Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Deze vraag om uitleg werd via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, het tweede voortgangsrapport van het Vlaamse beleidsplan 2030 werd op 29 september aan de Vlaamse Regering voorgelegd. De evaluatie is niet onverdeeld positief. De luchtkwaliteit verbeterde tijdens de periode dat de coronamaatregelen van kracht waren, maar in 2022 is er geen verdere verbetering ten opzichte van 2021. Het jaargemiddelde van de NO2-grenswaarden stagneert globaal, maar zorgwekkender is dat de luchtvervuiling door huishoudelijke houtverwarming toeneemt. De bekendste en meest kankerverwekkende polycyclische aromatische koolwaterstof (pak) is benzo[a]pyreen, en dat nam met meer dan 50 procent toe ten opzichte van 2019. De reden daarvoor is wellicht terug te brengen tot de hoge energieprijzen die mensen ertoe aanzetten om kachels te plaatsen, maar ook om reeds geïnstalleerde kachels vaker te doen branden. Ook het aantal voertuigkilometers neemt, na het aflopen van de coronamaatregelen, opnieuw toe. In de regio’s met intensieve veeteelt wordt de doelstelling voor vermesting niet bereikt.
Er is dus nog heel wat werk om de ambities uit het Vlaams Luchtkwaliteitsplan 2030 te realiseren, zeker omdat er voor de doelstellingen van de landbouwsector sterk gesteund wordt op het stikstofakkoord. Ik herinner u ook graag aan het engagement uit het Luchtbeleidsplan om elke vier jaar, en voor het eerst in 2023, een bijstelling te maken aan het Vlaams Luchtkwaliteitsplan 2030. Eind 2021 adviseerde de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) al over bijkomende luchtkwaliteitsmaatregelen. Het lijstje van mogelijke bijkomende maatregelen bevat onder andere een slimme kilometerheffing, de vergroening van de verkeersfiscaliteit, en de uitfasering van oude houtkachels. De oproep van de SERV werd in 2022 herhaald door een coalitie van milieu- en gezondheidsorganisaties. Voorlopig blijven nieuwe maatregelen uit.
Welke lessen trekt u uit de voortgangsrapportage, met name rond de aspecten transport, houtverbranding, en vermesting? Zijn extra initiatieven nodig volgens u?
Komt er een bijstelling van het Luchtkwaliteitsplan op basis van tussentijdse evaluaties? Wat is de stand van zaken voor de evaluatie van het Luchtbeleidsplan 2030? Welke bijkomende of aanvullende maatregelen worden opgenomen in dit plan die mee bijdragen aan een snellere realisatie van de geformuleerde doelstellingen? We naderen eind 2023. Wanneer mogen we de actualisatie verwachten?
Op welke manier is het advies van de SERV over bijkomende luchtkwaliteitsmaatregelen meegenomen in een eventuele bijstelling van het Luchtkwaliteitsplan?
De voertuigkilometers gaan sinds 2015 in stijgende lijn. De jaren met coronamaatregelen tellen we daar niet bij. In het Luchtplan staat dat de doelstelling een verlaging van 15 procent van de voertuigkilometers tegen 2030 is. Uit het vooruitgangsrapport blijkt dat die doelstelling nog zeer ver verwijderd is. Bij de update van het Vlaams Energie- en Klimaatplan, werd deze doelstelling opgegeven en vervangen door een stagnatie van voertuigkilometers. Hoe verhouden die twee plannen zich ten opzichte van elkaar? Is de reductie van de voertuigkilometers stilzwijgend opgegeven? Met welke alternatieve maatregelen zullen de luchtkwaliteitsdoelstellingen dan bereikt worden? Welke impact heeft dit op de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), die steunt op deze reductie van voertuigkilometers?
Minister Demir heeft het woord.
Dank u wel, collega. De tussentijdse evaluatie toont aan dat we toch wel op de juiste weg zijn om de Vlaamse luchtkwaliteit verder te verbeteren. Tegelijkertijd zegt de evaluatie ook dat er nog heel wat werk op de plank ligt. Het is vooral belangrijk om het luchtbeleidsplan te blijven uitvoeren. Het werk is nog niet gedaan. Ik reken uiteraard op alle collega’s, met hun bevoegdheden. Voor vermesting voorziet de PAS ook bijkomende maatregelen. In de lopende gesprekken over het zevende Mestactieplan (MAP) vormt de emissie van ammoniak een punt van aandacht. Voor de houtverbranding voorzie ik deze winter extra sensibilisering waarbij we de regelgeving nog eens goed in herinnering zullen brengen. Recent werden ook handvatten gepubliceerd voor vrederechters om bovenmatige hinder door houtverbranding te beoordelen.
De vragen twee en drie hebt u twee weken geleden reeds gesteld. Ik verwijs dan ook naar het verslag van de vergadering van deze commissie, met name op 3 oktober 2023.
Het Luchtbeleidsplan werd nog niet geactualiseerd en dus is het logisch om de evaluatie te maken ten opzichte van de doelstellingen die in het plan staan dat in 2019 werd goedgekeurd. Het Vlaams Energie- en Klimaatplan werd ondertussen wel geactualiseerd. Ik ben me ervan bewust dat sommige doelstellingen hierdoor niet meer met elkaar in lijn zijn. Dit geldt niet alleen voor de voertuigkilometers, maar ook bijvoorbeeld voor de vergroening richting 100 procent zero-emissiewagens.
Uiteraard zal bij de actualisatie van het Luchtbeleidsplan rekening worden gehouden met die discussies. We zullen daarbij bekijken wat de impact hiervan is op de luchtkwaliteitsdoelstellingen – ik denk dat dat logisch is – en beide plannen opnieuw zoveel mogelijk met elkaar in lijn brengen.
Wat de PAS betreft, zullen we de emissietaakstelling die voortvloeit uit het PAS-akkoord, opnemen in het geactualiseerde Luchtbeleidsplan.
Zoals u weet, hebben we vooral naar transport, industrie en bouw gekeken toen we aan het Luchtbeleidsplan begonnen. We hebben gezegd dat we landbouw later zouden bekijken. Het is dan ook logisch, denk ik, dat we ook die taakstelling implementeren in het geactualiseerd Luchtbeleidsplan. Het werk is dus nog niet af, integendeel, de actualisatie volgt.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Dank u wel, minister. Ik hoor dat er op heel veel domeinen stappen worden gezet. Waar ik u vooral niets over hoor zeggen, is de houtstook. Ik zie daar geen oplossing in het vooruitzicht. Het enige wat u daarover zegt, is dat u zult sensibiliseren.
Er bestaat heel wat onderbouwd studiewerk in het kader van de houtverwarming. Cijfers tonen aan dat de situatie ernstiger wordt. Terwijl het Luchtbeleidsplan voorstelt om een daling van de kankerverwekkende paks te realiseren met 50 procent tegen 2030, is de vaststelling dat er een stijging is gemeten van 40 procent in vergelijking met de voorgaande jaren. Dit geldt over alle stations van het meetnet. In plaats van te verbeteren, verslechtert de situatie. Het is duidelijk dat sensibiliseren alleen onvoldoende is.
Er zijn maatregelen, minister, die u wel kunt nemen: een onderhoudsplicht voor haarden en kachels zoals die bestaat voor een condensatieketel, zorgen dat nieuwe installaties gekeurd worden, registratie van nieuwe toestellen, het opleggen van een correcte plaatsing via het Vlaams stedenbouwkundig reglement.
Bent u van plan om een van die maatregelen in te voeren? Het is dringend nodig. Er worden tal van maatregelen op andere domeinen genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren, maar met betrekking tot de houtstook wilt u niet meer doen dan een beetje sensibiliseren. We zijn er al jaren mee bezig; het is absoluut onvoldoende. Er moeten bijkomende maatregelen worden genomen om die luchtkwaliteit te verbeteren.
Ik heb vier mogelijke maatregelen opgesomd. Wilt u een van die maatregelen invoeren zodat we daar vooruitgang boeken? Het is absoluut nodig voor de gezondheid van de Vlamingen.
De heer Vandaele heeft het woord.
Als het tweede voortgangsrapport van het Luchtbeleidsplan iets aantoont, dan is het hoe broos het allemaal is. Er is een daling van stikstofoxiden (NOx) doordat er minder wegtransport was tijdens de coronapandemie. Er is een stijging van fijnstof doordat de energieprijzen hoog zijn en mensen meer hout gaan stoken. Hetzelfde verhaal ziet men, bijna elk jaar, bij de oppervlaktewaterkwaliteit. De kwaliteit is afhankelijk van of er een grote droogte is geweest, dan wel of er veel neerslag is gevallen. Het toont aan hoe broos dat verhaal is, en hoe belangrijk het is dat we maatregelen ten gronde nemen en dat beleid doortrekken.
Collega Schauvliege, u somt een aantal maatregelen op om de houtstook aan te pakken, maar één belangrijke maatregel hebt u niet genoemd, en dat is productnormering. Als ik me niet vergis, is dat nog steeds een federale materie. Als dat in handen van de regio’s zou zijn, hebben we een hefboom om, bijvoorbeeld die houtstook, in goede banen te leiden.
Minister, ik wil ook nog even tussenkomen namens onze fractie. We kunnen zeker stellen dat de luchtkwaliteit wel degelijk sterk verbeterd is de afgelopen decennia en dat dat ook echt wel mag worden gezegd en benadrukt. Maar dat neemt niet weg dat er nog uitdagingen zijn. Denk aan onze transportsector. Denk aan onze huishoudelijke houtverwarming. Daar is nog werk aan de winkel. Op het vlak van transport zien we wel degelijk een kentering, met de ontdieseling en de elektrificatie. Daar zien we echt wel die vooruitgang. Maar op het vlak van de huishoudelijke houtverbranding zien we echt wel weinig beweging. Er is de Green Deal, met studies en aanbevelingen. Maar wat gebeurt er in de praktijk? Ik zie daar op het terrein echt heel weinig van.
Het stookseizoen is begonnen. De mensen gaan nu volle bak beginnen te stoken. We hebben gelukkig een heel lange nazomer gehad, maar nu is het zover. Men gaat eraan beginnen. Wat gaat u in de praktijk doen? Wat gaat u extra doen om ervoor te zorgen dat we in de praktijk effectief die verbetering gaan zien? Hoe gaan we die uitstoot drastisch omlaag halen? Met andere woorden, wat gaat u wat dat betreft nog doen?
Minister Demir heeft het woord.
Ik denk dat er al heel wat maatregelen in uitvoering zijn in het Luchtbeleidsplan. Zoals ik gezegd heb, gaan we dat ook actualiseren. Rond houtstook wordt er daar gesensibiliseerd. Zoals collega Vandaele aangeeft, is de gemakkelijkste oplossing productnormering. Maar dat is een federale bevoegdheid. En zolang men daar geen initiatief neemt … Wij blijven natuurlijk sensibiliseren. Dat gaat inderdaad over hoe men het best de open haard proper maakt en hoe men het best kan stoken. Over die dingen wordt dus wel gesensibiliseerd.
Het is inderdaad een keuze geweest, mevrouw Schauvliege, om dat niet te verplichten. Ik denk dat er al genoeg verplichtingen zijn. De hoofdmoot is daar veel beter sensibiliseren. We hebben dat vorig jaar ook gedaan, en we zullen dat dit jaar ook doen. We zien helaas dat heel veel mensen niet anders kunnen. Door de hoge energieprijzen en -facturen kijken ze naar hout. Sta mij toe dat ik daar begrip voor heb. Het enige wat ik kan doen, is mijn administratie vragen om die mensen zo goed mogelijk te informeren en te sensibiliseren. Daar zullen we eerstdaags ook opnieuw mee starten.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, ik vind dit echt hallucinant. In plaats van stappen vooruit als het gaat over de uitstoot ten gevolge van houtstook, zetten we grote stappen achteruit. U zingt al jarenlang hetzelfde liedje, dezelfde riedel dat u zult sensibiliseren. Het is heel duidelijk dat sensibiliseren alleen niet helpt. Het enige antwoord is: “Een ander moet het doen. Ik ga het niet doen.” En dat terwijl u wel hefbomen in handen hebt om ervoor te zorgen dat mensen die nu een nieuwe houtkachel kopen, die correct installeren en juist gebruiken. Dat is wat wij vragen. Daar kunt u voor zorgen. En u weigert dat gewoon. U laat de Vlaming stikken, minister.
De vraag om uitleg is afgehandeld.