Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering
Verslag
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Het is geen groot politiek thema, maar ik kan jullie verzekeren dat de toegankelijkheid van de openbare toiletten voor veel mensen wel een belangrijk thema is. Ik krijg daarover van heel veel mensen reacties. Zij zeggen mij dat zij zich geïsoleerd voelen door bepaalde aandoeningen. Als ze buiten komen, zijn ze niet zeker dat ze ergens een toegankelijk of proper toilet kunnen vinden of dat er, tout court, toiletten aanwezig zijn op een redelijke afstand. Ik vind het echt belangrijk dat wij als politici werk proberen te maken van die heel menselijke dingen. Zo kunnen wij de levenskwaliteit voor de mensen bevorderen.
Vaak hangt er nog veel schroom rond het gegeven van naar het toilet te moeten gaan, maar het is natuurlijk de normaalste zaak van de wereld. Het is dan ook maar normaal dat daar voldoende aandacht naartoe gaat. Jammer genoeg zijn er op veel plekken te weinig openbare toiletten. Dat kan voor mensen met medische problemen, mensen met kleine kinderen of gewoon mensen met een plotse hoge nood ronduit problematisch zijn. We hebben allemaal al eens meegemaakt dat we dringend een toilet nodig hebben, en we kunnen ons allemaal het beeld voor ogen houden van mensen die met kleine kinderen ergens in een winkel staan en dringend een toilet nodig hebben. Dan willen we vooral dat dat toilet zo dichtbij mogelijk is. Een tekort aan openbare toiletten die proper en toegankelijk zijn, kan zelfs mensen helemaal isoleren.
In het voorjaar heb ik rond de thematiek een aantal voorstellen gelanceerd en een oproep gedaan. Ik stelde ook al verschillende parlementaire vragen. Zo hadden we het tijdens de commissievergadering van 18 april 2023 onder meer over de ondersteuning voor lokale besturen vanuit Inter en in het kader van het Plan Samenleven. Vanuit Inter wordt ook werk gemaakt van de toegankelijkheidswijzer. Deze is opgevat als een vast informatieblok dat men gemakkelijk kan integreren in een website. Op die manier wordt toegankelijkheidsinformatie van verschillende publieke locaties op dezelfde uniforme manier ontsloten. De musea vormden de pilootsector. De toenmalige minister zei dat zou worden bekeken hoe de toegankelijkheidswijzer nog breder kan worden gebruikt.
Er bestaan ook heel wat actiegroepen die strijden voor voldoende propere en toegankelijke openbare toiletten. Zo werd recent, op 19 november 2023 of Wereldtoiletdag, een campagne met bijbehorende enquête gelanceerd onder de naam ‘Vlaanderen op z’n gemak’, om het gebrek aan propere openbare toiletten aan te kaarten.
Het ter beschikking stellen van toiletten vraagt natuurlijk heel wat inspanningen met betrekking tot netheid en veiligheid. Dat besef ik vanzelfsprekend ook heel goed. Niet zelden worden de toiletten niet gebruikt op de manier waarop het mag worden verwacht. Dat zorgt ervoor dat veel toiletten worden gesloten.
Als er toiletten zijn, moeten die natuurlijk ook kunnen worden gevonden. De Nederlandse app HogeNood bevat ook informatie over heel wat Vlaamse toiletten, maar die is niet gebaseerd op objectief onderzoek maar op gegevens van de gebruikers zelf.
Minister, op welke manier zal de toegankelijkheidswijzer nog breder in gebruik worden genomen?
Hoe staat u tegenover het uitwerken van een sensibiliseringscampagne om mensen aan te sporen om openbare toiletten te gebruiken met het nodige respect en deze ook netjes achter te laten?
In hoeverre ondersteunt u initiatieven die goede praktijken aangaande deze thematiek delen, bijvoorbeeld acties die winkeliers of horecazaken aanmoedigen om hun toilet ook open te stellen voor niet-klanten? Gisteren kwam nog in de media dat er een campagne komt rond toegankelijkheid. Dit zou vanzelfsprekend ook een thema kunnen zijn.
Op welke manier kan er verder werk worden gemaakt van een overzichtelijke, betrouwbare en zo volledig mogelijke inventarisatie van openbare toiletten en van hun toegankelijkheid, die raadpleegbaar is voor iedereen?
Minister Rutten heeft het woord.
Laat mij beginnen met te zeggen dat u er vandaag – maar ik denk in het algemeen – goed in slaagt om thema’s aan te kaarten waar mensen echt mee te maken hebben en die een concreet probleem inhouden. Deze problematiek is voor heel veel mensen op de radar gekomen – ik zal misschien iets raars zeggen – op het moment dat we tijdens corona in lockdown zaten, en heel veel horecazaken dicht waren. Ook winkels waren gesloten, maar iedereen moest wel buiten gaan wandelen.
Waar mensen die geen toegankelijkheidsproblemen hebben, vaak niet over nadenken, is het feit dat deze mensen wel ergens een toilet vinden, dat men wel ergens binnengaat en ziet dat men zich redt. Ineens was dat niet meer mogelijk. Toen kwam zeker bij lokale besturen – en zeker ook bij mij, ik was toen burgemeester – op de radar dat er te weinig openbare toiletten zijn, en te weinig propere toiletten. Alvast in mijn eigen gemeente hebben we er toen voor gezorgd dat we geïnvesteerd hebben in toegankelijke en propere, want zelfreinigende, openbare toiletten.
U hebt ongelooflijk gelijk, daar is zeer veel reactie op gekomen. Het is niet altijd evident. Als er al iets voorzien is, is het dan vaak ook niet proper. En als het niet proper is, dan moet de nood al heel hoog zijn, en zelfs dan kiezen mensen soms misschien nog liever voor de natuur. Als je dan helemaal met een toegankelijkheidsprobleem zit, wordt het helemaal onmogelijk.
Afgelopen zondag, u hebt er zelf naar verwezen, hebben we samen met Horeca Vlaanderen een nieuw initiatief gelanceerd. Het is een website of een app: iedereen.overal.info. Ik vind het nog een beetje moeilijk qua verwijzing, maar het zegt het natuurlijk wel: iedereen overal. Dat wil dus zeggen dat wij willen dat iedereen overal terechtkan.
Het gaat in de brede betekenis over toegankelijkheid; niet alleen met je rolstoel of je buggy of je rollator ergens binnen kunnen en dus geen trapjes moeten doen, maar daar ook naar het toilet kunnen gaan. Dat klinkt evidenter dan het is, want heel vaak worden er al inspanningen gedaan om grote deuren en een gehandicaptentoilet te voorzien, maar als dat een deur is die niet goed opengaat of die je niet kunt opendoen, heb je nog hulp nodig om daarnaartoe te gaan, wat dus allesbehalve evident is.
Maar goed, u haalt een terechte problematiek aan. De toegankelijkheidswijzer uit 2021 bracht al op een heel aantal vlakken de informatie in kaart. Deze website, iedereen.overal.info, voegt daar nu de horecasector aan toe. Wat mij betreft, is dat ook pas een begin. Nu staan er nog maar een honderdtal zaken op, maar eigenlijk willen we zo veel mogelijk initiatieven overtuigen en hopen we dit ook uit te breiden naar andere sectoren. De applicatie is zo gemaakt dat dat kan, klein beginnen en uitbreiden. U hebt zelf ook naar een bestaande app verwezen. Het is in deze tijd wel heel makkelijk om op die manier te kunnen zien waar je terechtkunt.
In de nabije toekomst is het dus zeker denkbaar dat we dat ook uitbreiden naar het publiek sanitair. Dan wordt het wel helemaal makkelijk. Dan moeten we met lokale besturen samenwerken, maar we denken bijvoorbeeld ook aan parkeerplaatsen, jeugdinfrastructuur of toeristische infrastructuur, dat is ook al in verschillende parlementaire vragen aan bod gekomen.
Voor wat betreft de problematiek en de manier waarop we het aanpakken, zijn we het eens, denk ik. De initiatieven zijn in volle uitrol. Waar u mij vraagt om zelf een sensibiliseringscampagne op te starten om toiletten netjes achter te laten, weet ik niet of dat nu nog een taak is van de overheid om dat te doen. Ik zie dat in heel veel toiletten gesensibiliseerd wordt. Meestal hangt daar een waarschuwing, iets in verband met een gedicht of een aantal symbolen. Dat hangt er bijna altijd, dus ik denk dat het niet ligt aan de aansporing, maar misschien wel aan andere sporen.
En dan vraagt u mij of we winkeliers en horecazaken kunnen aanmoedigen om hun toiletten open te stellen voor niet-klanten. Dat wil ik met Horeca Vlaanderen opnemen. Dat is iets wat in het overleg met hen wel ter sprake kan komen, denk ik. Mijn ervaring is dat dat heel dubbel is. Als het gaat over occasioneel toiletgebruik, zien mensen dat wel als je daar met een klein kind staat dat niet kan wachten. Dat is ook heel slechte reclame als je dat niet doet, maar je moet er een beetje geluk mee hebben wie u op dat moment helpt.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Dank u wel, minister. U hebt helemaal gelijk. Ik denk dat de problematiek sterk onder de aandacht gekomen is tijdens de coronaperiode. Ik heb toen zelf ondervonden bij het wandelen dat je het gewoon geworden bent dat er altijd wel ergens een horecazaak is waar je kunt binnengaan. Er werd toen in mijn gemeente wel gezorgd voor een aantal toiletten en daar kwamen heel veel reacties op. Er zijn evenwel toch landen en regio’s waar het veel meer ingeburgerd is om openbare toiletten te hebben, die toegankelijk zijn, die proper zijn en die proper worden gelaten – laat me dat er ook bijzeggen. Daar hebben mensen dus niet het probleem dat ze altijd op zoek moeten gaan naar een toilet.
Ik ben dus blij dat u zegt dat u bijkomende initiatieven neemt. Ik heb in de tussentijd nog een bijkomende vraag. Momenteel zijn er verschillende toiletpassen. Ik denk dat die toiletpassen er op termijn zelfs helemaal uit zouden moeten. Als we voldoende toiletten hebben die toegankelijk zijn, en goede afspraken daarrond, dan is zo’n toiletpas niet meer nodig. Maar we staan nog lang niet zo ver en dus zal de toiletpas nog een tijdje nodig zijn. Er bestaan er nu verschillende.
Eigenlijk vind ik dat wel stigmatiserend. Ik weet wel dat er niet op staat welke aandoening mensen hebben, maar er staat wel op welke liga de pas heeft uitgegeven. Dan is het natuurlijk niet zo moeilijk om de link te leggen. Ik vind dat stigmatiserend en ik denk dat het echt dringend nodig is dat er, in afwachting van meer openbare toiletten en een verhoogde toegankelijkheid in winkels en horeca, één uniforme toiletpas komt. Mijn bijkomende vraag is dus: zult u daar in de tussentijd werk van maken, minister? Zult u die pas dan ook kenbaar maken aan de horeca, winkels en dergelijke, zodat ze die pas ook erkennen en mensen toelaten?
Minister Rutten heeft het woord.
Ik vind uw suggestie in verband met die verschillende toiletpassen wel terecht. We zullen bekijken wat mogelijk is. Als u zelf ideeën hebt, laat ze dan zeker maar komen!
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Neen. Ik hoop dat u daar inderdaad werk van kunt maken, minister. U zegt dat ik hier soms zaken op tafel leg die erg ‘menselijk’ zijn. Ik probeer dat ook, ik vind dat dat ook tot onze taken behoort. Ze kennen niet altijd bijval, maar ik hoop dat u ze desondanks toch meeneemt in uw beleid.
De vraag om uitleg is afgehandeld.