Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over de impact van steeds bredere auto's op parkeerplaatsen
Verslag
De heer Bex heeft het woord.
Minister, het is niet de eerste keer dat we deze thematiek hier in de commissie behandelen. Uit een nieuw onderzoek van de milieuorganisatie Transport and Environment en Bond Beter Leefmilieu (BBL) blijkt dat nieuwe auto’s elk jaar gemiddeld een halve centimeter breder worden. Daardoor wordt het niet alleen krapper om te parkeren, maar ook andere weggebruikers ondervinden er steeds meer last van. De populaire luxe-SUV's en pick-uptrucks zijn de afgelopen jaren zelfs tot 2 meter breed geworden.
Bredere auto’s hebben nogal wat nadelen. Ze passen niet meer in parkeerplaatsen, waardoor ze kostbare ruimte innemen en gevaarlijk kunnen zijn voor voetgangers en fietsers. Ze zijn vaak ook hoger en zwaarder, wat het risico op dodelijke ongevallen vergroot. Dat is gewoon wetenschap. Brede auto's komen ook vaker vast te zitten in straten die daar niet op voorzien zijn. Ze zijn ook inefficiënt in termen van materiaal- en energiegebruik, omdat ze meer uitstoten dan nodig zou zijn om een persoon van punt a naar punt b te brengen. Dat geldt ook voor elektrische auto's, die – ondanks hun potentieel voor milieuvriendelijkheid – dezelfde trend vertonen. Ik wil hier een kleine zijsprong maken, minister. U hebt in het verleden al vaak aan mij gevraagd of ik dan tegen elektrificatie ben. Natuurlijk niet, we weten dat een elektrische auto zwaarder is, maar we weten natuurlijk ook dat als deze trend zich ook bij elektrische auto’s voortzet, je daardoor nog extra zware auto’s krijgt. Ook bij elektrische auto’s is het mogelijk om voor een kleiner, smaller en minder zwaar model te kiezen.
In Vlaanderen blijft het aantal verkeersdoden stijgen, vooral bij actieve weggebruikers. Dat zijn dus fietsers en voetgangers. De stijging van het marktaandeel van SUV's en terreinwagens en de stagnatie van het aantal verkeersdoden is opvallend. Studies, waaronder de 'car cushion hypothesis', suggereren dat het gewicht van een personenwagen samenhangt met risicogedrag van bestuurders, waarbij grotere en zwaardere voertuigen mogelijk een gevoel van veiligheid creëren en meer risico's aanmoedigen. Bovendien wijzen analyses van verzekeraar AXA op een verhoogd aantal ongevallen bij SUV's. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) benadrukt dat de trend naar grotere wagens de winsten op het gebied van energie-efficiëntie en CO2-uitstoot tenietdoet. IEA raadt beleidsmakers ook aan om in te zetten op kleinere wagens voor een effectievere reductie van broeikasgassen. Ook de Mobiliteitsvisie 2040 van de Vlaamse Regering benadrukt de noodzaak om de materiaalvoetafdruk te verminderen.
Maatregelen zoals de invoering van een toeslag in Frankrijk voor zware personenwagens, en de reactie van diverse middenveldorganisaties op overmatige autoreclame – met een specifieke oproep tot reguleren of verbieden van SUV-reclame – laten zien dat er zowel op beleidsmatig als maatschappelijk niveau actie wordt ondernomen om de trend van steeds grotere en zwaardere wagens tegen te gaan. Verscheidene Europese steden overwegen maatregelen. We hebben ook het referendum gehad op 4 februari in Parijs over duurder parkeren voor SUV’s langs de straten. Lyon heeft een dergelijk verhoogd parkeertarief al aangekondigd, en ook Grenoble overweegt het. Ook Brussel onderzoekt hoe te zware wagens uit de stad kunnen worden geweerd. Het lijkt er dus op dat steden bereid zijn om concrete stappen te zetten ter bevordering van de verkeersveiligheid en het terugdringen van de milieu-impact van grotere en zwaardere voertuigen.
Ik zei al dat ik u in 2022 gevraagd heb welke maatregelen de Vlaamse Regering zou nemen om deze tendens tegen te gaan. Dat was schriftelijke vraag nr. 943, voor wie het verslag grondig doorneemt. U gaf toen aan dat de trend naar grotere en zwaardere voertuigen een uitdaging is. U wees op de nood aan meer analyse en onderzoek alvorens definitieve conclusies te trekken. Ik dacht, we hebben nu onderzoek na onderzoek dat aantoont dat de breedte van auto’s blijft toenemen, en dat het voor aanzienlijke problemen zorgt op het vlak van verkeersveiligheid, mobiliteit en milieu, dus nu zal de minister zeker klaar zijn om beleidsmatig in te grijpen. Vandaar mijn vragen aan u, minister.
Welke stappen hebt u ondernomen sinds mijn schriftelijke vraag?
Hoe staat u tegenover het voorstel om een maximumbreedte van 192 centimeter in te voeren, die slechts 3 procent van de automodellen zou raken? Dat laatste is toch belangrijk om ook te zeggen.
Hoe staat u tegenover het voorstel om hogere parkeertarieven voor grotere wagens in te voeren om de aankoop ervan te ontmoedigen?
Hoe staat u tegenover het voorstel om grotere wagens zwaarder te belasten dan lichtere, ook voor elektrische modellen?
Hoe wilt u lokale besturen helpen om de impact van grotere wagens op woonkernen te verminderen?
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Milieuorganisatie Transport and Environment onderzocht de afmetingen van de honderd bestverkochte automodellen in de Europese Unie in 2023. Daaruit blijkt dat nieuwe auto's de laatste vijf jaar 3,6 centimeter breder zijn geworden. Dat wil zeggen dat een auto gemiddeld iets meer dan een halve centimeter per jaar breder is geworden. Soortgelijke bevindingen bleken eerder ook al uit data van de International Council on Clean Transportation, die in het jaar 2001 alle gegevens verzamelde van nieuw ingeschreven auto’s in Europa.
De grootste groei in de breedte zit bij de populaire luxe-SUV's en pick-uptrucks. Die zijn de afgelopen jaren naar 2 meter breedte uitgedijd. Volgens het vademecum Duurzaam parkeerbeleid worden doorlopende parkeerplaatsen het best minimaal 2 meter breed gemaakt. BBL vindt deze trend niet onschuldig. Volgens hen passen moderne wagens nauwelijks nog in de parkeerplaatsen, waardoor ze een deel van het fiets- of voetpad of een groter deel van het wegdek innemen. Daardoor blijft er minder plaats over voor fietsers, voetgangers, of voor wagens om elkaar te kruisen.
Minister, bent u ook de mening van BBL toegedaan?
Acht u het nodig dat parkeerplaatsen breder gemaakt worden dan de voorziene 2 meter?
Minister Peeters heeft het woord.
In de eerste plaats moet ik meegeven dat de afmetingen van voertuigen geen Vlaamse materie is, maar federale materie. Het valt meer onder de Europese regelgeving, want Europa bepaalt welke wagens toegelaten worden tot de markt. Het is dus niet aan Vlaanderen om daar een protectionistische houding in aan te nemen.
We hebben het onderwerp wel al besproken op de interministeriële conferentie (IMC) vanwege de verkeersveiligheid. We hebben ook expliciet gevraagd om dat op te nemen in het Federaal Plan voor Verkeersveiligheid. De Vlaamse Regering heeft er ook voor gezorgd dat particuliere eigenaars van de zogenaamde pick-uptrucks hun fiscaal gunsttarief verliezen. Dat is een goed doordachte fiscaliteit waarbij rekening wordt gehouden met de omvang van de auto’s, maar uiteraard ook met elektrificatie en dergelijke meer. Er zijn toch alleszins een aantal maatregelen genomen die de verkeersveiligheid – want daar doen we het allemaal voor – in positieve zin beïnvloeden. Wel, Fiscaliteit is een bevoegdheid van collega Diependaele, en daarvoor moet ik naar hem verwijzen.
Wat de parkeerplaatsen en het parkeerbeleid betreft, zijn de parkeertarieven en het parkeerbeleid vaak de bevoegdheid van lokale besturen en van de private uitbaters van parkings. Zij moeten beslissen welk management zij voeren in hun parkings. Het is niet aan mij om te zeggen welke auto meer moet betalen dan de andere. Ik denk niet dat het aan de Vlaamse overheid is om dat te bepalen. Wat we wel vanuit Vlaanderen willen aanmoedigen, en dat doen we ook met ons eigen beleid, is om heel weloverwogen om te gaan met de inplanting van parkeergelegenheden. Daarmee bedoelen we dat we vooral moeten kijken of we het aantal parkeerplaatsen kunnen verminderen, ten behoeve van de actieve weggebruiker. Dat is wat we zelf doen: het STOP-principe (eerst stappers, dan trappers, dan openbaar en tot slot privévervoer) volop laten zegevieren. Zeker in woongebieden willen we het aantal parkeerplaatsen terugdringen om meer ruimte te geven voor de fietser, voor de voetganger, en desgevallend ook voor het openbaar vervoer dankzij meer busbanen. Tegelijkertijd zetten we in op onthoudingsprojecten. Dat zorgt allemaal voor meer verkeersveiligheid en verkeersleefbaarheid.
We komen dan uiteraard aan die verkeersveiligheid, maar ik zou hier toch ook willen oproepen om niet te polariseren. Ik zag vandaag een artikel in De Standaard waarin een actiegroep oproept om elke terreinwagen te gaan viseren. Ik denk dat we dat juist niet moeten doen. Een wagen die toegelaten is tot de Europese markt, en die kan worden gekocht, mag je niet gaan viseren. Dan ook nog zeggen dat al die wagens benzineslurpers zijn en dat ze moordend zijn … Sorry, maar we hebben ook elektrische SUV’s en terreinwagens. Ik roep bij dezen op om zeker niet te polariseren. Polarisering heeft in Gent al aanleiding gegeven voor extremisten om over te gaan tot het toebrengen van schade. Dat moeten we te allen tijde vermijden.
Tegelijkertijd wil ik ook wel benadrukken dat een voertuig, een personenwagen, of dat nu een SUV is, een kleine of een grote, op zich niet onveilig is. Het is pas als een bestuurder achter het stuur kruipt en zich met dat voertuig in beweging zet, dat er een onveilige situatie kan optreden. Daarom focussen we eens te meer op het gedrag.
Wat wel een feit is – en dat hebben jullie ook terecht beaamt –, is dat, als er een ongeval gebeurt met een zwaarder of groter voertuig, dat ernstige gevolgen met zich kan meebrengen. Dan houd ik weer een pleidooi voor de kindnorm die in ons Verkeersveiligheidsplan staat. Op de IMC hebben we gevraagd om die kindnorm mee te nemen in het Interfederale Plan voor Verkeersveiligheid. Daarover hebben we de voorbije week ook een bijeenkomst gehad met andere mobiliteitsministers. Daarbij scharen zij zich mee achter mijn voorstel om die kindnorm mee op te nemen. Dat is het belangrijkste: de verkeersveiligheid laten zegevieren.
Tegelijk denk ik dat we naar Europa moeten kijken en dat we de normen over de veiligheid van de auto’s mee moeten opnemen. Welke auto’s zijn veilig? Welke auto’s hebben een impact op de verkeersveiligheid? Dan moeten er desgevallend op Europees niveau strengere indicatoren en eisen op tafel worden gelegd, ter bescherming van de kwetsbare of de actieve weggebruiker.
De heer Bex heeft het woord.
Minister, u blaast warm en koud. Enerzijds lijkt u toch te erkennen dat die zwaardere wagens, die grotere wagens, die hogere wagens een zeker veiligheidsrisico voor zwakkere weggebruikers met zich meebrengen. Anderzijds zegt u dat we niet moeten polariseren en dat het vooral afhangt van het rijgedrag enzovoort.
Als u echt kiest voor de kindnorm, moet u daar ook de consequenties van trekken. U moet naar het wetenschappelijke onderzoek kijken, dat nu alweer aantoont dat die zwaardere wagens een groter probleem vormen voor de verkeersveiligheid. Voor mij gaat het dan niet over de vraag of het dan een elektrische wagen is of een wagen op fossiele brandstoffen. Het principe is hetzelfde: een grotere, bredere, zwaardere wagen is gevaarlijker dan een lichtere, kleinere wagen. De vraag is wat we nodig hebben om ons te kunnen verplaatsen. Is het nodig dat we blijven meegaan in die tendens van steeds grotere wagens? Dat is ook een vicieuze cirkel, want wanneer meer mensen met zo'n grotere wagen rijden, zullen anderen zich onveiliger voelen wanneer ze zich met een kleinere wagen in het verkeer begeven en zullen ze misschien ook geneigd zijn om zo'n grotere wagen aan te schaffen.
Dat zijn eerder een paar algemene bedenkingen. U verwijst voor de fiscaliteit naar minister Diependaele. Dat is zeker een element dat we zullen moeten meenemen in die autofiscaliteit, die sowieso een discussie is die op ons afkomt. Er is vandaag een vrijstelling van Vlaamse belastingen op elektrische wagens. Als op den duur uw autopark bijna volledig elektrificeert – iets waar we toch naartoe willen – dan creëert dat ook een budgettaire nood om andere middelen te vinden die dat gat in de begroting kunnen rechttrekken.
Ik wil nog één ding zeggen. Ik vind het niet correct dat u, op een moment dat Vlaanderen met België mee voorzitter is van de Europese Unie, zegt dat het iets van Europa is en dat we daar niet veel mee te maken hebben. Als we voorzitter zijn van Europa en we vinden dat echt belangrijk, dan is het aan ons om dat op de agenda te zetten. Dat is echter een eerder institutionele opmerking.
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. Volgens Europa mogen wagens inderdaad 2,55 meter breed zijn. Het antwoord op mijn vraag was me niet helemaal duidelijk. U hebt het gehad over de inplanting van het parkeerbeleid en u wilt het aantal parkeerplaatsen terugdringen om zo meer ruimte te geven aan fietsers, voetgangers en openbaar vervoer. Vindt u nu ook dat onze parkeerplaatsen die nu voorzien worden op 2 meter, in de toekomst breder gemaakt moeten worden?
Mevrouw Ryheul heeft het woord.
Ik wil de vraagstellers er even op wijzen dat er nauwelijks animo was voor het referendum in Parijs: minder dan 6 procent van de bijna 1,4 miljoen mensen die opgeroepen zijn, kwam opdagen. Iets minder dan de helft van die kiezers heeft voor gestemd.
Er is opnieuw een onderwerp gevonden om te polariseren en om automobilisten tegen elkaar op te zetten. Ik las dat het verhoogde tarief zou gelden voor brandstofauto's en hybride voertuigen vanaf 1600 kilogram en voor elektrische auto's van meer dan 2000 kilogram. Ik ben het voor mezelf even nagegaan. Ik rijd met een lage elektrische wagen en die weegt al bijna meer dan 2300 kilogram. Sowieso worden wagens van om het even welk merk breder en groter. Het is zo dat de SUV's vandaag heel populair zijn, populairder dan de gewone wagens. Dat heeft ook te maken met het feit dat de grote gezinswagens de jongste tijd van de markt verdwenen zijn. Heel veel mensen hebben een grondige reden om te kiezen voor een SUV. Ik denk maar aan mantelzorgers, die hun zieke ouder niet meer in of uit de wagen krijgen, aan gepensioneerden die niet meer goed te been zijn en die met het geld dat ze gespaard hebben, terecht kiezen voor een grote SUV.
Wij zeggen dus neen tegen die maximumbreedte en ook tegen de invoering van de hogere parkeertarieven en al zeker tegen de hogere belasting voor grotere wagens, vooral dus voor zero-emissievoertuigen. We willen dat die markt vrij blijft en dat de burgers zelf kunnen kiezen welke wagen ze kopen. Ongeacht met welke wagen je rijdt, je blijft een verpletterende verantwoordelijkheid hebben op de weg. Dat heeft de minister ook aangekaart en daar kan ik haar zeker in volgen.
Minister, ik heb nog de vraag of er in de ongevallenstatistieken een onderscheid wordt gemaakt tussen ongevallen met gewone wagens en ongevallen met SUV's. Op die manier kan men effectief zien of er ook meer ongevallen gebeuren met dergelijke voertuigen.
Minister Peeters heeft het woord.
Collega’s, ik moet herhalen dat ik auto's die worden toegelaten tot de Europese markt, niet kan verbieden. Dat is de boodschap die ik hier moet geven.
Auto's als dusdanig veroorzaken geen ongevallen. Het kan alleen zijn dat de impact van een ongeval met een zwaarder voertuig, een vrachtwagen, een SUV, een bus of wat dan ook, groter kan zijn dan wanneer het gaat over een kleine, lichte wagen. Dat is wel een feit. Maar auto's als dusdanig veroorzaken geen ongevallen. Dat wil ik nog eens heel duidelijk benadrukken. Auto's die toegelaten zijn tot de Europese markt, kan ik niet verbieden.
Als het gaat over de vraag of we daaromtrent een andere fiscaliteit moeten voeren, verwijs ik naar minister Diependaele. Ik heb ook het artikel gelezen over het referendum in Parijs, waar inderdaad maar zeer weinig mensen aan hebben deelgenomen. Om nu onmiddellijk te zeggen dat de grote massa dat een goed idee vindt, daar zou ik toch voorzichtig mee zijn.
Het parkeerbeleid is vooral een lokaal beleid, mevrouw Mertens. Ik denk dat u dat weet. Als u aan mij vraagt of ik het een goed idee vind om de parkeerstroken langs gewestwegen bijvoorbeeld breder te maken, waardoor de ruimte voor de actieve weggebruiker moet inboeten, dan zeg ik neen. Ik heb de voorbije jaren juist het tegenovergestelde gedaan. Ik heb vaak parkeerplaatsen opgeheven om meer ruimte en comfort te geven aan de actieve weggebruiker. Tegelijkertijd hebben wij ook een vademecum rond duurzaam parkeerbeleid, waarin de lokale besturen eten en drinken kunnen vinden over hoe zij hun parkings kunnen herinrichten. Uiteraard is het ook aan ontwerpers en anderen om dat vademecum ter harte te nemen als zij denken aan een herinrichting.
Kortom, we moeten vooral niet polariseren, zoals ik daarstraks al zei. Auto's toegelaten tot de Europese markt, kan ik niet verbieden. Auto's als dusdanig zijn niet gevaarlijk, het is maar op het moment dat er een chauffeur in zit, dat diens gedrag bepaalt of de auto al dan niet een gevaar in het verkeer kan betekenen.
De heer Bex heeft het woord.
Ik vind dat we zeker niet moeten politiseren, minister. Als mensen een auto kopen die beantwoordt aan de regels, dan is dat zo en dan mogen ze daarmee rijden. Maar Vlaanderen heeft wel een aantal instrumenten in handen, met name de belastingen, om al dan niet zwaardere wagens te bevoordelen of te ontmoedigen. Dat is iets waar een volgende Vlaamse Regering werk van zou moeten maken. Ik vind het superbelangrijk dat we ons daar dan over durven uitspreken, zonder te polariseren. U mag zeggen dat een auto op zich geen ongevallen veroorzaakt, maar zegt u dan eens of u liever door een auto van 2 ton of door een auto van 1 ton wordt aangereden aan 30 kilometer per uur. Uw overlevingskansen worden daardoor wel serieus beïnvloed. Dat is iets wat moet worden meegenomen. U bent misschien geen minister van Fiscaliteit, maar wel van Verkeersveiligheid. Daar zou u voor moeten opkomen. U zou dat misschien iets feller mogen doen, maar we komen daar later deze middag nog op terug.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.