Verslag vergadering Commissie voor Brussel en de Vlaamse Rand en Dierenwelzijn
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
Mevrouw Almaci heeft het woord.
Minister, misschien hebt u het gemerkt, maar op 4 oktober heb ik een voorstel gelanceerd, gebaseerd op de reeds bestaande superlijst, om ook een superlijst te maken voor dierenwelzijn. Er is steeds meer aandacht voor dierenwelzijn en duurzaamheid, en ook in onze Vlaamse supermarkten zien we dat er een aantal supermarkten op springen. Recent heeft Rikolto – het vroegere Vredeseilanden, voor de mensen die aan het volgen zijn – een superlijst voorgesteld waarin onze supermarkten gerangschikt werden naargelang duurzaamheidscriteria. Een van de gehanteerde criteria is overigens de mate waarin supermarkten zich nu al inspannen voor de eiwittransitie en alternatieven voor vlees aanbieden. Het model van die superlijst komt eigenlijk uit Nederland, en op dit moment is ze dus vooral gefocust op de impact op het leefmilieu, onze planeet, et cetera.
In Nederland werd in 2021 door de denktank Stichting Questionmark, in opdracht van World Animal Protection, ook voor het eerst een superlijst voorgesteld die werd opgemaakt met criteria voor dierenwelzijn. Die is er bij ons op dit moment dus nog niet. De evaluatie van supermarkten via een dergelijke superlijst kan inzicht geven in de manier waarop grootdistributie werkt met bestaande dierenwelzijnslabels, zoals het Beter Leven keurmerk in Nederland bijvoorbeeld. Beide instrumenten kunnen elkaar dus versterken, en dat is interessant.
Op dit moment werkt Rikolto aan een nieuwe superlijst voor België waar ook mensenrechten aan worden toegevoegd. Dat is uiteraard ook bijzonder relevant: de klimaatimpact en de mensenrechten. Zij hopen dat de overheid op termijn een model als dat van de superlijsten overneemt, en de distributieketens ertoe zal aanzetten om vooral rond duurzaamheid, mensenrechten, en wat mij betreft ook rond dierenwelzijn, meer verantwoordelijkheid te nemen. Een superlijst dierenwelzijn kan burgers en consumenten duidelijkheid geven over het aanbod dat in de distributie geboden wordt, en in ieder geval ‘animalwashing’ – hoe moet ik het noemen – of ‘diervriendelijkheidswashing’ tegengaan. Het kan de grote ketens verder stuwen richting een groter diervriendelijk assortiment.
Dat is geen fictie. Albert Heijn heeft bij ons een grote campagne gevoerd waarin het zegt dat het tegen 2025 – en dan nog ambitieuzer tegen 2030 – meer plantaardige eiwitten wil aanbieden. Dat komt rechtstreeks door de superlijst die in Nederland bestaat. De Nederlandse supermarktketen bij ons reageert op de superlijst uit Nederland, waardoor ook bij ons het assortiment gaat verduurzamen op het vlak van dierenwelzijn. Je kunt dus judogewijs de kracht van de commerce gebruiken voor het realiseren van meer dierenwelzijn. Iets soortgelijks gebeurt bij ons trouwens ook al met de V-test® van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) die energiecontracten aangeboden door energieleveranciers met elkaar vergelijkt. We zien dat dat consumenten een goed kompas geeft.
Minister, kent u het instrument van de superlijst? Bent u dat genegen?
Bent u eventueel bereid om het voortouw te nemen om initiatieven van verenigingen in die richting te steunen?
Is het niet aan de overheid om de distributie, zeker de grote ketens, aan te porren in de richting van een meer diervriendelijk assortiment, waarbij gebruikgemaakt wordt van bestaande of nieuwe Vlaamse dierenwelzijnslabels – we wachten er al een aantal jaren op – en waarbij de consumenten geïnformeerd worden over de best practices van hun supermarkten?
Minister Weyts heeft het woord.
Natuurlijk ligt mijn verantwoordelijkheid in het domein Dierenwelzijn. Ik geloof rotsvast dat heel veel Vlamingen best bereid zijn om diervriendelijke keuzes te maken in hun aankoopgedrag. Als men maar genoeg geïnformeerd wordt over de producten die men aankoopt, dan kunnen de consumenten de grote ketens automatisch aanporren richting een meer diervriendelijk assortiment. Net daarom maken we werk van een sterk en geloofwaardig Vlaams dierenwelzijnslabel. Dat is dus specifiek gericht op het aspect dierenwelzijn. Ik moet zeggen dat ik daar meer in geloof dan in zo’n ruim concept van duurzaamheid. Ik weet niet wat dat allemaal betekent. Het aspect van dierenwelzijn verdrinkt ook helemaal in die duurzaamheid. We werken voor dit dierenwelzijnslabel nauw samen met de sector, en ook met heel de keten trouwens, van het veld tot de vork, zeg maar. De retailsector is daar natuurlijk nauw bij betrokken in de vorm van Comeos, de federatie van de retailspelers.
Vandaag is het probleem dat er een wirwar bestaat van labels, waarvan de dierenwelzijnseisen moeilijk vergelijkbaar zijn. Sommige supermarkten zijn gestart met hun eigen label, hun eigen lastenboek en hun eigen audit- en controlesysteem. Als consument zie je daarom door de bomen het bos niet meer. Daarom werken we aan dat ene label dat we vanaf volgend jaar willen uitrollen. Dat label moet vooral helderheid scheppen in de overvloed van labels die dreigt te ontstaan, en waarmee de consument bestookt wordt. Daarmee moeten we dus eindelijk een duidelijk en geloofwaardig label inzake dierenwelzijn naar voren schuiven. Een consument die op zoek gaat naar diervriendelijke producten zal daar meer aan hebben en meer houvast hebben dan aan een rangschikking van supermarkten, hoe goedbedoeld dat soort initiatieven ook zijn. Ik vermoed bijvoorbeeld dat de keuze voor een supermarkt op heel veel elementen gesteund is, en misschien nog het meest op het criterium van de nabijheid.
Ja, ik wil meer aandacht voor dierenwelzijn in onze supermarkten. Net daarom maken wij een sterk Vlaams dierenwelzijnslabel, samen met de sector en de hele keten. Dat zal begin volgend jaar het levenslicht zien. We starten met het varkensvlees, om vervolgens over te stappen naar kippen, waarna het label echt gelanceerd zal worden om er nog ruimer mee te kunnen gaan.
Mevrouw Almaci heeft het woord.
Minister, ik denk dat er een misverstand is. We zijn het met elkaar eens dat de consument door de bomen het bos niet meer ziet nu de supermarkten elk met hun eigen labels zijn gestart. Dat is ook de reden voor deze vraag en dit voorstel, omdat het al sinds 2021 in Nederland bestaat. Duitsland heeft later dan uzelf beslist om een dierenwelzijnslabel te maken, en was sneller dan uzelf om een dierenwelzijnslabel te starten en de consumenten te helpen om door de bomen het bos te zien. We zien dus rondom ons heel veel landen heel belangrijke initiatieven nemen. Die superlijst, dat zijn superlijsten. Er bestaat er een voor mensenrechten, er bestaat er een voor ecologische duurzaamheid. Mijn pleidooi is om er een te maken voor dierenwelzijn in Vlaanderen zoals die al in Nederland bestaat. Mijn pleidooi is dus niet voor één superlijst waar alles in samenkomt.
Mijn pleidooi is voor een superlijst, op het vlak van dierenwelzijn, die een ranking maakt van de verschillende supermarkten op het vlak van dierenwelzijn. U zegt zelf dat jullie met een label gaan komen, dat begint met varkensvlees, en dat jullie dat hopen uit te breiden naar kippen. Intussen zijn al die supermarkten al lang begonnen met hun eigen assortimenten in afwachting van die labels. Het zou bijzonder handig mocht de overheid met Rikolto samenzitten om te kijken of er, in afwachting van het gehele gamma, al een superlijst gemaakt kan worden, bijvoorbeeld om aan de consumenten duidelijk te maken in welke supermarkt ze eieren die het resultaat zijn van de eierindustrie, waarbij de eendagshaantjes worden vernietigd, niet zullen vinden.
Het is dus veel breder dan het antwoord dat u hebt gegeven. Ik wil dat misverstand wegnemen. Het is geen superlijst waar alles in is gepropt. Het is echt een superlijst over dierenwelzijn. Daarbovenop bestaat het al in Nederland. Het is trouwens geen enkel probleem om daarnaast je eigen dierenwelzijnslabel te hebben, maar zoals ik het hoor is dat pas voor volgend jaar. We zijn daar dan een van de latere mee. Het zal ook pas op termijn uitgebreid worden, terwijl dit gaat over een volledig assortiment aan eten dat wordt aangeboden.
Bent u bereid om te kijken naar hoe het is in Nederland? Bent u bereid om bijvoorbeeld die onderzoeksinstelling Questionmark Foundation uit te nodigen, en met hen te kijken – in afwachting van het initiatief rond het dierenwelzijnslabel zelf, waar ik al heel lang op wacht, dat dan zou gaan over varkensvlees – of zo’n superlijst dierenwelzijn in Vlaanderen mogelijk is? Want ik denk dat heel veel burgers daar heel veel aan zouden hebben. Zij snakken naar die sensibilisering.
Zult u Questionmark Foundation en uw Nederlandse collega’s uitnodigen om te kijken hoe die superlijst bij hen in zijn werk gaat?
Mevrouw Joosen heeft het woord.
Vlamingen houden bij hun keuzes voor producten in de supermarkt inderdaad steeds meer rekening met het aspect dierenwelzijn. Maar het is ook correct om te stellen dat zij vaak niet over de juiste informatie beschikken om deze keuzes op een goede manier te maken. Dat uniform dierenwelzijnslabel ‘Beter voor Dieren’, en niet een eigen label van elke sector, is volgens mij een juiste keuze.
Het is een goede zaak, minister, dat u daar subsidies voor voorziet. Dat gaat om 360.000 euro die u aan de vzw toekent om dit dierenwelzijnskeurmerk uit te rollen. Het is belangrijk dat de Vlaamse landbouwers die kiezen voor dierenwelzijnsmaatregelen daar ook voor beloond kunnen worden. Dit label kan daar volgens mij een grote bijdrage aan leveren.
Bijkomende supermarktlijsten – zoals u ze noemt, mevrouw Almaci – lijken mij de verwarring bij de consument alleen maar groter te maken. De keuze is gemaakt, we gaan voor dat uniforme dierenwelzijnslabel. Ik steun dat initiatief, en ik stel voor dat we dat uitrollen. Minister, ik hoor u zeggen dat dat voor volgend jaar is. Daarom heb ik een bijkomende vraag. In de lijst met de subsidies zag ik dat de subsidie voor de uitrol van dat label toegekend is voor de periode september 2023 tot augustus 2024. Ik vroeg mij dus af of dat betekent dat het Vlaamse dierenwelzijnslabel in augustus zal worden uitgerold, of dat die exacte datum nog niet vastligt.
Mevrouw Sterckx heeft het woord.
Minister, ik ben blij dat het dierenwelzijnslabel er volgend jaar, hopelijk, zal zijn. Ik heb nog twee bijkomende vragen. Hoe komt het dat het bij ons zo lang duurt vooraleer we dit eindelijk kunnen uitrollen? Duitsland is er later dan wij aan begonnen en ze zijn er al mee klaar. U zegt al vijf jaar dat u dit wilt doen en nu zal het er volgend jaar hopelijk zijn. U hebt hierover al verschillende studies laten uitvoeren. Wat hebben die studies ons al gekost?
Minister Weyts heeft het woord.
Ik wil eerst ingaan op de laatste vraag van mevrouw Joosen. Ik heb inderdaad een opstartsubsidie toegekend, die voor een korte periode loopt. Het is de bedoeling dat ze zelfredzaam worden; het is echt een opstartsubsidie. We kennen nu die middelen toe en willen begin volgend jaar van start gaan. In eerste instantie wordt gewerkt rond varkens en vervolgens rond kippen, om daarna verder uit te breiden.
Ik heb daar inderdaad lang aan gewerkt, eenvoudigweg omdat het niet zo simpel is om een privaat initiatief leven in te blazen. Er werd verwezen naar Duitsland, maar daar is er – voor alle duidelijkheid – enkel een label voor varkens. (Opmerkingen van Els Sterckx)
Wij beginnen met varkens maar gaan al onmiddellijk verruimen naar kippen en andere dieren. We hebben daar heel lang aan gewerkt omdat er binnen de hele keten wel wat terughoudendheid was, om het zacht uit te drukken. Ik heb persoonlijk het initiatief genomen om dan uiteindelijk met verschillende gezaghebbende spelers uit het veld een vzw uit de grond te stampen, die dan vervolgens het initiatief zou nemen, maar die ook moet instaan voor de kwaliteitsborging, wat ook geen eenvoudige opdracht is. Die vzw moet ervoor instaan dat dat label geloofwaardig is, dat dat geïnspecteerd wordt en dat dat breed gedragen wordt, niet alleen aan de kant van de spelers van de hele keten zelf, inclusief de retailers, maar ook aan de kant van de consument. Daar zijn we dus eindelijk in geslaagd.
Aanvankelijk was het mijn ambitie om Beter Leven gewoon te laten uitrollen in Vlaanderen. De Nederlanders van Beter Leven hebben er lang over getwijfeld of ze dat zouden doen maar uiteindelijk hebben ze geoordeeld dat ze liever enkel in Nederland blijven. Ze zijn wel bereid om hun lastenboek te delen en om een Vlaams initiatief te ondersteunen, maar ze wilden het merk Beter Leven niet afstaan en wilden dat in hoofdzaak beperken tot de Nederlandse markt, al zijn er wel enkele Vlaamse bedrijven die erin participeren.
Dat heeft dus inderdaad wel wat voeten in de aarde gehad, maar we slagen er wel in. Ik denk dat dat een goed label zal worden, dat zal starten vanaf volgend jaar. Ik vind het belangrijk om daarop de focus te leggen, eerder dan op een algemene lijst op grond van duurzaamheidscriteria, waarvan dierenwelzijn dan maar een aspect is. Het is trouwens een initiatief van een ngo, niet van een overheid. Ik ga in eerste instantie voor de uitrol van een dierenwelzijnslabel, waarmee we volgens mij al genoeg hooi op de vork nemen. Ik geloof dus niet zozeer, hoe goedbedoeld ook, in een soort ranking op grond van duurzaamheidcriteria waarvan dierenwelzijn dus slechts maar een klein aspect is.
Mevrouw Almaci heeft het woord.
Het moet mij van het hart, minister: ik geef in mijn tweede tussenkomst expliciet aan dat het om een aparte superlijst voor dierenwelzijn gaat, maar u luistert gewoon niet. Ik vind dat bijzonder frustrerend. Ofwel gaan wij het debat aan, en is het effectief een dialoog op basis van wat ik feitelijk heb gezegd, en antwoordt u daarop. Ofwel gaat u gewoon, op basis van wat u zichzelf voorneemt, een antwoord geven dat naast de kwestie is, wat u net hebt gedaan.
Ik vind het nogal belangrijk, voorzitter, dat als de minister hier komt, hij ook effectief op de vragen antwoordt, in plaats van er zijn eigen verhaal van te maken. De superlijst dierenwelzijn is een aparte superlijst. Global Action in the Interest of Animals (GAIA) vergelijkt al supermarkten, minister, misschien kan dat u overtuigen. Nederland doet het al, misschien kan dat u overtuigen. Duitsland heeft een dierenwelzijnslabel dat begint met varkens, voor u dat kon invoeren. Dat werd later aangekondigd, maar er is gewoon sneller werk van gemaakt. Duitsland zal dat ook verder uitbreiden.
Ik heb wel naar u geluisterd, en ik zou u vragen om respectvol te zijn ten opzichte van mij in deze commissie. U hebt daar soms moeilijkheden mee. Ik wacht nog altijd op verontschuldigingen voor de vorige keer. GAIA heeft het al, de andere landen rondom ons doen het al. U hebt zelf terecht aangegeven, want ik heb wel naar u geluisterd, dat de consument door de bomen het bos niet meer ziet. Ik begrijp niet waarom de N-VA, waarom de minister, zo met de voeten moet slepen als een voorstel niet dat van uzelf is. Waarom moet het altijd zolang duren, en moet er zoveel werk zijn om gewoon iets te omarmen dat niet eens van mij komt, maar op het terrein al bestaat? Waarom wordt daar oppositie in gezien? Waarom wordt het als problematisch gezien dat twee dingen die elkaar aanvullen naast elkaar bestaan?
Zo’n superlijst dierenwelzijn gaat veel breder dan het dierenwelzijnslabel dat u met de private sector uitwerkt. Dat kan daar perfect naast bestaan. Maar om de een of andere reden, omdat het niet uw idee is en u er dan misschien niet mee kunt uitpakken, vindt u dat jammer en gaat u dat dus niet doen. Dat is mijn vaststelling. (Opmerkingen van minister Ben Weyts)
Neem het voortouw, zet u samen met Rikolto, met GAIA, met Questionmark Foundation, en kijk hoe u die consument in alle breedheid van het assortiment mee op weg kunt helpen rond dierenwelzijn, en mee kunt informeren rond dierenwelzijn. Luister naar de vragen, en antwoord er to the point op. Sleep niet met de voeten omdat het niet uw eigen voorstel is. Dat is mijn pleidooi. Ik vind dat ongelooflijk jammer en heel veelzeggend over de houding van u als minister van Dierenwelzijn. Ik kijk uit naar het label, maar dat is maar het minimale, en dat is maar het begin. U kunt nu al zoveel doen dat elders al gebeurt. (Opmerkingen van de voorzitter)
De vraag om uitleg is afgehandeld.