Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
De heer Aerts heeft het woord.
Het Europese beleidskader is één, maar er is ook een analyse gemaakt door Reset.Vlaanderen. Reset.Vlaanderen is het platform van vakbonden, sociale organisaties, armoedeverenigingen en milieuorganisaties. Ze hebben een rapport gemaakt over het klimaatbeleid, en in welke mate het eerlijk is, of beter gezegd: in welke mate het oneerlijk is. Dat heet de ‘Just Transition Scan’.
Ik was bij het debat en op de studiedag aanwezig. Dat was bijzonder interessant, maar tegelijkertijd kwamen daar ook verschillende zaken naar voren die al veel langer hier in het parlement worden aangehaald. Ook wat we daarnet bespraken kwam aan bod, namelijk dat de prikkels van de Vlaamse renovatiebeleid al te vaak onvoldoende zijn, maar ook dat het meeste gaat naar mensen die het financieel niet nodig hebben, of net dat de mensen die deze premies financieel het meest nodig hebben, deze mislopen.
Ze hebben een heel aantal aanbevelingen gemaakt vanuit dat oogpunt, namelijk het inzetten op een grotere differentiëring van de definitie van de inkomensgroepen, om zo meer hulp te kunnen bieden aan de groepen die het het meest nodig hebben. Voor de allerlaagste inkomensgroepen is een prefinanciering van 100 procent het enige werkende mechanisme.
Het tweede was om werk te maken van een echt progressief premiestelsel, om ervoor te zorgen dat de schaarse overheidsmiddelen efficiënt en effectief worden ingezet. De middelen moeten opnieuw gaan naar de huishoudens die het het meest nodig hebben, en moeten daar zoveel mogelijk met automatische toewijzing werken.
Maar ze willen evengoed maximaal inzetten op grondige renovaties, en niet op stapsgewijze renovaties. Ze willen ervoor zorgen dat het energieprestatiecertificaat (EPC) niet alleen zorgt voor minder energieverbruik, maar dat het er ook voor zorgt dat we weggaan van het gasverbruik, en dat we dus koolstofneutraal worden. Dat is vandaag niet het geval, want je kunt met een A-woning nog steeds perfect je woning met gas verwarmen. Daar moeten we tegen 2050 ook vanaf.
Hun vierde punt is een collectieve aanpak van renovaties.
Het vijfde is het meteen inzetten op ontzorging en een goede begeleiding bij renovaties. De mensen van de Gezinsbond waren daar ook aanwezig om al een preview te geven van hun resultaten. Daar bleek dat veel mensen het energiehuis nog steeds niet kennen. Hoe kunnen ze dan een beroep doen op begeleiding, als ze het zelfs nog niet kennen?
Een zesde aanbeveling was om de krachten te bundelen van alle instanties die renovatieadvies geven, zodat alle nodige ondersteuning en ontzorging wordt aangeboden. Alleen technische begeleiding blijkt niet voldoende te zijn, er is ook nood aan sociale ondersteuning.
Een zevende aanbeveling is investeren in renovatiekantoren die gespecialiseerd zijn in de begeleiding van kwetsbare eigenaar-bewoners en die ervoor zorgen dat er gepersonaliseerde begeleiding is.
Differentieer niet enkel op basis van inkomen, maar ook op basis van leeftijd. Collega Tobback verwees er ook naar. Mensen die al wat ouder zijn, hebben meer nood aan ontzorging, maar hebben ook nood aan andere oplossingen, net omdat ze al wat ouder zijn, en ze dus ook vaak niet meer in aanmerking komen voor leningen.
De laatste aanbeveling is natuurlijk om de regelgeving maximaal te vereenvoudigen, en rechten zoveel mogelijk automatisch toe te kennen.
Dat zijn een heel aantal aanbevelingen, minister. Ik ben er zeer benieuwd naar hoe u naar die aanbevelingen kijkt.
Minister Demir heeft het woord.
Wij hebben die aanbevelingen natuurlijk ook ontvangen, gelezen en geanalyseerd. Ik zal ze aanbeveling per aanbeveling overlopen, en ons antwoord erop geven.
Wat betreft de eerste aanbeveling, grotere differentiëring van inkomensgroepen, weet u dat we inzetten op drie inkomensgroepen, waarbij de laagste inkomens een substantieel hogere tussenkomst krijgen. Ook eigenaars van private huurwoningen die deze verhuren via een woonmaatschappij, hebben recht op deze hoogste premiebedragen.
Verder zit er in het stelsel ook een differentiatie wat betreft de maatregelen waarvoor een premie kan worden aangevraagd: de hoogste inkomens komen enkel in aanmerking voor energiebesparende investeringen, waarvoor forfaitaire premiebedragen zijn bepaald.
Sinds de lancering blijkt dat een groot aandeel van de aanvragen door de laagste inkomensgroep wordt ingediend.
Recent besliste de Vlaamse Regering, op initiatief van collega-minister Diependaele en mijzelf, om de hoge premiepercentages, die normaliter zouden stoppen, te verlengen. Het beschikbare budget wordt daarvoor in 2024 met 52 miljoen euro verhoogd naar ongeveer 340 miljoen euro.
Voor we de bestaande premies verder aanpassen, lijkt het me raadzaam om eerst het huidige premiestelsel, dat nog geen anderhalf jaar bestaat, te evalueren. Als je bestuurt, moet je ook altijd bijsturen, maar besturen betekent ook, als je iets invoert, dat je dat eerst evalueert. Het huidige premiestelsel bestaat nog geen anderhalf jaar. Ik denk dat het goed is om dat te evalueren, en op basis daarvan aanpassingen uit te werken. Dit zal, denk ik, voor een volgend regeerakkoord zijn.
Een prefinanciering van 100 procent is inderdaad net wat we met de noodkoopleningen aanbieden. Om het bereik ervan te vergroten ben ik afgestapt van het callsysteem, zodat OCMW’s continu voorstellen kunnen indienen. Ik verhoogde recent ook de tussenkomst die de OCMW’s krijgen voor de dossierbehandeling en -begeleiding van de ontleners, van 3000 euro tot 9000 euro. Daarmee hoop ik dat we de budgetten die voorzien zijn via die noodkoopleningen, die eigenlijk een volledige prefinanciering zijn voor die kwetsbare groep, te besteden aan hen die het nodig hebben.
De tweede aanbeveling – rond grondige renovaties – suggereert om meer in te zetten op grondige renovaties in de plaats van in stapsgewijze verbeteringen. U weet dat we de labelaanpassing stapsgewijs doen. Met de EPC-labelpremie motiveren wij diegenen die toch ineens naar een grondige renovatie willen gaan, door ze extra te ondersteunen. Deze premie heb ik ook inkomensafhankelijk gemaakt. De laagste inkomens krijgen vanaf dit jaar namelijk een verhoogde premie. Tevens is de hoogte van de premie afhankelijk van het gerealiseerde resultaat. De EPC-labeling zelf zal in het kader van de omzetting van vernieuwde richtlijn tegen het licht gehouden worden, in de loop van dit jaar.
De derde aanbeveling – de collectieve aanpak van renovaties – zit in het Lokaal Energie- en Klimaatpact (LEKP) van collega-minister Rutten. Het is destijds een keuze geweest om de collectieve aanpak van renovaties in het Lokaal Energie- en Klimaatpact te zetten. Ik ben het eens met die aanbeveling, maar voor uw vraag daaromtrent moet u bij collega Rutten zijn.
Ik kan u wel meegeven dat de premie voor de BENOvatiecoaches (beter renoveren) vandaag al wordt ingezet voor collectieve renovatieprojecten. Dit is belangrijk voor appartementsgebouwen, denk ik. Daarom is er ook ondersteuning voor de opmaak van renovatiemasterplannen. Sinds mei dienden al 45 verenigingen van mede-eigenaars een aanvraag in, waarvan er al 36 werden goedgekeurd, en de rest in behandeling is.
De vierde aanbeveling gaat over ontzorging en begeleiding. Wij ontzorgen meer dan ooit, en we doen dat via de energiehuizen. Ik denk dat zij de knowhow hebben om dat te doen. Zij begeleiden en ontzorgen de burgers bij hun renovaties. De werkingsbudgetten werden verhoogd. Zij krijgen veel meer centen voor die begeleiding. Zij voorzien ook begeleiding bij het plaatsen van zonnepanelen, en bij het onderhoud van de verwarming. Misschien zegt u dat de energiehuizen dat niet moeten doen, dat het beter door anderen kan gebeuren, maar ik denk dat het beter is om alles onder één dak te houden. We hebben ze daar budgettair enorm in ondersteund.
De vijfde aanbeveling vraagt om te zorgen voor een krachtenbundeling van alle instanties die renovatieadvies geven. Ik verwijs hiervoor naar de evolutie die de energiehuizen de afgelopen twee-drie jaar hebben doorgemaakt. Zij vormen de spil in het lokale aanbod aan renovatieadvies, en werken hiervoor vanuit een coördinerende rol samen met heel wat actoren. Samen met collega Diependaele heb ik gezorgd voor die eengemaakt premie. Ik denk dat het belangrijk was om dat te doen.
De zesde aanbeveling – gepersonaliseerde begeleiding op maat – suggereert om te investeren in gespecialiseerde begeleiding op maat van kwetsbare personen. Nogmaals, zij zijn ook welkom bij de energiehuizen. Ook vandaag kan elke burger daar terecht voor advies en begeleiding. Ik denk niet dat we dat voor de kwetsbare personen bij de OCMW’s moeten steken. Zij geven ook aan niet over de knowhow te beschikken. Ik denk dat dat goed zit bij de energiehuizen, maar als u daar een bepaald idee over hebt, hoor ik dat ook graag.
De zevende aanbeveling gaat over vereenvoudiging en automatisering. De vereenvoudiging van regelgeving in een complexe wereld is een permanent werkpunt. Daar moeten we altijd oog voor hebben. We hebben die energiescan, die heel laagdrempelig is, of de integratie van alle begeleiding in de Mijn VerbouwBegeleiding. Maar ik geef toe dat dat een werkpunt is van lange adem.
De heer Aerts heeft het woord.
Minister, ik ben eigenlijk wat teleurgesteld in uw antwoord, want ofwel hebt u de evaluatie doorverwezen naar de volgende regering, rond Mijn VerbouwPremie bijvoorbeeld, ofwel hebt u maatregelen opgesomd die al bestaan, en die dus ook geanalyseerd werden in deze scan van Reset.Vlaanderen.
Zij hebben net al die maatregelen die u hebt opgesomd geanalyseerd, en hun vaststelling is duidelijk. Ten eerste, mensen die het nodig hebben kunnen nog altijd geen renovatie betalen. Zij blijven nog altijd verstoken. Zij blijven nog altijd in de kou staan, letterlijk en figuurlijk. Ten tweede, er is nood aan meer begeleiding om die mensen daartoe te brengen en daar voldoende in te steunen. Drie, prefinanciering is noodzakelijk. En bij prefinanciering verwijst u dan naar het Noodkoopfonds, maar we weten dat heel wat OCMW’s niet intekenen op het Noodkoopfonds. Het gevolg: als de lokale besturen daar niet op intekenen, en u woont toevallig in die gemeenten, dan blijft u ook verstoken van dat instrument. Dan wordt u daar niet mee geholpen. Dan heb je daar als inwoner niets aan, en word je dus verder met hoge energiefacturen geconfronteerd.
Er is een ander instrument, en ik wil daar een heel concrete vraag over stellen. Dat is de Mijn VerbouwLening. Die was aangekondigd als renteloos, en nadien is daar een rente op geplakt van 2,25 procent. Dat is een beslissing van de ministerraad, volgens mij, alleszins niet van dit parlement. Dat is dus een beslissing die u snel en op korte termijn kunt omdraaien. Waarom vraag ik dat expliciet? Omdat die opnieuw zou stijgen de komende maand.
Mijn vraag is heel concreet: stop die stijging, of meer nog: zorg dat die rente effectief weer op nul komt te staan, zodat de mensen die het het meest nodig hebben, de armste doelgroepen, echt kunnen genieten van een renteloze Mijn VerbouwLening. Dat zou hen al een klein stukje vooruithelpen. Dan kunt u op die manier toch al één ding doen, en niet alles doorschuiven naar de volgende Vlaamse Regering.
Minister Demir heeft het woord.
U praat over begeleiding, maar u moet me zeggen waar u die wilt zetten. Die energiehuizen zijn meer dan ooit versterkt. Iedereen kan daar terecht. Wij hebben die noodkoopleningen. Wij hebben de OCMW’s ook extra budget gegeven voor die begeleiding, want zij zitten aan de bron. Zij kennen het cliënteel. Er is meer dan ooit geld gemobiliseerd voor de renovaties. We zien ook dat heel veel mensen bereid zijn om die energieverslindende woningen te kopen en te renoveren, dankzij die financiële ondersteuning.
U vindt waarschijnlijk dat mensen die werken, geen premies moeten krijgen. Wij verschillen daar van mening. Voor het overige: als u vindt dat het op een andere manier moet gebeuren, dan zullen we kijken wat de kiezer daarvan zegt. Het is dan aan de volgende regering. Dat zal niet meer lang duren, een vijftal maanden. Dan kennen we het resultaat, en dan zullen de partijen die het mandaat van de kiezer hebben gekregen, het regeerakkoord schrijven, en dan kunt u daarin schrijven wat u wilt.
De heer Aerts heeft het woord.
Een klimaatbeleid, en een renovatiebeleid bij uitstek, hoort eerlijk en sociaal te zijn, en dat is het hier absoluut niet. (Opmerkingen van Bruno Tobback)
Zelfs die ene maatregel die snel kan worden doorgevoerd, namelijk die renovatieleningen weer renteloos maken, iets wat u eigenlijk met een vingerknip kunt beslissen, zelfs dat weigert u. Een heel rapport over ‘Just Transition’ en waar het allemaal aan ontbreekt in uw Vlaams renovatieplan, een rapport dat uw renovatieplan gebrekkig en oneerlijk noemt, dat legt u gewoon naast u neer, en schuift u gewoon naar de volgende regering door. Ik vind dat zeer jammer, en vooral zeer pijnlijk voor de mensen die in de kou blijven staan.
De energiehuizen hebben nog altijd meer versterking nodig, en ze zijn zelfs ongekend. Als blijkt uit die Gezinsbarometer dat die energiehuizen nog steeds ongekend zijn, hoe wil men dan dat mensen meer renoveren? Dan verwijst u naar de kranten door te zeggen dat er opnieuw meer te renoveren woningen worden gekocht. Waarom is dat? Omdat de goed gerenoveerde woningen zo duur geworden zijn. Dat is uit noodzaak. Wie kan zo'n woning kopen? Diegene met voldoende middelen. Wie blijft er opnieuw in de kou staan? De mensen die moeten huren, of die niet de middelen hebben om die woning aan te pakken. Net daarom zullen we blijven pleiten voor een eerlijker klimaatbeleid, met de focus op diegenen die het het meest nodig hebben, want zij blijven vandaag het meest in de kou staan.
De vraag om uitleg is afgehandeld.