bereikt.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Vooruit strijdt voor betaalbaar onderwijs voor elk kind. Ik vind het compleet onaanvaardbaar dat de kansen van kinderen afhangen van de portemonnee van hun ouders en dat is vandaag het geval. En dat gaat in de toekomst nog meer het geval worden, want de schoolfacturen blijven alleen maar stijgen, onder andere door die digitalisering. Daardoor moeten ouders nu zowel softwarepakketten als schoolboeken aankopen. Die discussie moeten we trouwens ook nog eens voeren.
Wat is ondertussen het antwoord van de Vlaamse Regering? Inderdaad, een aantal initiatieven waarbij scholen enerzijds twee jaar moeten wachten om überhaupt begeleiding te krijgen om zo’n kostenbewust beleid te kunnen gaan voeren, waardoor er in de feiten dus scholen zijn waar je wel betaalbaar naar school kunt en andere scholen niet. Dat vind ik in principe sowieso ook al onaanvaardbaar. En anderzijds een pas die maar in een op de vier scholen wordt ingevoerd en dan maar in een op de drie gevallen wordt gebruikt door de kinderen die er uiteindelijk eentje hebben gekregen. Minister, dat is wat ons betreft gewoon niet genoeg. U weet dat wij pleiten voor een andere oplossing, voor een echte oplossing, voor een oplossing die haar verdiensten al bewezen heeft in het basisonderwijs: een maximumfactuur. Die zorgt ervoor dat elk kind het materiaal krijgt van de school om zijn diploma te halen, welke richting je ook kiest. Is dat nu echt te veel gevraagd? Ik zal nooit genoegen nemen met minder. Ik vind dat onderwijs echt betaalbaar moet zijn voor iedereen en dat is vandaag gewoon niet het geval.
De vraag om uitleg is afgehandeld.