Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
Ik wens iedereen een gezond en boeiend 2024.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Uiteraard ook van mijn kant, minister-president, een gelukkig nieuwjaar. We mogen dan wel de beste wensen uitdelen, 2024 belooft opnieuw een woelig jaar te worden. Er is nog veel miserie, en die zal niet meteen verdwijnen.
Ik voeg nog een puntje toe aan de aangelegenheden die hier, jammer genoeg, herhaaldelijk op de tafel zal komen. Het gaat over de zorgwekkende situatie in de Rode Zee. Op de handelsroute via het Suezkanaal in de Rode Zee hebben Jemenitische Houthirebellen al meerdere commerciële schepen aangevallen. Ze hebben het daarbij gemunt op Israëlische schepen, of schepen van bondgenoten van Israël, om op die manier Hamas te steunen. Eind 2023 was er ook een aanval met een raket op een Deens vrachtschip. Als reactie hebben de Verenigde Staten drie boten van de Houthi’s tot zinken gebracht. Vorige week was er een raketaanval op een Frans containerschip. Dit is aanvullende informatie, mijn vraag dateert al van vorig jaar.
De route via de Rode Zee is een belangrijke handelsroute voor onze maritieme handel en een van de belangrijkste verbindingen ter wereld. Jaarlijks passeren er zo’n 20.000 schepen, goed voor 12 procent van de wereldhandel. Op dit moment is er ook een verhoogde trafiek wegens de droogte.
De gebeurtenissen dreigen, zeker als de situatie blijft aanhouden, een impact te hebben op de handel, alsook op de prijssetting van sommige goederen zoals voedingsmiddelen en grondstoffen. We horen dat rederijen kiezen om een andere route te nemen omdat ze niet aangevallen willen worden. De route via Afrika is natuurlijk een veel langere route. Dat betekent heel wat extra uren varen, en dat betekent ook extra kosten. Dat wordt dan meestal afgewenteld op diegenen die de producten of goederen afnemen.
Vorige week hebben enkele landen met grote handelsbelangen, daaronder ook ons land, een waarschuwing uitgestuurd waarbij men heeft gezegd dat als het niet stopt, er militaire acties zullen volgen. De Houthi’s, die ook een bondgenoot zijn van Iran, gaven het signaal dat ze zullen doorgaan. De Verenigde Staten hebben vervolgens een marinecoalitie op poten gezet die de handelsschepen in de regio moet beschermen.
Vandaar heb ik volgende vragen aan u, minister-president. Hoe beoordeelt u de situatie in de Rode Zee? Wat is de impact op onze Vlaamse handel en havens? De Europese Unie heeft de aanvallen sterk veroordeeld. Zijn er acties die vanuit Vlaanderen kunnen worden ondernomen, bijvoorbeeld richting Europa?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Op mijn beurt iedereen een plezierig 2024 toegewenst, met veel activiteiten en veel voldoening. We weten wat ons te wachten staat, of beter: waar we voor staan, niet wat ons te wachten staat.
Mevrouw Talpe, ik ga graag in op uw vragen en zal uw eerste en uw derde vraag samen beantwoorden.
De situatie in de Rode Zee is uiterst zorgwekkend. De Vlaamse Regering steunt de gezamenlijke verklaring die in naam van België en elf andere landen werd afgelegd in de VN-Veiligheidsraad van 3 januari jongstleden. De verklaring roept de Houthi’s op om de aanvallen op de scheepvaart te stoppen, en pleit voor een onmiddellijke beëindiging van deze illegale aanvallen en tot vrijlating van onrechtmatig vastgehouden schepen en bemanningen.
Niet enkel de VN-veiligheidsraad heeft zich in die zin uitgesproken. Eind december brachten de Verenigde Staten, Europees hoog vertegenwoordiger Borrell, NAVO secretaris-generaal Stoltenberg en een groep die 44 geallieerden en partnerlanden vertegenwoordigt een vergelijkbare boodschap.
Het moge duidelijk zijn dat de Vlaamse Regering de vrijwaring van de navigatierechten en -vrijheden van alle schepen in de Golf van Aden en de Rode Zee, conform het internationale recht, steunt. Het blijft echter voorzichtig balanceren tussen het vermijden van escalatie van het conflict in de regio, economische belangen en het recht op vrije scheepvaart. Zoals de EU stelt, dient het antwoord op deze bedreigingen gecoördineerd te worden met gelijkgezinde partners. In die zin verwelkom ik de gezamenlijke verklaringen op Europees en internationaal niveau.
Daarnaast liet de EU op 20 december weten dat de EU-lidstaten zullen bijdragen aan de door de VS geleide operatie ‘Prosperity Guardian’, dat beoogt de commerciële scheepvaart in de Rode Zee te beschermen tegen aanvallen van de Houthirebellen. Het EU-statement zal het gemakkelijker maken voor een aantal lidstaten om de operatie te vervoegen, zoals Denemarken, Griekenland en Nederland al gedaan hebben. De operatie voerde al een aantal aanvallen uit op Houthischepen.
Met betrekking tot uw vraag over de impact op de Vlaamse handel en havens, kan ik antwoorden dat bedreigingen voor de internationale scheepvaart en de maritieme veiligheid onaanvaardbaar zijn, zeker als dit een impact heeft op de handelsstromen. Sommige bevrachters en rederijen, zoals MSC, Hapag-Lloyd en Maersk, vermijden gedeeltelijk de Rode Zee en leiden schepen om via Kaap de Goede Hoop. Deze route kan tot twee bijkomende weken in beslag nemen.
De langere vaartijden betekenen bijkomend inplanwerk voor rederijen en terminals, wat automatisch een meerkost met zich meebrengt. De onzekere situatie in de Rode Zee heeft dus financiële – wij denken eerder beperkte – en praktische gevolgen voor hen. Beperkte negatieve gevolgen zijn er eveneens voor de bedrijven en eindconsumenten van de goederen, die langer moeten wachten op hun producten. Sinds het voorval met de Ever Given in 2021– u weet waar ik op doel – hebben bedrijven evenwel de strikte toepassing van de just-in-timelevering aangepast en hebben ze grotere voorraden voorhanden. Bedrijven dekken zich dus een beetje in tegen vertragingen in de scheepvaarttrafiek.
De prijs voor containervervoer van het Verre Oosten naar Europa is met bijna 45 procent gestegen sinds de escalatie van het conflict in het Midden-Oosten. De prijs blijft echter nog steeds significant lager vergeleken met begin 2022, toen de economie na de COVID-19-pandemie fors aantrok en een vergelijkbaar transport van een 40ft container nog meer dan het vijfvoudige kostte.
Ten slotte is de impact op de Vlaamse havens eerder beperkt. De betrokken schepen met bestemming Europa zullen zonder meer hun eindbestemming aanhouden. De schepen zullen weliswaar wat later de Europese havens bereiken, maar globaal gezien blijft de impact op de trafiek beperkt. Er is een tijdsdimensie, maar er zijn niet minder schepen. Bovendien blijft de concurrentiële positie van de Vlaamse havens behouden, aangezien de concurrerende havens geconfronteerd worden met hetzelfde fenomeen. In die zin verstoort dit de concurrentiële positie van de Vlaamse havens niet.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw gedeelde bezorgdheid – ik had niet anders verwacht – en ook voor de update rond een aantal zaken die lopende zijn. De situatie blijft natuurlijk bijzonder gespannen en verontrustend. U spreekt van beperkte negatieve gevolgen en u hebt dat ook geduid: bedrijven bereiden zich goed voor – en dat is goed –, de prijzen waren al laag en andere havens kampen met dezelfde problemen.
Mijn boodschap is om waakzaam te zijn. Dergelijke zaken kunnen soms snel escaleren, zeker gelet op wat er op dit moment allemaal aan het rommelen is in het Midden-Oosten. We moeten onze ogen daarvoor open houden en ingrijpen wanneer het nodig is. Ik zie ook dat olietankers de Rode Zee mijden. Dat is iets wat de prijs kan laten stijgen.
Als experts met bezorgdheid kijken, dan denk ik dat wij vanuit Vlaanderen dat mee moeten opvolgen. Voor het overige heb ik geen bijkomende vragen. Ik dank u om die update te geven en om het samen met ons mee op te volgen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.