Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering
Verslag
- Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Buysse heeft het woord.
Binnenkort, op 9 februari, begint de sperperiode, de laatste rechte lijn naar de parlementsverkiezingen van 9 juni. De lijstvorming voor de verschillende parlementen krijgt intussen vorm. De kandidaten worden aangekondigd. Sommigen van die aangekondigde kandidaten trekken zich dan weer terug, maar goed, overal te lande begint de campagne op gang te komen.
Samen met die parlementaire campagne zijn de verschillende actoren zoals het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB), de lokale besturen, maar ook de politieke partijen en kandidaten, al druk bezig met die andere verkiezingen, de lokale verkiezingen die slechts vier maanden later, op 13 oktober, georganiseerd worden. De organisatie van die lokale verkiezingen gebeurt onder uw verantwoordelijkheid, minister.
Tijdens eerdere besprekingen in deze commissie, onder andere naar aanleiding van de meest recente wijziging van het lokaal kiesdecreet, deed uw voorganger enkele beloftes over de praktische uitrol van de verkiezingsorganisatie van 13 oktober.
Zo engageerde hij zich om samen met zijn administratie de externe partner ertoe te bewegen om de beschikbaarheid van digitale toepassingen voor het registreren van de kandidaten in de voordrachtsakte – aanvankelijk, zoals hij zei, gepland voor net voor de zomer – te vervroegen. Ook kondigde hij aan dat hij de Raad voor Verkiezingsbetwistingen zou belasten met de opmaak van een vademecum waarin verduidelijking zou worden gegeven over de kieswetgeving, maar vooral ook over de regeling wat betreft de verkiezingsuitgaven en het gebruik van de campagnemiddelen. Dit zou gebeuren naar analogie met het vademecum dat onlangs werd gepubliceerd met betrekking tot de parlementsverkiezingen.
Ik had van u graag volgende zaken geweten.
Hoever staat het met de uitrol van de digitale toepassing voor de opmaak van de voordrachtsakte? Vanaf wanneer zal die uiterlijk beschikbaar zijn voor de kandidaten en politieke partijen?
Deelt u de mening van uw voorvanger dat er geen enkele mogelijkheid voorzien zal worden om de voordrachtsakte uitzonderlijk nog op papier in te dienen? Of volgt u de regeling bij de parlementsverkiezingen waarbij de digitale toepassing de absolute voorkeur geniet, maar er toch voor uitzonderlijke omstandigheden een papieren versie gebruikt zou kunnen worden?
Wanneer werd aan de Raad voor Verkiezingsbetwistingen de opdracht gegeven om het vademecum op te stellen? Welk tijdspad werd concreet afgesproken? Welke actoren worden betrokken in de totstandkoming van dit vademecum?
Minister Rutten heeft het woord.
Dank u wel, college Buysse, voor uw vragen. Ik zal ze gebundeld beantwoorden.
De digitale toepassing voor de voordrachtsakten – we hebben er hier al over gesproken – is in volle ontwikkeling. Mijn administratie is op dit ogenblik de verschillende functionaliteiten, de performantie en veiligheid van de toepassing aan het testen. Dat wordt natuurlijk samen met de ontwikkelaar gedaan. Daarna zal een erkend adviesorgaan deze toepassing certificeren op integriteit, veiligheid en functionaliteit. Ik ben altijd voorzichtig met deadlines. Ook dat heb ik geleerd in de politiek. Maar goed, we weten natuurlijk dat het voor de verkiezingen eind dit jaar is. Wij verwachten dus dat eind april 2024 de webtoepassing publiek toegankelijk zal zijn voor de kandidaten en de lijsttrekkers.
Ik onderschrijf de verplichte digitale indiening van de voordrachtsakten voor de verkiezingen op 13 oktober 2024. Dat vereenvoudigt de zaken. Ik denk dat we dat ook wel mogen verwachten van kandidaten, maar het is ook beter om op die manier de controle door het hoofdbureau te laten verlopen, en het minimaliseert het risico op fouten.
Ik moet bovendien zeggen dat er bij de vorige verkiezingen – dat is wat de administratie mij meldt – heel wat problemen zijn geweest bij de toepassing van een hybride systeem. Hybride wil zeggen dat je het nog zowel digitaal als op papier kon indienen. Er zijn toen verschillen vastgesteld tussen de digitale en de papieren voordrachtsakten, vaak nog met manuele aanpassingen van een lijst. Dat heeft heel vaak tot fouten en verwarring geleid in het hoofdbureau.
Die problemen zijn ook te lezen in het evaluatierapport van de verkiezingen van 2018 van het Agentschap Binnenlands Bestuur. Voorzitter, we, of beter gezegd jullie, hebben daarover in deze commissie ook al gesproken. Ik wijs er dus graag op dat het een expliciete aanbeveling is van dat rapport, en niet zomaar een keuze van één iemand, om een hybride systeem te allen tijde te vermijden om problemen te vermijden.
Het is niet zo dat we kandidaten aan hun lot overlaten. We zorgen ervoor dat men een beroep kan doen op bijstand, ofwel van de gemeente, ofwel van speciaal hiervoor opgeleide personeelsleden van het Agentschap Binnenlands Bestuur. Er zal ook gezorgd worden voor ondersteunend materiaal. Daarmee bedoelen we handleidingen, maar ABB heeft ook een traditie van webinars, demovideo’s, waarbij stapje voor stapje uitgelegd wordt hoe men die digitale aangifte kan doen. Op die manier worden zoveel mogelijk mensen op weg geholpen.
En dan kunnen lijsttrekkers en kandidaten op de laatste dag van de indieningstermijn nog bijlagen binnenbrengen. Dat kan in de feiten nog wel. Enkel de indiening van de akte zelf moet volledig digitaal gebeuren.
Wat betreft uw vraag naar het vademecum, heb ik aan de Raad voor Verkiezingsbetwistingen formeel gevraagd om zo’n initiatief te nemen. De voorzitter van de Raad voor Verkiezingsbetwistingen heeft mij midden december laten weten dat de raad zijn medewerking wil verlenen. De raad gaf daarbij wel aan dat hij daartoe niet zelf het initiatief kan nemen, om het principe te respecteren dat hij niet tegelijk rechter en partij kan zijn.
Ik heb om die reden de Vlaamse Controlecommissie voor de Verkiezingsuitgaven aangeschreven met de vraag een initiatief te nemen voor het opstellen van een nieuw vademecum. Het is trouwens de controlecommissie die het laatste vademecum in 2006 heeft uitgebracht. Ik wacht de reactie van de Vlaamse Controlecommissie af. Aangezien de Vlaamse Controlecommissie een orgaan van dit huis is, stel ik voor dat we de krachten bundelen en aandringen op initiatief van hun kant.
De heer Buysse heeft het woord.
Hartelijk dank, minister, voor de antwoorden. Wat het operationeel worden van die software betreft, dat wordt eind april. Dat is richtinggevend, zonder dat u zich daarop wilt vastpinnen. U mag niet onderschatten dat een kandidaat pas kandidaat is als hij ondertekend heeft via het softwaresysteem. Uw voorganger zei dat hij het anders oplost in Mechelen. Als hij een kandidaat heeft, presenteert hij die in de pers en dan kan die niet meer terug. Ik vind dat niet de beste manier van werken. Wij doen het liever anders. Hoe vroeger dit kan, hoe liever. Trouwens ook partijen die een beroep moeten doen op kiezershandtekeningen om een lijst te kunnen indienen, moeten dat systeem kunnen gebruiken.
Net als u, zien wij alle voordelen van het digitaal invoeren van de voordrachtsakte, minister. Wij begrijpen gewoon niet dat er geen back-upmogelijkheid wordt voorzien. We zijn het eerste stuk van deze namiddag toch uitdrukkelijk bezig geweest met wat er allemaal kan gebeuren als er cybercriminaliteit in het spel is. U hebt dus geen antwoord. Wat zal er gebeuren als men bijvoorbeeld het systeem plat legt? Wat zal er gebeuren als er zaken voorvallen kort voor de indieningsperiode van de voordrachtsakten? Er is geen back-up bij de federale verkiezingen. Bij de parlementsverkiezingen is dat wel voorzien.
Wat het vademecum betreft, vermoed ik dat de vraag nog niet zo heel lang geleden gesteld is aan de Vlaamse Controlecommissie. Ik maak daar zelf deel van uit, en wij hebben nog geen bericht gekregen dat die vraag er is. Bij de totstandkoming van het federale vademecum was men maanden zoet om tot een consensus te komen. We zouden de voorzitter, de heer Gryffroy, moeten vragen wat de volgende stappen zijn. Het is niet onbelangrijk, want we hebben bij lokale verkiezingen de nationale partijen die zich daarmee bezighouden. Dat zijn beroepspolitici, die hebben personeel. Maar veel lokale lijsten moeten het met vrijwilligers doen. Zij moeten de spelregels ook goed kennen.
De heer Warnez heeft het woord.
Dank u voor de interessante vraag, collega Buysse, over een belangrijk moment dit jaar.
Minister, ik begrijp dat u de Vlaamse Controlecommissie geattendeerd hebt op het vademecum. ABB blijft toch ook nog wel een rol spelen in de opmaak van het vademecum? De Vlaamse Controlecommissie interpreteert vooral andere wetgeving dan wij hier hebben geïmplementeerd over de lokale verkiezingen. Ze hebben over de lokale verkiezingen niet onmiddellijk een interpretatiebevoegdheid, terwijl ABB dat vandaag wel heeft, in uw opdracht trouwens. We krijgen zelf veel vragen als mandataris, ik denk dat dat in andere partijen ook zo is. Wij stellen een ‘Q and A’ op en die komt op onze website. Er zijn ook partijlozen. Ik denk dat die ook recht hebben op informatie. Misschien kunnen wij of ABB daar … Of heb ik dat niet zo goed begrepen? Wat is de timing daarvan?
Misschien nog een volgende stap is de omzendbrief die wordt gepubliceerd voor de post-lokale en -provinciale bestuursperiode. Er komt altijd een omzendbrief over de installatie van de gemeenteraadsvoorzitter en schepenen enzovoort. Dat wordt nu nog allemaal iets complexer, ook met de semi-rechtstreekse burgemeestersverkiezing. Dat zijn dingen die we vandaag al weten, zoals de installatie van de gemeenteraden. Is het de bedoeling om dat voor de verkiezingen op te maken en te publiceren? Dat kan nuttig zijn. Vorige keer was dat 30 november 2018. Als u dat nu publiceert op 30 november, kunnen de eerste gemeenteraden al worden geïnstalleerd op 1 december. Kan de omzendbrief sneller worden opgemaakt?
Minister Rutten heeft het woord.
Ik heb gezegd dat het systeem getest wordt, maar het is evident dat er een ‘fallback’ moet zijn voor het geval dat daar iets zou misgaan. Dan zullen daar de nodige instructies voor worden gegeven. Maar u hebt gelijk om die vraag nog eens expliciet te stellen. Het zou al te gek zijn om te wachten tot het gebeurt. Ik geef die boodschap nog eens expliciet mee.
Mijnheer Warnez, wat ik gezegd heb, is dat er vanuit ABB demovideo’s en informatie zullen worden gegeven over hoe je die digitale aangifte precies moet doen.
Mijn vraag ging niet over de bijstand die verleend wordt, maar over de vragen die mandatarissen vandaag hebben, bijvoorbeeld over welke campagnemiddelen ze mogen gebruiken en of iemand die tot burgemeester wordt verkozen nog in een schepencollege mag zitten. Dat soort vragen krijgt vandaag elke partij, maar ook nationalepartijlozen hebben recht op die informatie.
Het is evident dat die bij ABB moeten terechtkunnen. Ik zal met hen kijken op welke manier dat het meest gemakkelijk en toegankelijk is. In mijn ideale wereld is dat gewoon eenvoudig op de website te vinden. Ik begrijp absoluut dat dat niet alleen via partijkanalen moet worden georganiseerd. Die informatie moet gewoon voor iedereen breed toegankelijk zijn.
De omzendbrief in verband met de installatievergadering wordt voorbereid. Ook daar krijgen we heel wat vragen over, namelijk over hoe dat in zijn werk gaat. Het is de bedoeling om die nog voor 9 juni, dus voor die andere verkiezingen, afgewerkt en gepubliceerd te hebben. Ik denk dat ik daarmee tegemoet ben gekomen aan uw vragen maar ik neem uw expliciete suggestie zeker nog mee.
De heer Buysse heeft het woord.
Minister, ik dank u om dat zeker nog te behartigen. Het agentschap heeft immers een ijzersterke reputatie bij het organiseren van verkiezingen, zowel voor wat betreft het organiseren als voor de communicatie naar kiezers, kandidaten en politieke partijen. Het zou echt jammer zijn mocht dit in het gedrang komen doordat er zich bepaalde calamiteiten zouden voordoen op het moment dat ze best niet gebeuren.
Ik denk niet dat de naam van de organisatie al gevallen is, maar heel veel ervaring en kennis zit ook bij de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). Die geeft ook heel wat informatie over het campagnevoeren en de interpretatie van de wetgeving.
Als het aan bod komt in de controlecommissie, zal ik misschien beter daar de suggestie doen om hen in de opmaak van het vademecum te betrekken.
De vraag om uitleg is afgehandeld.