Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Slootmans heeft het woord.
Tijdens de uitzending van ‘De afspraak’ op maandag 13 november 2023 toonde de redactie, geruggesteund door presentatrice en moderatrice Phara de Aguirre, jullie allen welbekend, beelden van de Noorse dokter Mads Gilbert, die bijzonder dramatisch de ministers en regeringsleiders van Europa en vooral de minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten opriep om actie te ondernemen tegen Israël in het kader van het conflict dat daar gaande is. De man werd door de moderatrice aangekondigd als getuige. Het was opmerkelijk – en wie de beelden heeft gezien, zal zich dat ongetwijfeld herinneren – dat de getuigenis van deze man gekruid werd met gekrijs en geschreeuw van slachtoffers uit het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza. Dat beweerde hij toch. Maar wat bleek? De man was helemaal niet aanwezig in Gaza, en al zeker niet in het Al-Shifa-ziekenhuis. Hij zat op dat moment in Jordanië, en de krijsende geluiden waren dus bewerkt en manipulatief. Het was geen campagnevideo van de christendemocraten, maar het was eveneens bewerkt en manipulatief. Dat zeg ik trouwens niet, dat zegt VRT intussen zelf in een factcheck, die pas na de indiening van mijn vraag is gepubliceerd. Ik zeg niet dat het ene noodzakelijk met het andere te maken heeft, maar de tijdslijn is natuurlijk wel wat ze is. Komt daar nog bij dat de man, die dus zogezegd als getuige werd opgeroepen, een bijzonder beladen achtergrond heeft en dat dat op geen enkel moment aan de kijker werd meegedeeld. Ik zeg dat niet, Wikipedia zegt dat. Hij is een activistische hardliner binnen de Communistische Partij van Noorwegen, die bovendien ook nog eens lid is van een pro-Palestijnse ngo en die ook nog eens bekendstaat om zijn morbide en hallucinante uitspraken. Zo stelde de man in het verleden dat de terroristen van 9/11, die een drieduizendtal slachtoffers hebben gemaakt, daar het morele recht toe hadden. Om maar te kaderen wat voor iemand VRT hier een forum gaf en geeft.
Los van de appreciaties in deze of gene richting zijn er natuurlijk ook regels waar ik mij telkens weer op baseer: de beheersovereenkomst stelt duidelijk dat VRT voor correcte en betrouwbare informatie staat en daarbij de hoogste standaarden hanteert inzake betrouwbaarheid, geloofwaardigheid en onpartijdigheid.
Voorliggende casus toont opnieuw – opnieuw! – aan dat tussen deze theorie en de praktijk een serieus ravijn gaapt en dat we die standaarden met een bijzonder grove korrel zout moeten beginnen te nemen.
Minister, heeft VRT de juistheid van deze informatie gecheckt? Zo neen, waarom niet?
Waarom werd de politieke kleur van deze man niet geduid en niet meegedeeld?
Hoe evalueert VRT deze casus en acht zij dit conform met de standaarden inzake betrouwbaarheid en geloofwaardigheid die zij contractueel zou moeten honoreren?
Minister Dalle heeft het woord.
Collega Slootmans, ik heb naar aanleiding van uw vraag VRT gecontacteerd.
De VRT-nieuwsredactie toonde tijdens ‘De afspraak’ op 13 november 2023 inderdaad beelden van de Noorse arts, die een oproep doet waarbij het lijkt alsof hij in Gaza is. Daarbij is niet expliciet aangegeven dat de arts niet ter plaatse was. Het klopt ook dat de redactie beter van bij het begin had aangegeven dat deze man naast arts ook activist is, met de hoedanigheden die u hebt vermeld. De VRT-nieuwsdienst erkent dat sprekers het best goed gesitueerd worden. Alleen dan zijn mensen zelf in staat om een eigen inschatting te maken.
Nadien is dat videofragment wel geduid door het uitgebreid aan bod te laten komen in verschillende programma’s na die bewuste uitzending. Zo is op 15 november het fragment opnieuw besproken in ‘De afspraak’, waarbij werd aangegeven dat de Noorse arts in kwestie in Gaza gewerkt heeft, maar momenteel in Caïro zit. Daar is het filmpje aangebracht in de context van desinformatie in tijden van oorlogsvoering. Daarbij werd aangegeven dat de juiste context niet was meegegeven en men had aandacht voor de journalistieke verantwoordelijkheid die hoort bij het checken van informatie.
Belangrijk: op 17 november werd een factcheck gepubliceerd, die ook verspreid is via de socialemediakanalen van VRT.
Het klopt dus dat de redactie in de uitzending van 13 november het videofragment op z’n minst beter had kunnen duiden. Maar gelet op de extra duiding en de rechtszetting nadien, heeft de redactie dit ook toegegeven en correct geremedieerd.
Uw derde vraag gaat over de standaarden in de beheersovereenkomst. Daar staat duidelijk dat men bij VRT de hoogste standaarden inzake integriteit, beroepsethiek en deontologie moet hanteren. Maar de beheersovereenkomst bepaalt ook dat het de deontologische code en het redactiestatuut zijn die daarvoor de handleiding vormen.
Die deontologische code bepaalt zeer duidelijk dat men zorgvuldig en nauwkeurig zijn werk moet uitvoeren, dat men onpartijdig en waarheidsgetrouw moet berichtgeven, dat de journalist zijn functie te goeder trouw moet vervullen, dat nauwkeurigheid inhoudt dat fouten worden rechtgezet.
Dat laatste wil ik hier benadrukken. Als omroepen of nieuwsredacties fouten maken, is dat vaak heel menselijk. Het is heel belangrijk dat men dat ook uitdrukkelijk erkent en dat men die fouten rechtzet. Ik stel vast dat VRT dat in dit concrete geval zeer goed heeft gedaan. Dat is in het verleden niet altijd het geval geweest, ook bij andere omroepen. Ik vind het dus een goede reactie.
Terloops nog een laatste punt, maar dan ga ik in op de grond van het conflict in Israël en Gaza. De realiteit op het terrein is natuurlijk veel verschrikkelijker en gruwelijker dan wat die Noorse arts naar voren heeft gebracht.
De heer Slootmans heeft het woord.
Minister, u hebt verwezen naar de beheersovereenkomst. De interpretatie verschilt blijkbaar. Nu, los van de beheersovereenkomst is er ook de code van de Raad voor de Journalistiek, waaraan men zich dient te houden. Ik citeer daaruit: “De journalist publiceert alleen informatie waarvan de oorsprong hem gekend is. Hij checkt de waarachtigheid van de informatie en laat snelheid niet voorgaan op waarachtigheid. In de mate van het mogelijke, en voor zover dit relevant is, maakt hij de bron van zijn informatie bekend.” En nog: “In de berichtgeving maakt de journalist een duidelijk onderscheid tussen enerzijds feiten en anderzijds beweringen, veronderstellingen en opinies.”
Ook hier stellen we vast dat die regels bijzonder selectief worden toegepast. Het is niet aan u om in te grijpen op de redacties. Maar ik vraag u wel, in het kader van het contract dat u hebt met VRT, waar ook 300 miljoen euro tegenover staat, om die regels en codes rigoureus toe te passen. Mijn vraag is of u dat ook zult doen.
De heer Meremans heeft het woord.
Ik ging normaal niet tussenkomen. Ik begrijp de vraag van mijnheer Slootmans. Ik wil VRT en ook andere kanalen nogmaals oproepen om toch eerst en vooral op voorhand de nodige controles te doen en om, ten tweede, toch op te letten. Dit is een conflict dat – zoals ik meermaals heb gezegd – tot hevige emoties leidt. Ik kan dat begrijpen. Alle stemmen kunnen aan bod komen, maar ik denk dat onze media ook de verantwoordelijkheid hebben om daar, inderdaad, zeer omzichtig mee om te gaan. We leven nu eenmaal in een maatschappij die multicultureel is en dergelijke, waar soms, hoe zal ik het zeggen, een kleine misinterpretatie of foutieve informatie kan leiden tot acties waarvan je denkt dat ze beter niet hadden plaatsgevonden. Dat wil ik toch wel even zeggen. Onze openbare omroep heeft de taak om iedereen aan bod te laten komen, maar ook om een aantal zaken achteraf niet te laten escaleren.
Minister Dalle heeft het woord.
Ik bedank beide collega’s voor de opmerkingen.
Ik ben het eens met de tussenkomst van collega Meremans, dat VRT daar voorzichtig mee moet omgaan. Het staat trouwens ook in de deontologische code en het redactiestatuut. Zeker in zo’n delicaat conflict moet je dat scrupuleus toepassen.
Ik verschil wel van mening met collega Slootmans over de rol die de politiek en de minister van Media daarin moeten spelen. Het is de verantwoordelijkheid van VRT zelf, en met name van de hoofdredacties en eventueel ook de redactieraad, om hierop toe te zien. Het zou een zeer kwalijke evolutie zijn mocht de minister van Media het nazicht doen van de toepassing van de deontologische regels bij de journalisten van VRT. Dat zou zeer onverstandig zijn. Het zou haaks staan op het Mediadecreet en op het feit dat de deontologische code van de journalisten bij hen ligt. Laat ons alsjeblieft niet de fout maken om politici te laten nagaan hoe journalisten hun werk moeten doen.
De heer Slootmans heeft het woord.
Ik ben tevreden dat er op z’n minst erkenning is dat er fouten zijn begaan.
Minister, u zegt dat u niet kunt ingrijpen op redacties. Dat klopt, maar u hebt wel een contract, en daarin staat dat men de hoogste standaarden hanteert inzake betrouwbaarheid, geloofwaardigheid en onpartijdigheid. Als dat contract geschonden wordt, wat hier klaarblijkelijk gebeurd is, zoals de ombudsman ook heeft erkend, dan denk ik dat u wel een stok achter de deur hebt om daarmee op tafel te slaan.
Ik heb ook gezien dat er een factcheck is gekomen en dat er een bericht is gekomen van de ombudsman. Maar iedereen weet dat dat niet hetzelfde bereik heeft als een live uitzending. Ik begrijp dat men u bij VRT daarmee probeert te sussen. Maar ik begrijp niet dat u dat accepteert. Dat vind ik bijzonder problematisch.
Als Mediaminister moet u het opnemen voor de enige aandeelhouder van VRT, en dat is tot nader order de Vlaming. Dat betekent dus dat men de regels volgt. Tot nader order zie ik daar niets van. Ik zie een minister die achterover gaat leunen en die zegt dat het allemaal de verantwoordelijkheid is van VRT, los van het contract dat we met hen hebben. Ze krijgen elk jaar hun 300 miljoen euro. Ik kan VRT alvast verzekeren dat dat hopelijk na 2024 anders zal verlopen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.