Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over hinder bij De Lijn door sneeuwval
Verslag
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Minister, op 17 januari viel de eerste sneeuw in Vlaanderen. Vanuit de gemeenten stonden de gemeentelijke strooidiensten klaar. En ook die van het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) hebben er alles aan gedaan om de wegen sneeuw- en ijsvrij te maken. Toch werd het busverkeer verstoord vanaf de namiddag. Zo waren er vertragingen in alle provincies. In de provincie Limburg reden er zelfs geen bussen meer. Reizigers die ’s morgens de bus hadden genomen, raakten dus plots niet meer thuis.
Vorig jaar bespraken we in deze commissie eigenlijk identiek hetzelfde: de bussen van De Lijn reden plots niet meer uit vanwege het winterweer. Ook toen bleven de reizigers in de kou staan.
Minister, ik vraag me daarbij af wat de afwegingen van De Lijn waren om over te gaan tot de beslissing om geen bussen meer te laten rijden. Hoe komt het dat dat alleen in Limburg het geval was?
En hoe komt het dat jaar na jaar dezelfde problemen opduiken? Evalueert en analyseert De Lijn de gebeurtenissen?
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Minister, ik denk dat we vorige week redelijk ongeziene sneeuwval gehad hebben in heel Vlaanderen. Dat heeft inderdaad voor veel hinder gezorgd, ook bij het openbaar vervoer, voornamelijk in de provincies Limburg, Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen. In Limburg heeft men op zeker moment beslist om de bussen niet meer te laten rijden. Tegen een uur of vier heeft men de chauffeurs laten weten dat het te gevaarlijk werd en dat ze terug mochten komen naar de stelplaats. Uiteraard zijn de reizigers dan verrast en moeten zij op zoek gaan naar een andere oplossing.
Mijn eerste vraag is dezelfde als die van collega Mertens. Het is natuurlijk opmerkelijk dan in één provincie het openbaar vervoer stopt met rijden, terwijl in ander provincies de bussen wel zijn blijven rijden, uiteraard met vertraging. Vanwaar komt dat verschil in aanpak?
Hoe zit het met dat communicatieplan bij De Lijn? Hoe verloopt de communicatie naar de reizigers? We hebben de communicatie van die namiddag, maar wat ik zelf ook opmerkelijk vind, is dat De Lijn ’s avonds ook niet kan zeggen of de bussen ’s morgens zullen rijden of niet. Ik snap dat je niet weet hoe de wegen er ’s morgens bij liggen, maar misschien zou het dan beter zijn om duidelijk de beslissing te nemen dat ze niet rijden. Dan weet iedereen ten minste waar men aan toe is.
Er was ook nog een opmerkelijk verhaal in de media van een chauffeur die op het moment dat ze bericht kreeg dat ze terug mocht naar de stelplaats, twee reizigers gewoon aan de eerstvolgende halte heeft afgezet. Die moesten dan nog anderhalf uur te voet naar huis. De Lijn heeft in een reactie laten weten dat de chauffeurs in principe eerst alle passagiers moeten afzetten vooraleer ze naar de stelplaats mogen rijden, maar blijkbaar is de interne communicatie dan toch ook niet altijd even duidelijk. Of hoe gebeurt die? Wat zijn daar precies de afspraken over?
Zoals collega Mertens zei, waren het inderdaad wij twee die vorig jaar soortgelijke vragen hebben gesteld. Toen was de winterprik veel minimaler dan deze keer, maar ik stel mij toch ook de vraag of er niet bepaalde lessen uit de situatie van vorig jaar getrokken zijn, vooral op het vlak van communicatie.
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel voor de vragen.
Er wordt gerefereerd aan de situatie van februari 2023. Ik herinner mij van die situatie vooral het mooie beeld dat aan de helling in Genk een heel aantal jongeren een bus aan het duwen waren, omdat die bus door de sneeuw en het ijs op de weg totaal niet meer bergop raakte. Ik vond dat toen vooral een mooi beeld.
Voorspelbaarheid is hierbij heel moeilijk. Het was toen immers heel glad in het Genkse, terwijl je in het noorden en in het zuiden van de provincie Limburg nauwelijks iets zag. Het is dus vaak ook een heel lokale situatie. Dat wil ik toch even meegeven.
Voor dinsdag 16 januari werd er aangekondigd dat er sneeuw zou vallen in ons land. Er zou zelfs een sneeuwbom uiteenspatten. Dat waren de aankondigingen. Hoe moet je daar dan op anticiperen? Er is heel breed gecommuniceerd om zoveel mogelijk thuis te blijven, omdat het wel eens een heel pak sneeuw kon worden. Finaal lag er veel sneeuw, maar er lag niet overal in ons land een heel dik tapijt.
Ik heb er zelf vijf uur over gedaan om van hier in het parlement naar huis te geraken. Dat geeft dus wel een beeld van hoe het was. Op de E40 alleen al heb ik heel veel vrachtwagens en zwaar transport – en dat is een soortgelijke situatie als een bus – volledig zien stilstaan. De wielen bleven wel draaien, maar men kwam geen meter vooruit.
Kortom, het was een zeer speciale situatie. Als we kijken naar het aantal kilometers vertraagd verkeer, leert het Verkeerscentrum ons dat er 1546 kilometer aan vertraagd verkeer was. Dat is de op één na zwaarste dag in de metingen ooit.
De Lijn staat uiteraard in nauw contact met de coördinatie van de winterdienst. Zoals ik al zei was er door alle instanties maximaal opgeroepen om thuis te blijven, aan telewerk te doen, en om te proberen de verplaatsingen te verminderen. Er zijn ook een aantal scholen die spontaan zelf zeiden dat zij die dag thuiswerk zouden doen.
Woensdag 17 januari om 11.14 uur kreeg De Lijn het bericht dat het winterteam geactiveerd werd, en kwam de waarschuwing voor extra voorzichtigheid en alertheid. Die boodschap wordt dan natuurlijk, conform het protocol, onmiddellijk naar alle buschauffeurs doorgespeeld. U weet dat dat er heel veel zijn. Dat wordt dus onmiddellijk naar iedereen doorgespeeld, maar om 13.30 uur, dus meer dan twee uur later, kwamen er berichten van chauffeurs binnen dat zij eigenlijk niet meer konden rijden. Dat was dus een prangende situatie. Op de ene plaats was die meer prangend dan op de andere. Men raakte hellingen niet op, men reed zich vast, en dan is om kwart na drie door Vervoersmaatschappij De Lijn beslist dat, als men niet veilig met de bus kan rijden, ze de mensen niet collectief met een bus gaan vervoeren, en dat ze mochten binnenrijden. Maar dat was heel duidelijk met de boodschap dat de chauffeurs ervoor moesten zorgen dat de reizigers eerst veilig werden afgezet aan hun halte.
We zijn allemaal mensen, en mensen kunnen fouten begaan. Dat iemand misschien die boodschap niet helemaal correct heeft begrepen, ik wil daar mijn hand niet voor in het vuur steken, dat zal zeker wel gebeurd zijn. Men geeft mij alleszins heel duidelijk mee dat de aanpak die men heeft gevolgd, de enige juiste aanpak is, ook die provinciale aanpak. Ik hoor dat er in Oost- en West-Vlaanderen nauwelijks sneeuw te bespeuren viel – anderen kunnen dat bevestigen –, terwijl er in Antwerpen, Vlaams-Brabant en in Limburg heel precaire situaties waren.
Wat men gedaan heeft, was zeker de juiste beslissing, denk ik. Het moment dat de bussen mogen binnenrijden, worden alle mogelijke kanalen ingeschakeld: social media, de website, klassieke media, alles wordt volop gebruikt om de mensen te kunnen informeren. Snel schakelen was de boodschap. Alle chauffeurs werden ook via de radioverbinding verwittigd door de dispatching. Ze moesten hun rit voortzetten tot alle reizigers effectief waren afgestapt. Ze mogen die dus niet ‘in the middle of nowhere’ laten uitstappen. Ze moeten zorgen dat elke reiziger veilig wordt afgezet aan een halte, en dan pas mogen de chauffeurs binnenrijden. Natuurlijk met de boodschap om ook geen nieuwe reizigers te laten opstappen als men aan een halte stopt om mensen te laten afstappen.
Nu, ik heb ook vernomen dat enkele reizigers verkeerdelijk werden afgezet. Daarrond heeft De Lijn verzekerd dat ze gesprekken aangaat met die chauffeurs, en dat dat uiteraard niet verder kan. Ik heb vorige week al gezegd dat ik om half tien ben thuisgekomen. Na vijf uur autorijden, ben ik toch wel eventjes een wandeling door de sneeuw gaan doen, en toen zag ik wel een bus van De Lijn nog rondrijden. Om half tien, op heel besneeuwde wegen. Ik denk dus dat sommigen toch nog bezig waren met de laatste reizigers te vervoeren.
Dat gezegd zijnde, het waren zeer extreme weersomstandigheden. Op alles anticiperen is heel moeilijk, maar ik denk dat hier de juiste boodschap werd gegeven: als je je niet meer veilig kunt verplaatsen, dan moet je er zeker ook voor zorgen dat de reizigers in eerste instantie veilig zijn, dat je ze veilig aan een halte achterlaat, en dat je dan zo snel mogelijk met de bus binnenrijdt en geen ongevallen veroorzaakt, niet voor de reiziger, de buschauffeur of andere mensen in het verkeer. Een ongeval, zeker bij ijzel, is heel snel gebeurd.
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Het was inderdaad een uitzonderlijke situatie, en het weer is niet te voorspellen. Ik zat die dag zelf ook 3,5 uur in de auto van hier naar Lommel, in het noorden van Limburg. Je kon enkel stapvoets rijden. Zonder winterbanden was er volgens mij amper een doorkomen aan. Dat klopt.
Maar natuurlijk stonden die kinderen wel op school, en die mensen op hun werk. Zij hadden geen alternatief om thuis te raken. Dus wat deden de ouders van die studenten? Die sprongen allemaal zelf in de auto. Dan stel ik me toch de vraag wat er op dat moment veiliger is: één bus op de weg, of dertig auto’s in de plaats? Het was al zeer druk op de weg en er waren al zeer veel files, doordat je maar stapvoets kon rijden, en dan kwam er ook nog meer verkeer bij. Ik vraag me af of De Lijn dan geen kleinere busjes kan inzetten, of een beroep kan doen op andere diensten? Heeft men dat overwogen?
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Minister, ik heb er alle begrip voor dat op dat moment niemand op de weg wilde zitten. Dat is de realiteit. En ik begrijp dat je dan niet met plezier en met een gerust hart mensen wilt vervoeren. Als ik het goed begrijp, is het eigenlijk aan de chauffeur zelf om de inschatting te maken of ze al dan niet terug naar de stelplaats rijden. Als ik uw verhaal hoorde, dan waren er toch nog sommige chauffeurs die oordeelden dat de wegen ’s avonds laat nog redelijk berijdbaar waren. Het zijn redelijk uitzonderlijke omstandigheden, en ik denk dat het heel moeilijk is om ons daarop te organiseren. Inderdaad, de sneeuwbom was aangekondigd, maar als er op het moment dat je vertrekt, weinig of niets aan de hand is, dan zal niemand thuis blijven. Zo gaat het altijd. De volgende dag zijn veel mensen waarschijnlijk wel thuisgebleven.
Het enige wat ik nog altijd wat moeilijk vind, is de situatie op woensdag. Dat er woensdag overdag chaos was, kan ik begrijpen: het was overal chaos. Het is inderdaad zo dat die mensen in de kou stonden en dat de familie dan zelf met de auto de weg opgestuurd werd. Dat is ook niet goed. Maar dat we tegen de volgende ochtend niet konden zeggen of de bussen zouden gaan rijden of niet, dat vind ik persoonlijk heel moeilijk. De ouders weten niet of er een bus is om hun kinderen naar school te brengen. Zou het dan niet beter duidelijk zijn? Eigenlijk wisten we dat die banen de volgende ochtend ook nog niet vrij zouden zijn. Kon die knoop dan niet sneller doorgehakt worden voor duidelijke communicatie? Dat is de enige bedenking die ik maak. Dat is een afweging die men genomen kon hebben.
De heer Verheyden heeft het woord.
Het was inderdaad een uitzonderlijke toestand, maar ik denk toch wel dat ook De Lijn nog altijd een zeker service moet bieden aan passagiers. Ik kan me voorstellen dat na die beslissing plots heel veel mensen zonder vervoer kwamen te zitten. Een aantal mensen konden misschien opgepikt worden door familieleden, maar ik kan me ook voorstellen dat er mensen zijn die maar hun plan moesten trekken en om thuis te raken.
Ik kijk dan toch naar de basisbereikbaarheid, en dergelijke meer. We zouden er toch voor moeten kunnen zorgen dat er een soort minimumdienst gegarandeerd kan worden. Mijn vraag is dan ook: kan De Lijn niet een aantal bussen voorzien van winterbanden? We hebben al gezegd dat er zonder winterbanden geen doorkomen aan was. Kan men niet een aantal bussen in de regio daarvan voorzien, zodat die eventueel ingeschakeld kunnen worden, om zo toch een minimale dienstverlening te garanderen?
Minister Peeters heeft het woord.
Collega’s, in de ideale wereld zou alles natuurlijk perfect lopen, maar helaas is dat niet altijd mogelijk.
Er werd gevraagd of we geen kleinere busjes moeten inzetten om kinderen van en naar school te laten brengen. Om kwart over drie nam De Lijn de beslissing om te zeggen dat men de reizigers moest afzetten aan de eerstvolgende halte, en terug te keren naar de stelplaats. Op woensdag om kwart over drie zijn de meeste kinderen al lang thuis van school. In het lager en secundair is er woensdagnamiddag geen school. Ik denk dus dat het niet echt een correct beeld is dat er heel veel kinderen in de kou aan de schoolpoorten stonden. Daarbij, om dan te beslissen om snel wat kleine busjes in te zetten in plaats van grote … We hebben de gegarandeerde dienstverplichting van De Lijn ingevoerd, en daarbij willen we 78 uur op voorhand weten wie werkt en wie niet. Je moet namelijk dan kunnen schakelen en gaan kijken waar je bussen gaat bestellen en waar je die gaat inzetten. Je zou kunnen zeggen: in Oost- en West-Vlaanderen was er weinig sneeuw, laat van daar kleinere bussen naar hier komen, maar zo werkt dat allemaal niet. Er is op dat moment een noodsituatie, waarin je moet schakelen. Je wilt ervoor zorgen dat de reiziger en de buschauffeur veilig zijn. Daarom was de boodschap: er is heel veel sneeuw, de wegen zijn in erbarmelijke toestand – iedereen beaamt dat –, dus de reiziger wordt zo snel mogelijk naar de dichtstbijzijnde halte gebracht, waar men hem laat uitstappen, en de bussen worden naar de stelplaats gebracht. Een bus is een veel groter gevaarte dan een personenwagen die zich moet verplaatsen.
Ik heb niet gehoord dat er heel veel mensen ergens in de kou zijn blijven staan, en ik denk ook dat al die buschauffeurs het hart op de juiste plaats hebben. Ik denk dat als een bepaalde reiziger nog verder gebracht moest worden, zij dat ook wilden doen, onder voorwaarde dat het allemaal veilig kon gebeuren. Ik zie heel veel buschauffeurs die echt het hart op de juiste plaats hebben en al het mogelijke doen. Ik vermoed dat de buschauffeur die ik om half tien nog heb zien rijden – het kan van een pachter zijn, dat weet ik niet – er ook voor gezorgd heeft dat de laatste mensen nog op hun bestemming terechtkwamen.
Om nu te zeggen dat men proactief dit of dat had moeten doen … Er was sneeuw voorspeld, maar waar ze zo en masse zou vallen, dat wisten we allemaal niet. We hadden misschien ook moeten zeggen dat er woensdag geen plenaire vergadering was, dan hadden we allemaal ook geen uren in de auto … (Opmerkingen van Marino Keulen)
Of misschien ook geen deontologische commissie meer. Een aantal scholen hebben beslist om donderdag afstandsonderwijs te doen, of … Achteraf is het allemaal heel makkelijk gezegd, maar je moet op dat moment een beslissing nemen in een precaire situatie. Ik denk dat De Lijn hier de juiste beslissing heeft genomen. Tegelijkertijd denk ik dat, als we zien dat de wegen er op donderdag al een pak beter bij lagen – ik moest donderdag ook vanuit het verre Limburg terugkomen naar Brussel met de auto –, we ook wel onze ondersteuningsdiensten, onze wegendiensten, de ruimingsdiensten, een pluim mogen geven voor al het vlotte werk dat zij gedaan hebben. Heel veel mensen konden zich zodoende op donderdag op ordentelijke wijze verplaatsen, ook met het openbaar vervoer.
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Minister, het klopt dat dit niet te voorspellen of te voorzien was. Toch blijf ik het bijzonder vinden dat mensen aan de eerstvolgende halte afgezet worden. Ze staan dus eigenlijk ergens en nergens, niet thuis, en niet aan hun bestemming. Ik heb daar dus toch wel moeite mee. Ik weet ook wel, en ik begrijp, dat het voor de veiligheid misschien niet anders kon. Die mensen moesten toch hun plan trekken. Misschien kunt u daarover toch eens verder nadenken tegen volgend jaar.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Ik ging eigenlijk niet meer tussenkomen. Maar als ik het goed had begrepen, is het de bedoeling dat iedereen wel op de juiste halte wordt afgezet, en dat ze dan zouden terugreizen. Zo had ik het begrepen. Dat er inderdaad chauffeurs, misschien in paniek … Maar het is natuurlijk niet goed om mensen in ‘the middle of nowhere’ af te zetten. Tenzij ik het verkeerd heb begrepen, is dat niet de communicatie van De Lijn naar de chauffeurs. Ik had begrepen dat ze nog aan de juiste halte afgezet moeten worden, maar goed, wie weet wanneer we opnieuw zo’n sneeuwval hebben. Ik denk dat je je er inderdaad heel moeilijk op kunt voorzien, wanneer en waar we precies zo’n sneeuwval gaan hebben.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.